Tschechisch
Aus Wikipedia
![]() |
Dea Artikl is grod no a Skizzn. Wanns oan gibt, dea meahra woaß zu dem Thema, dea is' recht herzle dazua eiglodn, ebbs dazu zum dazuaschreim. Wanns'd a Huif dazu brauchst, deafma an d'Frongsaitn oda an d'Huifn vo da deitschn Wikipedia erinnan. |
![]() |
Der Artikl is im Dialekt „Niedaöstareichisch“ gschriem worn. | ![]() |
Tschechisch (čeština) |
||
---|---|---|
da redns a so | Tschechei; duatn, wos glei danebm is (v.a. Schlowakei), owar aa Östarreich und recht vüü aundare Lända | |
Sprecher | 12 Millionen | |
Linguistische Klassifikation |
|
|
Offizieller Status | ||
Amtssprache in | Tschechei, Europäische Union | |
Sprachcodes | ||
ISO 639-1: | cs | |
ISO 639-2: | (B) cze/ces | (T) - |
SIL ISO 639-3: | CZC |
Tschechisch (Čeština) is a westslawische Sproch, de wos vo zwöif Müllionan Leit auf dera Wöt ois eanare Muadasproch (Staund 1999) gredt wiad. Zehn Müllionan vo denan lebm aa in de Tschechei, woos aa de Aumbtssproch is.
Grod in Östareich sogt ma fia de tschechische Sproch oft „Behmisch“. Des stimmt owa so net gaunz, wäu „Behm“ san nua dee Leit, wos in Behman dahaam san. Und des is nua de westliche Höftn vo de Tschechei.
De Sproch, de wos im Tschechischn am nächstn is, warat des Schlowakische. A jeda, dea wos ane vo de zwaa Sprochn vo klaa auf redt, soitat aa de aundare wenigst a bissl vasteh. Vo da Schrift hea kaummas recht guat mit de Bugstobm ausanaund hoidn. Nua im Tschechischen san ř, ě und ů dahaam; ä, ô, ľ und ŕ gibts auf da aundan Seitn nua im Schlowakischn.
Inhaltsverzeichnis |
[dro wärkln] Wia mas schreibt und redt
Fia aan, dea wos vo klaa auf nua Boarisch-Östarreichisch oda Hochdeitsch redt, is des wengl zach, waumma Tschechisch lerna wü. Es is net nua de gfeanzte Grammatek (Tschechisch flektieat recht stoak), es is aa scho alaanich des Redn. Es gibt vü tschechische Weata, de wos kane Söbstlaute haum. Auf de Tua kaumma si a soichane Gsatzln zaumanstön ois wia „Strč prst skrz krk“ (Streck in Finga duachn Hois) odar aa „Vlk zmrzl, zhltl hrst zrn“ (Da Woif is dafruan, er hod a haundvoi Keandln owagwiagt). Auf da aundan Seitn gibts recht vü Zischlaute; den, wos de meistn kennan, is des ř.
[dro wärkln] Bugstobm
Tschechisch schreibt ma mit lateinische Bugstobm. Auf dass ma owar aa de gaunzn Zischlaute schreibm kau, kumman a gaunze Läng Sondazeichn Hakal, Beistrich und Ringal dazua.
So schaun de tschechischen Großbugstobm da Reih noch aus:
A, Á, B, C, Č, D, Ď, E, É, Ě, F, G, H, Ch, I, Í, J, K, L, M, N, Ň, O, Ó, P, Q, R, Ř, S, Š, T, Ť, U, Ú, Ů, V, W, X, Y, Ý, Z, Ž.
De klaanan schreibt ma fost olle aa so. Es gibt nua zwaa Ausnauman: am Kompjuta odar auf da Maschin schreibt ma ď und aa ť; mit da Haund deaf ma dˇ und tˇ schreibm.
So ois wias do stengan, sans aar in an Telefon- oda Weatabiachl suatieat. Č, Ch, Ř, Š, Ž san eigane Bugstobm. Des haast sovü, ois dass im Tschechischn 31 Bugstobm hod.
