Švedska

Kraljevina Švedska (švedski: Konungariket Sverige slušaj^?) je nordijska zemlja u Skandinaviji, u Severnoj Evropi. Graniči se sa Norveškom na zapadu, Finskom na severoistoku. Na jugozapadu Eresundski most spaja Švedsku sa Danskom. Skagerak moreuz je na jugozapadu, Baltičko more i Botnijski zaliv su na istoku. Švedska ima relativno malo stanovnika, i poznata je po velikim mirnim šumama i planinskom divljinom.

Glavni grad je Stokholm, koji je i najveći grad Švedske. Drugi veći gradovi su Geteborg, Malme, Upsala, Linčeping, Vesteros, Erebro, Norčeping, Helsingborg i Jenčeping.

[uredi - уреди] Istorija

Skandinavsko poluostrvo naseljavaju razni narodi tokom Kamenog doba. Region zatim napreduje dosta sporo. Švedska je prvi put pomenuta u prvom veku, kada je rimski istoričar Tacit zabeležio da na istočnoj obali Svealanda žive Svei. Svealand je istorijska regija po kojoj je Švedska kasnije dobila ime. U ΙX i X veku švedski vikinzi šire svoj uticaj u baltičkim državama i Rusiji. Za razliku od norveških i danskih vikinga, karakteristika švedskih jeste da su bili manje ratoborni a više usredsređeni na trgovinu i kolonizaciju.

Švedska je doživela hristijanizaciju u HΙΙ veku. U HIV veku, kao i većina drugih evropskih zemalja, Švedska je pogođena velikom kugom, ili Crnom smrću. U srednjem veku Švedska proširuje svoje granice do Laplanda na severu i Finske. Finska do 1809. skoro 450 godina pripada Švedskoj. 1389. godine sklopljena je Kalmarska Unija, koja je ujedinila Švedsku sa Norveškom i Danskom. Unija je na snazi do 1521. kada švedski kralj Gustav I posle više ratova uspeva da formira samostalnu državu, za koju se smatra da je temelj moderne Švedske. Nedugo posle toga, isti kralj odbacuje rimokatolicizam i uvodi Švedsku u protestansku reformaciju. Gustav I smatran je ocem švedske nacije.

Tokom XVII veka Švedska raste da postane jedna od moćnijih evropskih sila, pošto kralj Gustav ΙΙ Adolf uspešno vodi državu kroz Tridesetogodišnji rat. U Napoleonskim ratovima, Švedksa pobeđuje Dansku. Kao posledica, 1814. Norveška je primorana da formira uniju sa Švedskom, u kojoj je ostala sve do 1905. Švedska od 1814. gotovo nije učestvovala ni u jednom ratu (o neutralnosti Švedske u Drugom svetskom ratu se raspravlja).

1850-ih, mnogi Šveđani ostaju nezaposleni. Posledice toga su siromaštvo, alkoholizam i masovna emigracija. Veruje se da između 1850. i 1910. godine, više od milion Šveđana napušta domovinu i naseljava Sjedinjene Američke Države.

1960-ih Švedska postaje jedna od bogatijih država sveta, a i dan-danas se nalazi na vrhu što se tiče standarda života. 1995. učlanjuje se u Evropsku zajednicu, ali 2003. švedski narod na referendumu bira da zadrži svoju valutu.

[uredi - уреди] Politika

Mapa Švedske

Pogled na Stari grad, Stokholm

Švedska je skoro već hiljadu godina monarhija sa poreznim sistemom koji kontroliše parlament, Riksdag. Parlament ima 349 članova koji se biraju svake četvrte godine. U prošlom veku i do danas dominira Socijaldemokratska partija. Sledeći izbori će se održati 2006. godine.

