Samfylkingin
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Samfylkingin er íslenskur jafnaðarmannaflokkur sem varð til við samruna Alþýðuflokksins, Alþýðubandalagsins, Samtaka um kvennalista og Þjóðvaka. Flokkurinn hefur verið sá næststærsti á landinu á eftir Sjálfstæðisflokki síðan hann varð til en hefur ekki átt aðild að ríkisstjórn. Formaður flokksins er Ingibjörg Sólrún Gísladóttir og varaformaður er Ágúst Ólafur Ágústson.
Íslensk stjórnmál Þessi grein er hluti af greinaflokknum: Íslensk stjórnmál |
Efnisyfirlit |
[breyta] Saga
Ólíkt hinum Norðurlöndunum var enginn stór jafnaðarmannaflokkur starfandi á Íslandi mestalla 20. öldina heldur voru vinstri menn klofnir í marga minni flokka. Hugmyndir um sameiningu vinstri manna í einn flokk sem gæti keppt við Sjálfstæðisflokkinn í fylgi voru þó ávallt lífseigar og í nafni þeirra var gjarnan stofnað til sérstakra klofningsframboða úr eldri flokkum sem áttu að ná fram þessu markmiði. Síðasta slíka framboðið var Þjóðvaki sem stofnaður var 1994 í því yfirlýsta markmiði að sameina íslenska jafnaðarmenn. Í kjölfar alþingiskosninganna 1995 fór umræða um mögulega samfylkingu af stað fyrir alvöru. Alþýðuflokkurinn var þá kominn í stjórnarandstöðu ásamt hinum vinstri flokkunum og vel heppnað sameiginlegt framboð vinstri manna og Framsóknarflokksins í Reykjavík 1994 og 1998 undir merkjum R-listans virkaði sem hvati á sameiningarviðræður.
Innan Alþýðuflokks og Þjóðvaka var stuðningur við sameiningu hvað mestur, haustið 1996 voru þingflokkar þessara flokka sameinaðir undir nafninu „þingflokkur jafnaðarmanna“.[1] Raunar gengu þrír af fjórum þingmönnum Þjóðvaka síðan aftur í Alþýðubandalagið, Jóhanna Sigurðardóttir formaður Þjóðvaka var ein eftir. Þjóðvaki tók þannig ekki þátt í samfylkingunni sem flokkur en Jóhanna gerði það sem einstaklingur. Í nóvember 1997 var haldinn flokksstjórnarfundur hjá Alþýuflokknum og landsfundir hjá Kvennalista og Alþýðubandalagi um það hvort að hefja ætti sameiningarviðræður. Allir flokkarnir samþykktu það að gengið skyldi til viðræðna en mismikil eindrægni var í þeirri afstöðu milli flokka.
Alþýðuflokkurinn lýsti yfir afdráttarlausan stuðningi við sameiningarviðræður. Innan Kvennalistans var áherslumunur á milli kynslóða þar sem yngri kynslóðin reyndist tilbúnari til þátttöku í mögulegri samfylkingu en margar fyrrverandi og þáverandi þingkonur flokksins voru andvígar, m.a. á þeirri forsendu að Kvennalistinn hafi verið hugsaður sem óháður hefðbundnum stjórnmálaöflum en með samfylkingu væri verið að skilgreina hann sem vinstri félagshyggjuflokk.[2] Niðurstaðan varð að samþykkt var að ganga til sameiningarviðræðna með 36 atkvæðum gegn 18, í kjölfarið sögðu nokkrar af þeim konum sem höfðu verið andvígar sig úr flokknum. Það var í Alþýðubandalaginu sem að andstaðan reyndist hvað hörðust. Málefnaágreiningur réði þar mestu, margir óttuðust að flokkurinn væri að fórna hefðbundnum stefnumálum sínum og færast of langt til hægri með því að sameinast Alþýðuflokki en þessir tveir flokkar höfðu að ýmsu leyti ólíka stefnu. Alþýðuflokkurinn var t.d. jákvæðari gagnvart Atlantshafsbandalaginu og mögulegri aðild Íslands að Evrópusambandinu en Alþýðubandalagið. Af þessum sökum sögðu þrír þingmenn Alþýðubandalagsins úr flokknum og stofnuðu eigin vinstri flokk - Vinstri hreyfinguna -grænt framboð - sem skyldi leggja meiri áherslu á hefðbundnari vinstri gildi auk umhverfismála.
Samfylkingin bauð fram í fyrsta skipti í alþingiskosningunum 1999 sem kosningabandalag, Margrét Frímannsdóttir, þáverandi formaður Alþýðubandalags, gegndi þá hlutverki talsmanns. Flokkurinn hlaut þá 26,8% atkvæða sem var hæsta hlutfall atkvæða sem að vinstri flokkur hafði fengið í áratugi en þó 11% lægra en flokkarnir fjórir höfðu fengið samanlagt í kosningunum 1995. Vinstri grænir fengu 9,1% í sömu kosningum. Stofnfundur Samfylkingarinnar var haldinn 5. - 6. maí 2000 og varð hún þá að formlegum flokki, fyrsti formaðurinn var kjörinn Össur Skarphéðinsson.
Fyrir alþingiskosningarnar 2003 tók Ingibjörg Sólrún, þáverandi borgarstjóri í Reykjavík, sæti á lista flokksins í Reykjavíkurkjördæmi norður þrátt fyrir að hafa lýst því yfir eftir borgarstjórnarkosningarnar 2002 að hún væri ekki á leið í þingframboð.[3] Þetta vakti hörð viðbrögð samstarfsflokka Samfylkingarinnar í R-listanum sem kröfðust þess að hún viki úr stóli borgarstjóra. Í kjölfarið var hún titluð „forsætisráðherraefni“ flokksins fyrir kosningarnar og ræða sem hún hélt í Borgarnesi 9. febrúar 2003 varð eitt helsta deilumál baráttunar en þar spurði hún að því hvort að lögregluaðgerðir og skattarannsóknir gagnvart Baugi og Jóni Ólafssyni væru mögulega sprottnar af persónulegri óvild Davíðs Oddssonar í garð einstakra athafnamanna. Í kosningunum bætti flokkurinn við sig nokkru fylgi, fékk flest atkvæði í tveimur kjördæmum, og vantaði nú aðeins 2 sæti til að ná Sjálfstæðisflokknum.
[breyta] Formenn
| Formaður | Kjörinn | Hætti |
| Margrét Frímannsdóttir (talsmaður) | 1999 | 2000 |
| Össur Skarphéðinsson | 2000 | 2005 |
| Ingibjörg Sólrún Gísladóttir | 2005 |
[breyta] Kjörfylgi
| Alþingiskosningar | ||
|---|---|---|
| Kosningar | % atkvæða | þingsæti |
| 1999 | 26,8 | 17 |
| 2003 | 31,0 | 191 |
| 1 Valdimar Leó Friðriksson sagði sig úr þingflokknum 2006 | ||
| Sveitarstjórnarkosningar | ||
|---|---|---|
| Kosningar | % atkvæða | fulltrúar |
| 20021: | 32 | 29 |
| 20062: | 29 | 34 |
| 1 Bauð fram undir eigin nafni í 10 sveitarfélögum | ||
| 2 Bauð fram undir eigin nafni eða með óháðum í 15 sveitarfélögum | ||
