Tuzla
From Wikipedia
| Image:TuzlaGrb.jpg grb grada Tuzle |
|
| Grad | Tuzla |
| Kanton | Tuzlanski |
| Površina | 303 km² |
Tuzla je jedan od najvećih gradova u Bosni i Hercegovini i središte istoimene općine na sjeveroistoku zemlje. Broji oko 130 000 stanovnika.
Sadržaj/Садржај |
[uredi - уреди] Historija
Tuzla je jedno od najstarijih naselja u Evropi sa kontinuitetom življenja. Dokaz tome su i pronađeni ostaci starog naselja sojeničkog tipa iz vremena neolita. Arheolozi su otkrili brojna naselja sa bogatim ostacima materijalne kulture prastarih stanovnika ovog područja. Pronađen je veliki broj neolitskih glinenih posuda sa raznim ornamentima od crne, sive i crvene keramike ali i kameni noževi, sjekire, strugači i drugo. Otkriveni su ostaci hrane, ljudske kosti, životinjske kosti i razni plodovi koji su koristili za ishranu ljudi tog doba. I ovi podaci potvrdili su tvrdnje da je područje Tuzle bilo naseljeno još u mlađem kamenom dobu.
Među pronađenim arheološkim materijalima ističe se i keramička neolitska posuda čija je namjena bila kuhanje slane vode i proizvodnja soli.
Prvi pisani spomen o Tuzli potiče iz 950. godine. Te je godine bizantijski istoričar i car Konstantin Porfiregonit u svom djelu «O upravljanju državom», izričito spomenuo Tuzlu kao grad, pod rimskim nazivom Salines što znači grad soli, sa napomenom da se nalazi u sastavu Raškog kneza Časlava, koji je poginuo u borbi sa Mađarima.
[uredi - уреди] Kultura
Glavni članak: Kultura
Književnost: Tuzla je grad koji ima veliku književnu tradiciju. Tuzlak je jedan od najvećih pisaca jugoistoka Evrope Meša Selimović (1910 - 1982), Tuzlak je Derviš Sušić, a Tuzlaci su i Stjepan Matijević, Matija Divković, Muhamed Hevai Uskufi (1601 - 1651) kao i drugi pisci koji su zadužili prostor jugoistoka Evrope svojim djelom.
[uredi - уреди] Slikarstvo
Iz Tuzle potiču prvi školovani bosanskohercegovački slikari, Đorđe Mihajlović (Akademija u Minhenu) i Adela Ber (Akademija u Beču). Sredinom treće decenije u likovni život se uključuju Franjo Leder, Ismet Mujezinović i Dragiša Trifković, čije stvaralaštvo postaje dominantan činilac duhovnosti grada. Iz Tuzle potiču [[James Haim Pinto]], jedan od vodećih američko-meksičkih muralista, i Kristijan Kreković, slavni peruanski slikar. Historičari umjetnosti kao značajnu pojavu likovnog života Tuzle izdvajaju djelo Mensura Derviševića. Međunarodna galerija portreta u Tuzli je osnovana 1964. godine. Danas je Tuzla sa jednom od najvećih galerija portreta na Balkanu, važan grad za likovnu umjetnost.
[uredi - уреди] Biblioteke
Pretpostavlja se da su prve biblioteke postojale u 17. stoljeću, pri Behrambegovoj medresi i pri franjevačkim samostanima. Današnja Narodna i univerzitetska biblioteka opslužuje oko 100.000 korisnika, i ima preko 200.000 bibliotečkih jedinica.
[uredi - уреди] Muzeji
Muzej istočne Bosne posjeduje etnološku, historijsku, biološku, numizmatičku i umjetničku zbirku. Među 50.000 eksponata sačuvani su tragovi kontinuiteta od 6500 godina života u tuzlanskom kraju. Muzej solarstva, koji postoji u okviru Solane, baštini foto-dokumentacionu građu o istorijatu solarstva.
[uredi - уреди] Arhiv
Historijski arhiv Tuzla posjeduje 102 fonda i 22 zbirke, a ukupna količina građe iznosi 1500 dužinskih metara. Najstarija arhivska građa potiče iz 17. stoljeća.
