Nizozemska
From Wikipedia
|
|||||
| Nacionalni moto: Je Maintiendrai (Francuski, Izdržaću) |
|||||
 |
|||||
| Službeni jezik | Holandski (+Frizijski u Friziji) |
||||
| Glavni grad | Amsterdam, Hag je sedište vlade | ||||
| Najveći grad | Amsterdam | ||||
| Kraljica | Beatriks | ||||
| Premijer | Jan Peter Balkenende | ||||
| Površina - Ukupno - % vede |
131. po površini 41,526 km² 18.41% |
||||
| Stanovništvo - Ukupno (?) - Gustina |
59. po broju stanovnika ? 393/km² (rang) |
||||
| Nezavisnost - Assumed - Proglašena - Priznata |
od Španije vidi: Osamdesetogodišnji rat 23. januar, 1579 vidi: Utrehtska unija 26. jul, 1581 vidi: Zakletva o odricanju Španije 30. januara 1648 vidi: Vestfalski mir |
||||
| Valuta | Evro(€)¹, Holandski evro novčići | ||||
| Časovna zona | UTC+1 | ||||
| Državna himna | Het Wilhelmus | ||||
| Internet domen | .NL | ||||
| Pozivni broj | 31 | ||||
| (1) Pre 2001: Gulden | |||||
Holandija ili Nizozemska je država u Evropi. Na istoku graniči s Njemačkom, a na jugu s Belgijom, dok joj sa zapada obale oplakuje Sjeverno more.
Sadržaj/Садржај |
[uredi - уреди] Historija
Holandiju su naselili Kelti,te Germani. Bila je dio Rimskog imperija. U 8. st. širi se kršćanstvo. Poslije se razvijalo zanatstvo,te brodska trgovina. Često je mijenjala gospodare. Bila je važno kulturno područje pogotovo u Renesansi.
Godine 1579. formirana je Utrechtska unija koja se borila protiv Španaca u osamdesetogodišnjem ratu. Priznata je 1588. od Španije. U početku se zvala Republika ujedinjenih provincija a kasnije Holandija.
Početkom 17. st. doživjela je veliki napredak. Uskoro je postala jedna od najjačih trgovačkih sila. Zauzela je neka područja u Indiji, Istočnoj Indiji, Južnoj Africi i Sjevernoj Americi. U to vrijeme Holandija je bila najbogatija zemlja Europe. U njenim bankama bilo je najviše novca. Od sredine 17. stoljeća gubi svoj značaj.
Gubi ratove protiv Engleza, Francuza te svoje kolonije. U ratu protiv revolucionarne Francuske je poražena i osvojena. Napoleon je kasnije stvorio Batavsku republiku, a kasnije je anektirao Francuskom carstvu.
Nakon Bečkog kongresa 1815. Holandija je dio svojih kolonija izgubila u korist Britanskog Imperija, a to je kompenzirano aneksijom Belgije. Međutim, 1830. godine je Belgija oružanim ustankom izborila nezavisnost.
Nizozemska to nastoji kompenzirati sve većom eksploatacijom preostalih kolonija, pogotovo u Nizozemskoj Istočnoj Indiji, čije će joj sirovine omogućiti nagli razvoj industrije u 19. vijeku.
U prvom svjetskom ratu Nizozemska je bila neutralna, ali za vrijeme drugog svjetskog rata ju je 1940. godine napala i okupirala nacistička Njemačka. Njene posjede u Indoneziji je 1942. okupirao Japan. Nakon završetka rata ti su posjedi proglasili nezavisnost kao Indonezija, što je Nizozemska priznala nakon rata koji je trajao do 1949. godine.
Nakon rata Nizozemska se relativno brzo oporavila, te postala glavnim zagovornikom regionalne suradnje, koja je uključivala stvaranje Beneluksa, a kasnije projekta evropskog ujedinjenja. Tako je Nizozemska bila među šest originalnih potpisnica Rimski ugovor kojim je 1957. formirana Evropska ekonomska zajednica, a 1991. je na njenoj teritoriji potpisan Maastrichtski ugovor kojim se EEZ transformirala u Evropsku Uniju. Međutim, nizozemski birači su evropsko ujedinjenje usporili odbivši na referendumu Ustav EU 2005. godine.
