Sytuacja prawna osób LGBT w Polsce

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Tęczowa flaga – symbol społeczności LGBT (tj. Lesbijek, Gejów, Biseksualistów oraz osób Transgenderycznych)

Polska jest dziś jednym z mniej tolerancyjnych krajów Europy. Według statystyk z 2005 89% społeczeństwa twierdzi, że kontakty homoseksualne są czymś nienormalnym, a 34% nie toleruje osób homoseksulnych^[1]^[2]. W polskim prawie nie istnieje żadna prawna forma uznania związków osób tej samej płci.

Partie lewicowe, centrolewicowe i społeczno-liberalne takie jak m.in.: Zieloni 2004, SLD, UP, SdPl, RACJA PL, Unia Lewicy, Partia Demokratyczna, Forum Liberalne i inne, deklarują w różnym stopniu poparcie dla praw gejów i lesbijek, a niektóre z nich zapisały to w swoim programie. Partie konserwatywne, takie jak PO, PiS, czy LPR, są im przeciwne. Partia Samoobrona nie ma ustalonego poglądu w tej kwestii.

Spis treści

1 Prawo przeciwko osobom homoseksualnym
2 Ochrona prawna przed dyskryminacją
- 2.1 Ogólnokrajowa
- 2.2 Azyl
3 Uznanie związków osób tej samej płci
- 3.1 Ogólnokrajowe
- 3.2 Nieformalne śluby osób tej samej płci w Polsce
4 Życie osób LGBT w kraju
5 Poparcie praw gejów i lesbijek w Polsce
6 Przypisy
7 Zobacz też
8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Prawo przeciwko osobom homoseksualnym

Polska należy do nielicznych krajów, w których kontakty homoseksualne nigdy nie były karalne przez własne prawo państwowe. Jedyny okres prawnej karalności aktów homoseksualnych przypada na lata 1835-1932, czyli na okres, kiedy na ziemiach polskich obowiązywały prawa zaborców (do 1918) oraz kilkanaście lat od odzyskania niepodległości. Ostatecznie kontakty homoseksualne zostały zalegalizowane w 1932 r. Nie mniej, w późniejszym okresie, osoby homoseksualne bywały przesladowane przez milicje, a później przez policje, według której dochodziło do łamanie prawa o "moralności publicznej".

W 1948 roku komunistyczne władze PRL zrównanały ze sobą wiek osób legalnie dopuszczających się kontaktów homo- i heteroseksualnych, który od tamtej pory wynosi 15 lat. W latach 1985-1987 miała miejsce Akcja "Hiacynt", która polegała na inwigilowaniu i zbieraniu materiałów o polskich gejach i ich środowisku, w wyniku której zarejestrowano ok. 11 000 akt osobowych SB.

Homoseksualizm został skreślony z listy chorób w 1991 r. Geje nie są już wykluczeni ze służby wojskowej z powodu swojej orientacji seksualnej. W polskim prawie nie ma żadnych przepisów, które bezpośrednio dyskryminują osoby homoseksualne.

2 marca 2007 współrządząca partia LPR zapowiedziała skierowanie do prac Sejmu projekt uchwały w sprawie "obrony życia, rodziny i praw Narodu", w której międzyinnymi znajdzie się zapis, że Sejm Rzeczypospolitej Polski sprzeciwia się "wszelkim przejawom propagandy homoseksualnej, godzącej w moralność społeczną oraz niszczącej rodzinę, która jest związkiem kobiety i mężczyzny"^[3]^[4].

13 marca 2007 wiceminister oświaty Mirosław Orzechowski poinformował, że Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowuje projekt "zakazujący propagowania homoseksualizmu i innych zboczeń" w placówkach edukacyjnych. Za łamanie zakazu dyrektorom szkół ma grozić dyscyplinarne wyrzucenie z pracy, grzywna lub ograniczenia wolności^[5]. Dwa dni później na antenie radia Tok FM zapowiedział zwolnienia z pracy nauczycieli, którzy ujawnią, że są osobami homoseksualnymi^[6]. W reakcji na zapowiedzi wiceministra wiele organizacji wystosowało protesty (między innymi: ZNP^[7], Rzecznik Praw Obywatelskich^[8], SLD^[9], KPH i Lambda Warszawa^[10], Amnesty International^[11]). Następnego dnia wiceminister swoje słowa nawołujące do zwalniania nauczycieli o orientacji homoseksualnej wycofał jednoczesnie potrzymując swoje zdanie na temat "propagowania homoseksualizmu w szkole"^[12].