[uredi - уреди] Muzika
U Tuzli je 1886. osnovano prvo bosanskohercegovačko pjevačko društvo. Početkom stoljeća djelovalo je više kamernih grupa, te limeni orkestri Kreke i Vatrogasnog društva. Državna niža muzička škola otvorena je 1949., a srednja 1957. godine. Pedesetih godina je osnovan i Veliki jazz orkestar. Među kulturno-umjetničkim društvima koja baštine folklornu tradiciju izdvajaju se KUD Bosna i UKUD Zvonko Cerić .
[uredi - уреди] Narodno Pozorište
U Tuzli je 17. aprila 1898. osnovano prvo bosanskohercegovačko pozorište. Narodno pozorište Tuzla u kontinuitetu radi od marta 1949. godine. Šezdesetih godina su pod krovom ove kuće djelovali pionirsko pozorište, baletnaškola i simfonijski orkestar. Časopis Pozorište , kao jedinstvena teatarska revija u BiH, pokrenut je 1953. godine.
[uredi - уреди] Školstvo
Prvi organizirani oblici školstva datiraju iz 17. stoljeća, i vezani su za Behrambegovu medresu. Danas postoje 23 osnovne i 17 srednjih škola, sa oko 25.000 učenika. Univerzitet u Tuzli je osnovan 1976., iako prvi oblici visokog školstva datiraju iz 50-tih godina. Članice Univerziteta su sljedeći fakulteti: Tehnološki, Rudarsko-geološki, Ekonomski, Medicinski, Defektološki, Filozofski, Fakultet Elektrotehnike,Fakultet Mašinstva, Akademija Dramskih Umjetnosti, te više instituta. Na Univerzitetu se obrazuje blizu 6000 studenata, a nastavu drži oko 600 nastavnika i saradnika.
[uredi - уреди] Zdravstvo
Prvi oblici organizirane zdravstvene službe zabilježeni su 1874., kada je otvorena Hastahana - prva tuzlanska bolnica. Danas je Univerzitetski klinički centar najveća zdravstvena ustanova regije, sa 43 organizacione jedinice, među kojima devet zavoda i 13 klinika. UKC ima oko 1800 bolesničkih kreveta, oko 2400 zaposlenih, od čega preko 400 ljekara različitih specijalnosti. Dom zdravlja obavlja primarnu zdravstvenu zaštitu.
[uredi - уреди] Sport
Organizirani oblici sportskog života u Tuzli datiraju iz 1904. godine. Danas djeluju 74 sportske organizacije, u 19 sportskih grana, sa 6500 aktivnih sportista. Atletičari su ostvarili najveće uspjehe, osvojivši na desetine medalja na međunarodnim takmičenjima. Zlatan Saračević je bio evropski šampion i rekorder u dvoranskom bacanju kugle. Košarkašice Jedinstva su 1989. osvojile evropsku šampionsku titutulu, pobjedivši u superfinalu petostrukog prvaka Evrope - ekipu talijanskog Primigija.
[uredi - уреди] Geografija
Površina Općine Tuzla 30235 ha ili 303 km2
Nadmorska visina 231m/nm
Tuzla je sa sjeverozapada okružena planinskim vijencem Majevica (Medvednik 843 m2), sa jugozapada planinama Ozren, Konjuh i Javornik.
Područje Tuzle svrstava se u periopanansku oblast tj. kontaktnu zonu Dinarida Panonske nizije. Kotlinasto područje nalazi se na južnoj strani grebena Majevice i odvojenog grebena prema Obodnici. Sastoji se pretežno od dugih poprečnih potočnih dolina i kosa koje se završavaju u dolini rijeke Jale. Teren je blago nagnut prema jugu.
Susjedne Općine Tuzli su sa sjeverne i sjeveroistočne strane Srebrenik i Lopare, sa jugoistočne Kalesija, sa južne Živinice i sa zapadne Lukavac.
Osnovnu mrežu vodotoka čini rijeka Jala sa svojim pritokama, od kojih su najveće Solina i Joševica, te Požarnička rijeka, Grabov i Mramorski potok.
Jala izvire na području Majevice, na lokalitetu ravni liještak, na nadmorskoj visini od 700 m. Ukupna dužina glavnog toka od izvorišta do ušća u Spreču iznosi 37 km.
Šire tuzlansko područje većim dijelom je izgrađeno od geološki mlađih sedimenata (neogen), značajnih s ekonomskog stanovišta (ugalj, kamena so, kvarcni pijesak i dr).