Ě, Ů und Ý findt ma gaunz sötn aum Aufaung vo an Wuat. Grod, waun amoi wos groß gschriebm wiad, nochat siecht mas efta (zum Beispüi MĚSTO).
Weata, de wos aus aundare Sprochn kumman, wean ollaweu auf tschechische Bugstobm umgschriebm. Beispüle san víkend, džus und džem, de wos vo de englischn Weata weekend, juice und jam kumman, und aa des söwe hassn. Des is net nua zweng da Gaude, wäu im Tschechischn gibts recht wüde Regln midn Deklinian. Waunn do a fremda Bugstob dabei is, den wosd aundascht redtst, nochad host an Muadstrumm Wickl bein Schreibm und Redn. De anziche Ausnaum is des w, des oft a so iwanumman wiad.
[dro wärkln] Söbstlaute
Des Tschechische hod kuaze und launge Söbstlaute. Auf de Laungan pickt de čárka obmat.
Es gibt owar aa de zwafochn Söbstlaute ou, au und eu. Grod amoi des ou is echt tschechisch. Es au findst nua in fremde Weata, oda ma sogts, waunn an wos weh tuat. Eu findt ma in fremde Weata, oda waunn grod zuaföllich a e und a u zaumbempan.
- Ou kummt a wengl so dahea ois wiar im Oststeirischn, Obapfaizischen odar aa im Heanzischn. Des u is owar im Tschechischn stäaka ois wiar in de zwa Mundoatn.
- Au is des söwe ois wia im Hochdeitschn.
- Eu redt ma net zaumman, sundan ausanaund. Des haast, ma sogt ne-uralgický (Fremdes Wuat)odar aa ne–učím (echt tschechisches Wuat, wo des e mitn u zaumtuscht).
- Aa waunn zwaamoi da söwe Sööbstlaut zaummankummt, redt mas extrig. Des haast , ma sogt samo-obsluha und net samobsluha.
[dro wärkln] Mitlaute
De Mitlaute wean aufgspäut in hoate, waache, und soichane, de wos in da Mittn san. Des is gaunz wichtig zwengam Deklininian.
De 8 hoatn san: h, ch, k, g, r, d, t,n
De 9 waachn san: ž, š, č, ř, c, j, ď, ť, ň
De 8, wos in da Mittn wartn, san: b, f, l, m, p, s, v, z
[dro wärkln] Wia mas redt
Auf wosd aufpassn muast:
- Im Tschechischen is de Betonung ollawäu auf da erschtn Süübn vo an Wuat.
- A jeda Bugstob, bei dem so a čárka (Beistrich) obmat pickt, der wiad laung (á, é, í, ó, ý, ú).
- Fian kroužek, des is des Ringal iwan u, wauns in da Mittn vo an Wuat steht, güt is söwe. Des schaut daun so aus: ů.
- A jeda Bugstob, de wos an háček (Hakal) hod, wiad auf da aan Seitn zu so an Zischlaut (š, č, ž, ř) odar er wiad wach gredt, dés háßt, es kummt a Äuzal vo an j dazua (zum Beispüi ť, ď, ň).
- ě redt ma meist so ois wia je. Owa wauns noch an d, t und n, daun wean dee vom ě wach gmocht.
[dro wärkln] Grammatek
In Tschechischn braucht ma oft kaane Artikln oda Fiaweata, wäu ma eh scho am End vo de Zeitweata siecht, wer oda wos gmaant is. A wo de Weata im Sotz umanaunda stengan, is oft relativ Powidl. Warat recht gmiatlich, gawats net de restliche Grammatek. Des, wos dodan jetzn steht, is grod amoi is wichtigste, owa no laung net ois.
