Estlân
From Wikipedy
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
Estlân is in Baltysk lân yn Noardeast-Jeropa. De haadstêd is Tallin en de presidint fan de republyk is sûnt 2001 Arnold Rüütel. It is de noardlikste en de lytste fan de trije Baltyske lannen, en it ûnderskiedt him fan Letlân yn it foarste plak troch de taal: it Estsk is Finoegrysk wylst it Letsk in Baltyske taal is.
Estlân wurdt begrinzgje troch:
- de Finske Golf yn it noarden,
- Ruslân yn it easten,
- Letlân yn it súden,
- de Golf fan Riga yn it súdwesten,
- de Eastsee yn it westen.
[bewurkje seksje] Skiednis
Foar 1918 hearde Estlân altiten ta ien fan de grutmachten deromhinne: it wie ôfwikselend (foar in part) Deensk, Sweedsk, (foar in part) Poalsk en Russysk. Fierder hat de Dútske Oarder der ieuenlang in wichtige rol spile. Dútsers besetten hêge funksjes yn bestjoer en amtenarij, wylst de Esten arbeid ferrjochten. De emansypaasje fan de Esten en fan de Estske taal kaam pas fan 1800 ôf fan de grûn. Estlân waard yn 1918 in selstandiche steat. It ûnôfhinkelyke Estlân waard yn 1940 troch de sovjettroepen beset en, nei in koarte Dútske besetting, yn 1944 by de Sovjetuny ynliifd. Yn 1991 waard Estlân op 'e nij ûnôfhinklik. De jierren fan tanimmende frijens dy't dêr oan foarôfgongen, waarden bekend as de sjongende revolúsje.
[bewurkje seksje] Gearwurking
It lân is sûnt 1991 lid fan de Feriene Naasjes, sûnt 1993 fan de Rie fan Jeropa en sûnt 2004 de Noard-Atlantyske Ferdrachsorganisaasje. Estlân hat him op 1 maaie 2004 oansletten by de Jeropeeske Uny mar it hat gjin diel oan de monetêre uny.
[bewurkje seksje] Geografy
Estlân is foar it meastepart in flak lân, wêrfan de noardkust op folle plakken steil út de see opriist, en dat yn it súdeasten oergiet yn in heuvelêftich lânskip. Yn dat gebiet leit dan ek de heechste berch fan Estlân, Suur Munamägi (Grutte Aaierberch, 318m). De eastgrins, mei Ruslân, wurdt foar in grut part foarme troch de Peipusmar (3.555 km2) en de Mar fan Pskov, en noardliker troch de rivier de Narva. Allinnich yn it súden hat Estlân gjin natuerlike grins. Westlik en noardlik fan it fêstelân lizze hunderten fan eilânnen, wêrfan it grutste part ûnbewenne is en wêrdan guont troch de Sovjetuny as militêr terrein brûkt binne. De grutste eilannen binne Sarema en it tichtbeboske Hiiumaa, beide mei in werkenbêr eigen karakter.