Nastanak tuzlanskog bazena vezan je za više faza koje su se smjenjivale nakon mezozoika, a koje su za posljedicu imale stvaranje različitih uvjeta taloženja. U sadejstvu sa polioklimatskim karakteristikama nastale su raznolike i specifične sedimentne tvorevine.
Tuzla ima odlike umjereno kontinentalne klime. Određene specifičnosti izazvane su lokalnim reljefom, općim položajem u odnosu na dominantne regije u okolini (bosanski planinski centralni masiv s jedne, i Panonska nizija s druge strane), vazdušnim strujanjima tropskih i polarnih vazdušnih masa i ciklonskim aktivnostima.
Generalne odlike klime odnose se na jasnu iz izraženost sva četiri godišnja doba, relativnu vlažnost i oblačnost, na maksimum padavina u toplijem dijelu godine, i minimum krajem zime.
Srednja godišnja temperatura u posljednjih pola vijeka je 10,1 stepen C. Najhladniji mjesec je januar sa prosječnom temperaturom od 0,6 stepeni, a najtopliji jul sa 19,4. U ovom nizu najviša temperatura je izmjerena u avgustu 1971. i iznosila je +38,4 stepeni, a najniža od –25,8 stepeni u januaru 1963.
Prosječan broj dana u godini s negativnim temperaturama, odnosno mrazom je 91, a godišnje, a godišnje ima 20 dana kada temperatura prelazi 30 stepeni. Sa temperaturom većom od 25 stepeni je 80 dana u godini.
Dnevnih perioda s kišom je 135, s pljuskom 19, s grmljavinom 37, s pojavom magle 69, sa snijegom i sa snježnim pokrivačem 52 (maximalna visina snježnog pokrivača izmjerena u februaru 1984. god 97 cm).
Godišnje je prosječno 127 oblačnih i 63 vedra dana. Prosječna količina padavina iznosi 908.6 l/m2, vlažnost zraka 79%, a atmosferski pritisak 980,2 hPa.
Klimatski faktori su povoljni, jer ih karakterizira pretežna normalnost meteoroloških parametara, i manji uticaj temperaturnih inverzija.
[uredi - уреди] Stanovništvo
Glavni članak: Stanovništvo
- 1600. godine 506 kuća
- Muslimanskih 73,7%
- Kršćanskih 26,3%
- 1879. godine 5119
- Muslimani 3918 (76,54)
- Pravoslavci 947 (18,50)
- Katolici 237 (4,63)
- Jevreji 17 (0,33%)
- 1885. godine 7189 stanovnika
- Muslimani
- Pravoslavci 1072 (14,91%)
- Katolici 795 (11,06%)
- Jevreji 134 (1,86%)
- Ostali 17 (0,24%)
- Kuća 1577
- Odraslih muških stanovnika koji privređuju 2094 (29,13%)
- 1895. godine 10 227 stanovnika
- Muslimani 5984 (58,51%)
- Pravoslavci 1447 (14,15%)
- Katolici 2358 (23,06%)
- Jevreji 360 (3,52%)
- Ostali 78 (0,76%)
- Stranci 2425 (23,7%)
- Strani jezici koji su se mogli čuti u gradu: njemački, češki, mađarski, poljski, slovenački, italijanski, španski, slovački, rusinski.
- 1910. godine 12 065 stanovnika
- Muslimani 5859 (48,57%)
- Pravoslavci 1976 (16,38%)
- Katolici 3839 (31,82%)
- Jevreji 349 (2,89%)
- Ostali 42 (0,34%)
- Stranci 3049 (35,6%)
- Broj građana koji su govorili stranim jezicima: 1234 njemačkim, 415 češkim, 280 mađarskim, 212 poljskim, 180 slovenačkim, 180 italijanskim, 44 slovačkim, 27 rusinskim, 80 španskim tj. špansko-jevrejskim dijalektom.
- 1921. godine 14 036 stanovnika
- Muslimani 6566
- Pravoslavci 2800
- Katolici 3954
- Grkokatolici 39
- Evangelisti 202
- Jevreji 470
- Ostali 5
- Slavenskog porijekla 12 159 (86,62%)
- Manjine 1877 (13,38%)
- Čeha i Slovaka 355, Rusina 14, Poljaka 106, Rusa 107, Mađara 96, Njemaca 675, Arnauta 76, Rumuna 84, Italijana 116, ostalih 248.