19 marca 2007 międzynarodowa organizacja Human Watch Rights wydała oświadczenie wzywające polskie władze do "zatrzymania prac nad proponowaną ustawą, poszanowania w szkolnictwie praw środowisk LGBT i odcięcia się od retoryki, która nawołuje do dyskryminacji i promuje nienawiść a także do promowania równości bez względu na płeć bądź orientację seksualną"^[13].

[edytuj] Ochrona prawna przed dyskryminacją

Zobacz więcej w osobnym artykule: Prawa gejów i lesbijek w Polsce.

[edytuj] Ogólnokrajowa

Polskie prawo gwarantuje pewien zakaz dyskryminacji przez wzgląd na orientację seksualną. Został on zawarty w kodeksie pracy. Przepisy te obowiązują w kraju odpowiednio od 2003 r.

Artykuł 11 3 kodeksu pracy z 1974 r. zabrania jakiejkolwiek dyskryminacji w zatrudnieniu m.in. ze względu na orientację seksualną.

Artykuł 18 3a § 1 zawiera obowiązek równego, wolnego od dyskryminacji, także ze względu na orientację seksualną, traktowania pracowników w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania, dostępu do szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia, przy czym ustawodawca nie określa górnej granicy odszkodowania.

Ponadto zgodnie z Ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 2002 r. (art. 36 i 38) pracodawcy, informując o nowych miejscach zatrudnienia, nie mogą formułować wymagań dyskryminacyjnych ze względu na płeć, pochodzenie etniczne, przekonania polityczne lub religijne, orientację seksualną itp.

Pomimo tego pary homoseksualne, w przeciwieństwie do małżeństw, nie mają wielu praw pracowniczych – np.: prawo do wypłacania pensji bezpośrednio sobie, jeżeli drugi małżonek marnotrawi swoja wypłatę, prawo do renty, zasiłku, odprawy przy chorobach zawodowych, wypadkach przy pracy, czy liczne tego typu przywileje systemie ubezpieczeń społecznych, itd.

Polska konstytucja gwarantuje wszystkim obywatelom równość wobec prawa i zakazuje dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny. Ten zapis może obejmować także orientację seksualną, ale nie było jeszcze takiej interpretacji zapisu przez sąd. Podobnie sprawy dyskryminacji traktuje kodeks karny.

Projekt dający ogólny zakaz dyskryminacji został zawarty w Ustawie o równym statusie kobiet i mężczyzn, która jednak przepadła w drugim czytaniu w parlamencie w 2005 roku.

Propozycja ujęcia orientacji seksualnej jako jednej z kategorii chronionej w projekcie konstytucji z 1995 r. została usunięta, przez wzgląd na silne naciski Kościoła katolickiego, prawicowych partii i ówczesnego prezydenta Lecha Wałęsy.

[edytuj] Azyl

Polskie przepisy prawne nie przyznają prawa osobom do ubiegania się o azyl polityczny, z powodu prześladowań, przez wzgląd na orientację seksualną, we własnym kraju. Były jednak już dwie sprawy, w której polski sąd przyznał takie prawo.

[edytuj] Uznanie związków osób tej samej płci

[edytuj] Ogólnokrajowe

W polskim ustawodawstwie nie istnieje żadna prawna forma uznania związków jednopłciowych.

Pod koniec 2003 r. senator Maria Szyszkowska (SLD), zaproponowała projekt regulujący kwestię związków partnerskich dla par tej samej płci, podobny do francuskiej ustawy "PACS". 3 grudnia 2004 polski Senat przyjął projekt ustawy i skierował go do Sejmu. Projekt oczekiwał na głosowanie w sejmie, jednak nie doczekał się finału obrad. Gdyby został przyjęty, to pary tej samej płci otrzymałyby tylko część praw (głównie o charakterze ekonomicznym), z tych, które do tej pory dostępne są tylko małżeństwom. Już dzisiaj wiadomo, że projekt nie miał zbyt wielkiej szansy na przyjęcie. Tylko dwie partie: SLD-UP oraz SdPl otwarcie opowiadały się za projektem. Projekt poprzeć było gotowych kilku posłów Samoobrony. PO, PiS, oraz w szczególności LPR były mu zdecydowanie przeciwne. Samoobrona i PSL prawdopodobnie zagłosowałyby przeciwko. Nie był to jednak pierwszy projekt. Poprzedni, legalizujący konkubinaty par, zarówno tej samej, jak i przeciwnej płci, pojawił się w 2002 roku. Nie został poddany pod obrady sejmu.

