Biblia
Wikipedia(e)tik
Biblia liburua kristautasunaren eta judaismoaren idazki sakratu eta nagusiak dira. Erlijio hauen esanetan, Biblian Jainkoaren hitza jakinarazten zaigu.
Bi atal nagusik, Itun Zaharrak eta Itun Berriak, osatzen dute. Itun Zaharra Jesukristo jaio aurreko Israelen historia kontatzen duten liburek osatzen dute. Itun Berriak Jesukristoren jaiotza, irakatsiak, heriotza, biztuera eta Elizaren sorrera kontatzen digu.
Historian zehar, beste edozein liburu baino aldi gehiagotan eta hizkuntza gehiagotara (2.000 baino gehiagotara) itzuli dute. Esaten dutenez, 1815etik 5 biloi kopia baino gehiago saldu dute, inoizko libururik salduena izanda.
Eduki-taula |
[aldatu] Historia
Biblia 1000 urtetan zehar (K.a. 900-K.o. 100) idatzitako liburu bilduma da. Itun Zaharra hebraiera idatzitako 46 liburuk osatzen dute, lau sail handitan banatuta: Legea edo Pentateukoa, liburu historikoak, profeten idatziak eta olerki eta jakituriazko liburuak
Itun Berriak 27 liburu ditu, hauek ere lau sailetan banatuta: ebanjelioak (Jesus Nazaretekoaren bizitza eta irakatsiak, Mateo, Markos, Lukas eta Jonek azalduak), Apostoluen Eginak (Elizaren hasiera kontatzen da bertan), Pauloren eta apostoluen gutunak eta, azkenik, Jonen Agerpena. Liburu hauetatik gehienak jatorriz grekoz idatzi ziren, K.o. 50-100 urte bitartean.
1445eko otsailaren 23an Johannes Gutenbergek lehenengo kopia inprimatu zuen.
[aldatu] Bibliako liburuak
[aldatu] Itun Zaharra
Pentateukoa
- Hasiera
- Irteera
- Lebitarrena
- Zenbakiak
- Deuteronomioa
Liburu historikoak
- Josue
- Epaileak
- Rut
- Samuelen liburuak (2)
- Erregeen liburuak (2)
- Kroniketako liburuak (2)
- Esdras
- Nehemias
- Tobias
- Judit
- Ester
- Makabearren liburuak (2)
Profeten idazkiak
- Isaias
- Jeremias
- Negar Kantak
- Baruk
- Ezekiel
- Daniel
- Oseas
- Joel
- Amos
- Abdias
- Jonas
- Mikeas
- Nahun
- Abakuk
- Sofonias
- Ageo
- Zakarias
- Malakias
Olerki eta Jakituriazko liburuak
- Job
- Salmoak
- Esaera Zaharrak
- Kohelet
- Abestirik Ederrena
- Jakinduria
- Ben Sirak
[aldatu] Itun Berria
Ebanjelioak
- Mateo
- Markos
- Lukas
- Jon
Apostoluen Eginak
Pauloren eta apostoluen gutunak
- Erromatarrei
- Korintoarrei bi
- Galaziarrei
- Efesoarrei
- Filipoarrei
- Kolosarrei
- Tesalonikarrei bi
- Timoteori bi
- Titori
- Filemoni
- Hebrearrei
- Santiagoren gutuna
- Pedroren gutunak (2)
- Jonen gutunak (3)
- Judasen gutuna
Jonen Agerpena
[aldatu] Euskarazko bertsioak
- 1571 - Joannes Leizarragak "Iesus Christ gure iaunaren Testamentu Berria" karrikaratu zuen, Bibliaren lehendabiziko bertsioa euskaraz.
- 1740 - Joanes Haraneder-ek amaitu zuen Testamentu Berriaren bere itzulpena, argitaratu gabekoa: "Jesu Christoren Evangelio Saindua jaun Havraneder aphez Donibane Lohitsucoac escoararat itçulia". Uztaritzeko Seminarioan egon da gordeta.
- 1855 - Maurice Harrieta eta Pierre N. Dassance apaizek Baionan egin zuten beharrezko baimenekin azaldutako lehenengo euskal itzulpena, Testamentu berriarena. Izenburua honakoa zen, erdizka mantenduta: "Jesu-Christo gure...laphurtar bi iaun aphecec".
- 1865 - Jean Pier Duvoisin-ek argitaratu zuen Biblia osoaren itzulpena, Bonaparte printzeak eskatuta.
- 1958 - Raimundo Olabide-k bigarren itzulpen osoa kaleratu zuen: "Itun zar eta beria".
- 1976 - Jaime Kerexetak argitaratu zuen mendebaleko euskarazko bere bertsioa: "Euskal Biblia", Bilboko Elizbarrutiko Gotzaintzaren eskutik.
- 1994 - "Elizen Arteko Biblia" argitara eman zuten, katolikoak eta protestanteak batuta, eta euskara batuaz idatzita.
[aldatu] Kanpo loturak
- Biblia osoa on-line euskaraz
- Biblia euskaraz Bilboko Elizbarrutiaren gunean (word formatuan)
- Jerusalemgo Biblia (katolikoa)
- Biblia latinamerikarra