- 1931. godine 16 708
- Domaćinstava 3401
- Kuća 2700
- 1953. godine 60 081 stanovnika
- 1961. godine 82 439 stanovnika
- Domaćinstava 20 989
- Naseljenost 268,5 po km2
- Zaposlenih 25 955
- 1971. godine 107 293 stanovnika
- Muškaraca 52 874
- Bošnjaci 52 400
- Srbi 20 261
- Hrvati 24 811
- Makedonci 100
- Slovenci 159
- Albanci 189
- Ukrajinci 8
- Domaćinstava 27 295
- Naseljenost 349,5 po km2
- Zaposlenih 32 163
- 1981. godine 121 717 stanovnika
- Muskaraca 60 075
- Bošnjaci 53 271
- Srbi 21 089
- Hrvati 27 735
- Makedonci 131
- Ukrajinci 13
- Slovenci 247
- Albanci 138
- Domaćinstava 34 852
- Naseljenost 396,5 po km2
- 1991. godine 131 618 stanovnika
- Bošnjaci 62 669 (47,62%)
- Hrvati 20 398 (15,49%)
- Srbi 20 271 (15,40%)
- Ostali 28 280 (21,49%)
- Muslimani 57 878
- Katolici 21 609
- Pravoslavci 17 541
- Ostali 225
- Ateisti 22 688
- Neizjašnjeni 11 677
- Žena 66 804
- Muškaraca 64 814
- Domaćinstava 41 092
- Naseljenost 434 po km2
[uredi - уреди] Privreda
[uredi - уреди] Karakteristike i stanje privrede na području općine Tuzla
Grad Tuzla administrativno je sjedište te privredni, kulturni i obrazovni centar Tuzlanskog kantona i ekonomsko-geografske Regije sjeveroistočna Bosna.
Prirodni resursi i bogata nalazišta energetskih i mineralnih sirovina bili su opredjeljujući faktor za usmjeravanje dosadašnjeg privrednog razvoja ovog područja, a ujedno su i važan oslonac budućeg razvoja.
Predratnu privrednu strukturu tuzlanskog područja karakteriše razvoj bazne industrije i energetike, kao dominantnih privrednih grana, sa obilježjem ekstenzivnosti.
Industrija općine Tuzla, do početka rata, bila je privredna grana sa najvećim učešćem u ostvarivanju ukupnih privrednih efekata i to u zaposlenosti oko 45%, a u društvenom proizvodu oko 50%.
Prema društvenom proizvodu p.c. u predratnom periodu Tuzla je bila medju najbolje pozicioniranim gradovima u Bosni i Hercegovini, dok je prema stopi zaposlenosti bila najrazvijeniji regionalni centar.
U okolnostima koji ograničavaju dinamiziranje privrednih aktivnosti i dostizanje prijeratnih pokazatelja privrednog razvoja, kao vrlo jak i nezaobilazan pravac razvoja predstavlja razvoj poduzetničkog sektora ekonomije.
Razvoj male privrede jedan je od oblika prestruktuiranja postojećih i organizovanja novih privrednih aktivnosti.
Sve zemlje u našem okruženju, koje su prošle ili prolaze fazu privredne i društvene tranzicije, uključile su se u aktivnosti koje obezbjeđuju ambijent i podršku za razvoj poduzetništva, osnivanjem inkubacionih centara, poduzetničkih centara, razvojnih agencija, lokalnih poslovnih udruženja, što je uz odgovarajuću finansijsku podršku rezultiralo nastankom velikog broja novih subjekata, novih radnih mjesta i novostvorene vrijednosti.
Općine, kao jedinice lokalne samouprave, imaju veoma značajnu ulogu u lokalnom ekonomskom razvoju, u kojem se nizom mjera i aktivnosti, na lokalnom nivou, stimuliše poduzetnički sektor i stvara povoljan ambijent za osnivanje i razvoj malih i srednjih preduzeća.