Marszałek Sejmu Włodzimierz Cimoszewicz (SLD) "zablokował" 21 lipca 2005 r. rozpatrywanie przez Sejm ustawy o "rejestrowanych związkach osób tej samej płci", tak więc ustawa ta przepadła. Ogłosił jednak, że, jako prezydent, taką ustawę by podpisał. Podobne stanowisko zajęli w tej sprawie następujący kandydaci na prezydenta: Henryka Bochniarz z Partii Demokratycznej – demokraci.pl, Marek Borowski – kandydat Socjaldemokracji Polskiej, oraz Maria Szyszkowska jako kandydat niezależny, popierana przez APP "Racja".

W 2004 r. władze miasta w Warszawie uznały w "Miejskim Zakładzie Komunikacji" konkubinaty, w tym par jednopłciowych, przyznając pracownikom, jak i ich partnerom, prawo do korzystania z darmowych przejazdów środkami komunikacji miejskiej. To pierwszy przypadek uznania par homoseksualnych w Polsce.

W 2005 roku wybory parlamentarne wygrała prawica. Projekt zmian w konstytucji, jaki zamierza wprowadzić PiS, zakłada m.in. wprowadzenie konstytucyjnego zakazu legalizacji związków homoseksualnych w Polsce. Gdyby plany te zostały zrealizowane, Polska stałaby się pierwszym krajem Unii Europejskiej, który zabraniałby legalizacji związków par tej samej płci.

[edytuj] Nieformalne śluby osób tej samej płci w Polsce

22 lipca 2005 r. w Suwałkach na ślubnym kobiercu, w tradycyjnych strojach weselnych stanęły dwie dziewczyny – Magda i Monika. Były kwiaty, wianki, goście, błogosławieństwo, "przysięga małżeńska" i kochająca się para. W całej uroczystości wzięło udział 50 osób. Ceremonia ta jednak prawnie nie ma żadnego znaczenia. – to pierwszy tego typu "ślub" pary homoseksualnej w Polsce.^[14]

Celem tego przedsięwzięcia była chęć zwrócenia uwagi na problemy, z jakimi borykają się pary homoseksualne oraz kobiety wykluczane przez społeczeństwo. Celem było również przypomnienie o projekcie ustawy autorstwa prof. Szyszkowskiej – o "rejestrowanych związkach osób tej samej płci".

[edytuj] Życie osób LGBT w kraju

Pomimo często spotykanej homofobii w polskim społeczeństwie tolerancja dla osób homoseksualnych w kraju wzrasta, głównie wśród młodych, lepiej wykształconych i mieszkańców większych miast. Mówienie o własnej orientacji seksualnej jest nadal w Polsce kontrowersyjne i może skutkować przykrymi konsekwencjami dla ujawniającej się osoby. Duża część osób homoseksualnych i biseksualnych żyje ukrywając przed otoczeniem swoje prywatne życie, niekiedy nie przyznaje się do własnej orientacji seksualnej przed własna rodziną. W małych miastach i na wsi sytuacja osób LGBT bywa trudniejsza i osoby te są częściej narażone na skutki homofobii^[15].

Według sondażu ze stycznia 2007 wykonanego na zlecenie Uni Europejskiej 59% Polaków uważa, że homoseksualiści są najbardziej dyskryminowaną mniejszością w polskim społeczeństwie^[16]

Według raportu KPH oraz Lambda Warszawa o sytuacji osób homo- i biseksualnych w Polsce, opublikowanego 4 kwietnia 2007 roku 17.6% badanych osób LGBT doświadczyło przemocy fizycznej ze względu na orientację seksualną, 51% doświadczyło przemocy psychicznej, w tym 75% zaczepek słownych lub agresji słownej^[17]^[18].

W Polsce istnieje wiele miejsc kultury i rekreacji, w których osoby homoseksualne mogą poczuć się swobodnie, nie ukrywając relacji miłosnych do swoich partnerek i partnerów. Warszawa dysponuje dziesiątkami lokali (puby, bary, dyskoteki, sauny, hotele, restauracje itp.) gejowskich i przyjaznych gejom tzw. Gay-friendly. Również liczną, ale znacznie mniejszą sceną dysponują Kraków, Łódź, Wrocław, Poznań, Trójmiasto, czy Katowice. Ponadto, praktycznie w każdym dużym (ponad 100 tys. mieszk.) mieście i w niektórych mniejszych, istnieje przynajmniej jeden lokal w którym geje i lesbijki mogą czuć się w miarę swobodnie.