[dro wärkln] Deklinian
Is Tschechische hod a recht a gfeanzte Dekliniararei mit 7 Fölle. Wöchanen Foi dass ma grod hod, siecht ma ollawäu am End von an Hauptwuat. Wia des End daunn daheakummt, fia des muass ma wissen, wos fia a Geschlecht dass is und ob des Wuat in da erschtn Person auf an Sööbstlaut, an hoatn, an waachn odar an Mitlaut aufheat, dea wos irgandwo dazwischen is. Damit no net gnua, gibt’s aa zwaa Suatn von de männlichn: und zwoa männlich, wos lebt (z.B a Mau, a Mandl von aan Viech) und männlich wos net lebt (Irganda a Soch, de wos männlich is z.B stůl – da Tisch). Des haast, ma hod eigantli 4 Geschlechta.
[dro wärkln] Zeitn
Auf de Gaache gibt’s amoi de 4 Sochn, wos dar oft mit a poa Hüüfszeitweata leicht söwa zaummanbastln kaust:
- Des, wos grod is (Präsenz). Beispüü: Dělám to - I moch des
- Des, wos amoi gwen is (Präteritum). Beispüü: Dělal jsem to – I hob des gmocht
- Des, wos amoi kumman wiad (Futur imperfekt). Beispüü: Budu to dělat - I wea des mochn
- Des, wos sei kenntat (Konditional). Beispüü: Dělal bych to - I mochat des oda: I tadat des mochn
[dro wärkln] Wos mitn Östareichisch-Boarischn und in Hochdeitschn ztuan hod
Tschechn und Östareicha woan laung gnua im sööbm Laund dahaam. Es san a uandlich vüü Leit vo aan Laund ins aundare umgsiedlt. Zweng dem deafs a kaan wundan, dass recht vüü Weata gibt, de wos vo ana Sproch in de aundare ummagschwappt san.
[dro wärkln] A poa östareichisch- boarische Weata, wos ausn Tschechischn san
- Tuchent kummt vo duchenka
- Buchtl kummt vo buchta
- pomalig, pomale kummt vo pomalý
- plaazn kummt vo plakat
- Kukuruz kummt vo sladká kukuřice (des is a siassa Kukuruz)
- Zwetschkn kummt vo švestka
- Schliwowitz kummt vo slivovice (slíva sogt ma in da Mundoat fia švestka)
- Tschoppal kummt vo čapek
- Bißguan kummt vo iskor (Schlaummbeitzga; des is a Fisch)
- Kren kummt vo Křen
- schetzkojedno kummt von všecko jedno (Des is aa Mundoat, auf gscheit haasats všechno jedno)
[dro wärkln] A poa tschechische Weata, wos ausn Östareichisch- Boarischn san
- kšeft kummt vo Gschäft
- gsicht kummt vo Gsicht
- bajsl kummt vo Beisl
- hajsl, hajslpapír kummt vo Haisl (Klo)
- fešák kummt vo Feschak
- šnuptychl kummt vo Schnupftiachl
[dro wärkln] A poa tschechische Weata, wos ausn Hochdeitschn san
- cíl kummt vo Ziel
- švagr kummt vo Schwager
- flétna kummt vo Flöte
- haléř kummt vo Heller
- hřbitov kummt vo Friedhof
- knoflík kummt vo Knopf
- nášup kummt vo Nachschub, Nachschlag (z.B. Essen)
- nudle kummt vo Nudel
- šunka kummt vo Schinken
- talíř kummt vo Teller
- valčík kummt vo Walzer
- žold kummt vo Sold
- sál kummt vo Saal
- vercajk kummt vo Werkzeug
[dro wärkln] Webseitn
Wiktionary: Tschechisch – Bedeitungsaklärungen, Woatherkunft, Synonyme und Übasetzungen |
Wikibooks: Tschechisch – eppas zum lerna und Lehra. |
Wikiquote: Tschechische Sprichwörter – Zitate |
[../../../../de/c/a/t/Commons%7ECategory%7ECzech_language_0ff7.html?uselang=de Commons: Tschechische Sprache] – Buidl, Videos und/oda Audiodatein |
[../../../../de/c/z/e/Commons%7ECzech_pronunciation_ef62.html?uselang=de Commons: Tschechische Aussprache] – Buidl, Videos und/oda Audiodatein |