U skladu sa nadležnostima i raspoloživim mogućnostima, općina Tuzla je u tom smislu već poduzela niz aktivnosti, a u narednom periodu se može očekivati i veća ekspanzija aktivnosti i efekata. Od do sada učinjenog općina Tuzla ističe: skraćenje vremena i povećanje efikasnosti rješavanja zahtjeva za registrovanje djelatnosti, smanjenje općinskih taksi i naknada za samostalne poduzetnike i privredna društva u postupku registrovanja djelatnosti,kontinuirani rad na obezbjedjenju povoljnih lokacija i prostora za osnivanje i razvoj poduzetnika, poduzimanje aktivnosti na uspostavljanju institucionalne regionalne saradnje i uključivanje u projekte koje finansira Evropska unija u cilju razmjene iskustava i znanja u podršci razvoja malih i srednjih preduzeća.
[uredi - уреди] Volim Tuzlu
Glavni članak: Volim Tuzlu
Tuzla je najstarije ili jedno od najstarijih naselja u Europi, sa kontinuitetom življenja. Arheolozi su otkopali dovoljno arheološkog materijala koji je nedvosmisleno potvrdio da je Tuzla nekada bila veliko i bogato neolitsko naselje na sojenicama. U velikom broju raznolikih keramičkih predmeta, posebno se ističu neolitske posude za proizvodnju soli iz slane vode.
Tuzlu je najstarijim ili jednim od najstarijih naselja u Evropi učinila njena posebna geološka prošlost. Naime, veliki dio Evropa|Evrope, u davnoj geološkoj prošlosti, predstavljao je dno panonskog mora. I poslednji ostaci ovoga mora povukli su se sa sadašnje površine prije 10 miliona godina. Samo ispod Tuzle ovo more ostavilo je trag u vidu 350 miliona tona slanih stijena i slane vode. Slana voda izbijala je na površinu, ljudi su je prerađivali u so, U Tuzli, čak u neolitu. Poslije su oformili bunare, koji su postajali sve savremeniji, a slana voda je vremenom postala osnovom hemijske industrije u savremenoj Tuzli.
Osamnaestog jula 2003. godine, lokalne vlasti su odlučili da veliku količinu slane vode izvuku na površinu, u prethodno pripremljeno dno, tako je Tuzla danas jedini grad u Evropi, koji ima slano jezero i jedini grad na svijetu, čije je slano jezero, istovremeno i kupalište i plaža u najužem, historijskom, jezgru grada. Voda slanog panonskog jezera je ljekovita, pa je već ovoga ljeta došlo do spektakularnih izlječenja velikog broja ljudi.
Tuzla ima veliku industrijsku tradiciju, zasnovanu na bogatim nalazištima soli i uglja.
Tuzla je grad velike tradicije multikulturalnosti. Stoljećima njegovani sklad među razlikama u Tuzli, položio je svaku historijsku provjeru i sva historijska iskušenja. Tuzlanska tolerancija naročito je ispoljavana u 2. Svjetskom ratu i nedavno minulom ratu u Bivšoj Jugoslaviji i Bosni i Hercegovini.
Danas je Tuzla grad nove energije, poslednjih godina doživljava veliku ekspanziju gradnje, naglog i brzog razvoja.
[uredi - уреди] Sportski timovi
- FK Sloboda Tuzla
- KK Sloboda-Dita
- KK Jedinstvo-Trocal
- Društvo za Gimnastiku i Sportsku Rekreaciju "Partizan"
[uredi - уреди] Poznati Tuzlaci
- Meša Selimović,pisac
- Mirza Delibašić,sportista
- Ismet Mujezinovic,umjetnik
- Planinka Jurišić-Atić,klavirski pedagog
- Denis Azabagić,klasični gitarista
- Dejan Ivanović,klasični gitarista
- Predrag Stanković,muzički pedagog
- Vladimir Valjarević,koncertni pijanist
- Emir Delalić,umjetnik
- Svetlana Kitić,rukometašica
- Razija Mujanović,košarkašica
- Vlado Kerošević,glumac
- Emir Hadžihafizbegović,glumac
- Dževad Šećerbegović,fudbaler
- Sinan Alić, direktor i glavni urednik FRONTA SLOBODE
- Ćazim Sarajlić, direktor Međunarodne galerije portreta
[uredi - уреди] Spoljašnji linkovi
- Sve o Tuzli
- - Službena stranica grada Tuzle
- Tuzla Map - Mapa Tuzle
- - Forum omladine Tuzle
- - Forum građana Tuzle
- http://www.fe.untz.ba/- Fakultet Elektrotehnike u Tuzli