Wydawane są tu publikacje, działają liczne organizacje o zasięgu ogólnokrajowym i regionalnym. Zajmują się one przede wszystkim niesieniem pomocy przedstawicielom społeczności LGTB, w zakresie prawnym, psychologicznym itp., a także walką z nietolerancją i walką o równouprawnienie, czy też organizacją imprez kulturowych – np. "Kultura dla tolerancji" w Krakowie. Każdego roku ulicami największych polskich miast maszerują Parady Równości (gaypride parade), organizowane głównie przez środowiska mniejszości seksualnych. Najliczniejszą tego typu imprezą była parada w Warszawie w 2006 r. Zgromadziła ona wedługg policji 3 000 uczestników (według organizatorów nawet 20 000). Począwszy od 4 października 2006 roku komercyjna telewizja iTV rozpoczęła regularne nadawanie Homofonii - pierwszego w Polsce programu TV o tematyce LGBT. Pierwszą audycją radiową w Polsce o tematyce LGBT był Gejzer w Antyradiu (wtedy stacja nazywała się Radio 94). Od października 2006 radio Tok FM rozpoczęło nadawanie cotygodniowej audycji radiowej "Lepiej późno niż wcale" poruszającej problemy mniejszości seksualnych w Polsce.

Kościół katolicki, Cerkiew prawosławna oraz niektóre Kościoły protestanckie są przeciwne regulacji prawnych dla związków par osób tej samej płci. Kościół katolicki również krytycznie wypowiada się na temat cyklicznych marszów przeciwko homofobii organizowanych przez środowiska LGBT^[19] twierdząc, że są "publicznym zachęcaniem do praktyk homoseksualnych" oraz, że "starają się doprowadzić do akceptacji błędnego przekonania, że czyny homoseksualne nie posiadają żadnego negatywnego wydźwięku moralnego".

W Polsce jedynie Wolny Kościół Reformowany (zorganizowany przez środowiska LGBT) dopuszcza błogosławieństwa związków osób tej samej płci.

[edytuj] Poparcie praw gejów i lesbijek w Polsce

Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać odnośniki do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Poparcie dla postulatów organizacji LGBT w społeczeństwie polskim jak i sama akceptacja osób homoseksualnych według różnych sondaży:

Poparcie Polaków wobec	Za [1]	Przeciw [1]	Za [2]	Przeciw [2]
"konkubinatów dwóch osób jednej płci żyjącycj wspólnie w związku intymnym" (CBOS, III 2002^[20])	15	60	-	-
związków partnerskich par homoseksualnych (CBOS, XII 2003^[21])	34	58	-	-
"niemałżeńskich związków homoseksualnych" (CBOS, VII 2005^[22])	46	44	67	28
małżeństw homoseksualnych (CBOS, VII 2005^[22])	22	72	37	60
małżeństw homoseksualnych (XII 2005)	21	70	37	57
adopcji dzieci przez pary homoseksualne (CBOS, VII 2005^[22])	6	90	9	90
adopcji dzieci przez pary homoseksualne (XII 2005)	9	84	9	84
Czy gdyby to od Pan(a/i) zależało, to zakazał(/a)by Pan(/i)* marszu równości na rzecz równego traktowania osób o orientacji homoseksualnej? (4-5 II 2006)*	56 (Nie)	37 (Tak)	-	-

Teza	Tak (2001)	Nie (2001)	Tak (2005)	Nie (2005)
Homoseksualizm to zachowanie normalne	5	88	4	89
Wprawdzie homoseksualizm jest odstępstwem od normy, ale należy go tolerować	47	41	55	34
Toleruję osoby homoseksualne	52	41	59	34
Pary tej samej płci powinny mieć prawo do publicznego pokazywania swojego stylu życia	-	-	16	78
Homoseksualiści powinni mieć możliwość organizowania publicznych manifestacji	20 ^{(VII 2005)}	74 ^{(VII 2005)}	33 ^{(XII 2005)}	58 ^{(XII 2005)}
Znam osobiście geja lub lesbijkę	16 ^{(VII 2005)}	83 ^{(VII 2005)}	14 ^{(XII 2005)}	83 ^{(XII 2005)}

Akceptacja osoby homoseksualnej w roli (CBOS, VII 2005^[22])	Gej (Tak) [1]	Gej (Nie) [1]	Gej (Tak) [2]	Lesbijka (Tak) [1]	Lesbijka (Nie) [1]	Lesbijka (Tak) [2]
sąsiada	56	38	77	54	40	84
współpracownika	45	50	62	42	53	64
szefa	41	53	66	42	53	62
posła	37	57	55	38	56	55
nauczyciela	19	77	27	21	75	38
opiekuna do dzieci	11	86	25	14	83	27
księdza	13	82	22	-	-	-
w ogóle nie akceptuje homoseksualistów	-	40	-	-	43	-