[uredi - уреди] Geografija

Baltičko more i Botnijski zaliv na istoku Švedske stvaraju dugačku obalu, što utiče na klimu. Na zapadu, na granici sa Norveškom nalaze se Skandinavske planine. Južni delovi Švedske se uglavnom sastoje od poljoprivrednih područja, gde je i gustina naseljenosti najveća. Ostalu teritoriju uglavnom zauzimaju šume.

[uredi - уреди] Teritorijalna organizacija

Švedska je podeljena u 21 okruga. Svaki okrug ima svoju administrativnu upravu koju postavlja vlada. Švedska se ponekad deli i u istorijske provincije, kojih ima 25.

[uredi - уреди] Demografija

Glavni članak: Demografija Švedska Švedska je na svetskom vrhu dužine života. U avgustu 2004. broj stanovništva je prvi put prevazišao broj od 9 miliona. Posle Drugog svetskog rata Švedska postaje zemlja imigracije. Danas je otprilike 12% populacije rođeno van Švedske, a čak svaki peti ima nešvedsko poreklo. Imigranti najviše dolaze iz Finske, bivše Jugoslavije, Iraka i ostalih skandinavskih država. U Švedskoj živi oko 30.000 Srba.

[uredi - уреди] Jezik

Švedski jezik spada u grupu Germanskih jezika. Sličan je norveškom i danskom. Švedska formalno nema službeni jezik mada švedski ima status kao takav; uvek je uveliko dominirao i pitanje službenog jezika je tek političkog karaktera. Ipak, Švedska priznaje pet manjinskih jezika: finski, meakijeli, sami, romski i jidiš. Velika većina Šveđana ispod 60 godina dobro vlada engleskim jezikom.

[uredi - уреди] Spoljne poveznice

Template:Nordijski savet

Države u Europi

Samostalne države

Albanija • Andora • Armenija²⁾ • Austrija • Azerbejdžan¹⁾ • Belgija • Bjelorusija • Bosna i Hercegovina • Bugarska • Cipar²⁾ • Crna Gora • Češka • Danska³⁾ • Estonija • Finska • Francuska³⁾ • Grčka • Gruzija¹⁾ • Hrvatska • Irska • Island • Italija • Kazahstan¹⁾ • Letonija • Lihtenštajn • Litva • Luksemburg • Mađarska • Makedonija • Malta • Moldavija • Monako • Nizozemska³⁾ • Norveška³⁾ • Njemačka • Poljska • Portugal³⁾ • Rumunjska • Rusija¹⁾ • San Marino • Slovačka • Slovenija • Srbija • Španjolska³⁾ • Švedska • Švicarska • Turska¹⁾ • Ujedinjeno Kraljevstvo³⁾ • Ukrajina • Vatikan

Zavisni teritoriji:

Akrotiri i Dhekelia • Ålandski otoci • Gibraltar • Guernsey • Otok Man • Farski otoci • Jersey • Jan Mayen • Svalbard

Nepriznate države:

Abhazija (Gruzija) • Gorski Karabah (Azerbejdžan)²⁾ • Južna Osetija (Gruzija) • Pridnjestrovlje (Moldavija) • Turska Republika Sjeverni Cipar (Cipar)²⁾

Područja pod upravom Ujedinjenih Naroda:

Kosovo (Srbija)

¹⁾ Značajan dio teritorija se nalazi u Aziji. ²⁾ U potpunosti u Aziji, ali ima društvene i političke veze s Europom. ³⁾ Posjeduje zavisne ili slične teritorije izvan Europe.

Države članice Evropske unije (EU)
Austrija \| Belgija \| Grčka \| Danska \| Estonija \| Irska \| Italija \| Kipar/Cipar \| Letonija \| Litvanija/Litva \| Luksemburg \| Mađarska \| Malta \| Nemačka \| Poljska \| Portugal \| Slovačka \| Slovenija \| Ujedinjeno Kraljevstvo \| Finska \| Francuska \| Holandija/Nizozemska \| Češka \| Švedska \| Španija/Španjolska