Thales
Wikipediya ra, ensiklopediya xosere
Miletos ra Thales, texminen 625 V.İ. (Verê İsay) maya xü ra biyo u texminen 545 V.İ. şiyo héqey da xü ser. Bı hetê tarixçiyana, ze fılozofê sıfteyın sınasêno. O Miletos dı cüwayê u uca dı gürweyayê. Thales antik Yunanıstani dı héwt (7) aliman ra ju biyo.
[bıvurne] Héyatê cı
Ser fılozofê antiki ser Diogenes Laertios kıtabê xü dı béhsê Thalse keno u ey ze fılozofê sıfteyın hésıbneno. Diogenes kıtabê xü dı nuşneno u vano Thales lacê Examyes u Cleobulina yo u vano êy şarê Feniki yo. Antik Yunan dı aliman ra sıfteyın fına Thales o kı merdım ê resmi alim qebul kerdo. Alımeya Thalesi ser asmênşınasiye, zaneyenda ilmê tabiati biyo. Tarixzane Herodotos zi derhéqdê Thales wunasin nuşnayo: "Thales merdımê do zaf seferi kerdo, zaf welatan diyo, şiyo Mısır u alımeya cı geometri serdo." Juna alım bı namedê Aristoteles (kı héme dınya ê alimê filozofi vinenê) vato: "Eger ez çımey fılozofiya se Thales zi awa ciyo." Çiyo kı Thales perskerdê: "Çıçiyo nêvırêno miyanê vırnayeni dı, çıçi wesarê pêmiyan biyayenda kültüran." O her tım koki gêyrayê, meselada en kıhan yani arche (sanduq, tabut) gêyrayê. Aşeynayenda fonksiyonê awı cırê bi cüwabê, héyat awi ra yeno u aw şeno babet babet form bigiro: "yani sabit, mıj u rıjyayış." Tıya dı puano kı en müuhım noyo kı eger merdım kokê awı bıaşêynose merdım o wext heme çirê cüwab gêno. Qandê kı merdım qanunê awı bımıso se o wext merdım şeno cüwabê rêz u biyayenda awiya piya ê héyati zi bıdo. Bı no fıkrê xü ya Thales bi filozofê Ewropa yê rocawan. Fıkrê Thales qandê aliman bi rayada newe u aşanayenda , ravey şiyayenda fıkrê alimey.
Bı rayda filozofida xü Thales bi en rengêda qıymet u toxımê ilmê alimey aşeynayo. Bı vatenda Thales merdım şeno héme çi bı rayda nefsê insanana izéh bıkero bı kı homaya ra yaremetey bıwazo.
Diogenes vano kı: "Thales fılzofê en sıfteyın bi kı ma rê mısna héyalê insanan bı merdena nêmıreno." Aristoteles u Hippias vanê kı Thales wunı vatê: "Çiyo bê gan zi wahêrê rıhiyo."
Diogenes vano kı: "Thalse çormeyê roci hésıbnayo u vano kı gıreya rocı 720 fın aşmi ra gırdo u qerer da va her meng 30 rociyo u no zi serdı beno 365 roci."
Çarnayox: Faruk İremet