[uredi - уреди] Politika
Holandija je država parlamentarne demokratije i ustavne monarhije. Kralj je vladar države-on predstavlja državu. Vlada dinastija. Izvršnu vlast ima ministarsko veće-odgovorno je Drugom domu za poslove vlade. Predsednika i ministra imenuje kralj. Holandija je podeljena na 12. provincija, a granice među njima određuje parlament. Izvršni organ provincije je kraljev povjerenik. Sudbenu vlast ima vrhovni sud.
Kraljevina se sastoji od Holandija, Arube i Holandskih Antila - sva tri dela su ravnopravna.
Biračko pravo imaju svi holandski državljani stariji od 18. godina, a pasivno stariji od 21. godinu.
Od 30.4.1980. na prestolju je kraljica Beatrix Armgard iz kuće Oranje-nasau. Prestol se ravnopravno nasljeđuje po muškoj i ženskoj liniji sa obzirom na nasledni red.
Holandija ima dvodomni parlament: Prvi dom ima 75 članova, a drugi 150 zastupnika. Sedište parlamenta je u Hagu. Zakonski predlozi moraju biti prihvaćeni u oba doma i mora ih prihvatiti kraljica.
[uredi - уреди] Administrativna podjela
Karta Nizozemske na kojoj su crvenim točkama obilježeni glavni gradovi provincija, a crnim veći gradovi. Glavni grad je Amsterdam je Amsterdam,a sjedište vlade nalazi se u Hagu (Den Haag)
Nizozemska je podjeljena u 12 admisistrativnih regiona koji se nazivaju provincije. Na čelu se nalazi Guverner koga imenuje kraljica tzv. Commissaris der Koningin (kraljičin komesar prom.prev), izuzev u provinciji Limburg gdje se on naziva Guverner (op.a. posljedica uticaja susjednih zemalja).
- Friesland (Frizija) – sjevero-zapad; glavni i najveći grad Leeuwarden] (Liuvarden);
- Groningen (Hroningen) – sjevero-istok; glavni i najveći grad Groningen;
- Drenthe (Drente) – južno od Groningen-a; glavni grad Assen (Asen), najveći grad Emmen (Emen);
- Overijsel (Overajsel) – centralno istočno, južno od Drenthe; glavni grad Zwolle (Zvole),najveći grad Enschede (Enšede);
- Flevoland (Flevoland)- centralno, sjeverno od Utrecht-a; glavni grad Lelystad (Leliastad), najveći grad Almere (Almere);
- Gelderland (Helderland) - centralno, istočno od Overijsel-aa; glavni grad Arhnem (Arnem), najveći grad Nijmegen (Nijmehen);
- Utrecht (Utreht) – centralno; glavni i najveći grad Utrecht;
- Noord-Holland (Sjeverna Holandija) – sjevero-zapano ; glavni grad Haarlem (Harlem), najveći grad (provincije i države) Amsterdam;
- Zuid-Holland (Južna Holandija) – centralno zapadno, južno od Noord-Holland; glavni grad Hag (Den Haag ili 's-Gravenhage), najveći grad Rotterdam;
- Zeeland (Zeland) – jugo-zapadno; glavni i najveći grad Middelburg;
- Noord-Brabant (Sjeverni Brabant)- centralno južno, glavni grad 's-Herogenbosch ili Den Bosch (Den Boš), najveći grad Eindhoven (Aindhofen);
- Limburg (Limburg)- jugo-istočno; glavni i najveći grad Maastricht (Mastriht).
Sve provincije su izdjeljene na opštine (gemeenten),a njihov broj 1. janura 2006 godine iznosio je 458.
Zemlja je takođe izdjeljena na vodene distrikete, kojima upravlja uprani odbor (waterschap ili hoogeemraadschap) sačinjen od predstavnika distrikta koji imaju ovlast u oblasti upravljanja vodom. 1.janura 2005 broj vodo-distrikta bio je 27. Ono što je interesantno je da je to da se vodo-uparvni odbor pojavio 1196 godine i da je najstariji demokratski entitet na svjetu. U upotrebi su druge vrste podjela, kao npr. Randstad - trougao između Amsterdam-a, Utrecht-a i Rotterdam-a (privredno najrazvijeniji dio zemlje)
[uredi - уреди] Kultura
Nizozemska je imala veliki broj poznatih slikara. U 17-tom stoljeću, koje je predstavljalo veoma napredna peroid, živjeli su i stvarali tzv. ‘ Veliki holanski majstori’, Rembrandt van Rijn, Johanes Vermeer, Jan Steen itd. Poznati holandski slikari 19-og i 20-og vijeka su Vincent van Gogh(vinset fan Hoh) i Piet Mondrian, a tu je i veliki grafički umjetnik M.C.Escher. Nizozemska je zemlja filozofa Erasmusa Roterdamskog (Desidarius Erasmus) i Spinoze. Nizozemski naučnik Christiaan Huygens (Kristijan Hajgens) otkrio je Saturnov mjesec Titan i izumio fizičko klatno. U zlatno doba Nizozemske cvjetala je i literatura na čelu sa dva napoznatija pisca, Joost van de Vondel ( Jost fand Fondel) i P.C. Hooft. U 19-tom stoljeću Multatuli je pisao o lošem odnosu prema domaćem stanovništvu u kolonijama, dok među najznačajnije pisce 20-tog vijeka spadaju Harry Mulisch (Hari Muliš), Jan Wolkers, Simon Westdijk, Kees Nooteboom , Gerard van het Reve (Herard fan’t Refe) i Willem Frederik Hermans.Dnevnik Ane Frank objavljen je poslije njene smrti objavljen i prevedena na sve veće svjetske jezike. Replike nizozemskih građevina mogu se vidjeti u Huis ten Bosch (Boševa kuća prim.pr.) u Nagasakiju u Japanu.
Vjetrenjače, tulipani, klompe i delftska keramika gavne su asocijacije na Holandiju.
[uredi - уреди] Jezik
Zvanični jezik je Nizozemski,a pored njega u upotrebi kao drugi zvanični jezik je Frizijski koji se govori u sjevernoj provinciji Frisland. Nekoliko različitih dijalekata Saksonskog (Nedersaksish) se govore u sjevernom i istočnom dijelu zemlje, dok se u jugo-zapadnom dijelu zeljme susreće Zeeuwse dijalekt. Postoji tradicija učenja stranih jezika u Nizozemskoj: oko 85% stanovništva posjeduje osnovno znanje engleskog, 55-60% njemačkog, a 25% francuskog jezika. U školama su ponuđeni kursevi I za učenje španskog, arapskog, starogrčkog i latinskog jezika.
[uredi - уреди] Slikari
[uredi - уреди] Književnost
- Anne Frank
[uredi - уреди] Filozofi
- Erazmus Rotterdamski
|
|
 |
|---|---|
| Austrija | Belgija | Grčka | Danska | Estonija | Irska | Italija | Kipar/Cipar | Letonija | Litvanija/Litva | Luksemburg | Mađarska | Malta | Nemačka | Poljska | Portugal | Slovačka | Slovenija | Ujedinjeno Kraljevstvo | Finska | Francuska | Holandija/Nizozemska | Češka | Švedska | Španija/Španjolska | |
Albanija • Andora • Armenija2) • Austrija • Azerbejdžan1) • Belgija • Bjelorusija • Bosna i Hercegovina • Bugarska • Cipar2) • Crna Gora • Češka • Danska3) • Estonija • Finska • Francuska3) • Grčka • Gruzija1) • Hrvatska • Irska • Island • Italija • Kazahstan1) • Letonija • Lihtenštajn • Litva • Luksemburg • Mađarska • Makedonija • Malta • Moldavija • Monako • Nizozemska3) • Norveška3) • Njemačka • Poljska • Portugal3) • Rumunjska • Rusija1) • San Marino • Slovačka • Slovenija • Srbija • Španjolska3) • Švedska • Švicarska • Turska1) • Ujedinjeno Kraljevstvo3) • Ukrajina • Vatikan
Zavisni teritoriji:
Akrotiri i Dhekelia • Ålandski otoci • Gibraltar • Guernsey • Otok Man • Farski otoci • Jersey • Jan Mayen • Svalbard
Abhazija (Gruzija) • Gorski Karabah (Azerbejdžan)2) • Južna Osetija (Gruzija) • Pridnjestrovlje (Moldavija) • Turska Republika Sjeverni Cipar (Cipar)2)
Područja pod upravom Ujedinjenih Naroda:
Kosovo (Srbija)
1) Značajan dio teritorija se nalazi u Aziji. 2) U potpunosti u Aziji, ali ima društvene i političke veze s Europom. 3) Posjeduje zavisne ili slične teritorije izvan Europe.
