Sabbat (jodendom)
Van Wikipedia
Zie ook Sjabbat (orthodox-joodse visie)
De sabbat, in het jodendom sjabbat, maar ook wel sjabbes of sjabbos genoemd (Hebreeuws: שבת - "Hij staakte", klemtoon op de tweede lettergreep), is de zevende dag van de joodse week en moet volgens de voorschriften in de Tenach in de eerste plaats worden gevierd door een onthouding van alle arbeid. Volgens het eerste Hebreeuwse Bijbelboek - Genesis (Beresjiet) - rustte God op deze dag uit van zijn schepping die hij in de zes dagen daarvoor tot stand had gebracht.
Inhoud |
[bewerk] Betekenis en duur
De sjabbat begint op vrijdagavond met zonsondergang en eindigt ongeveer 25 uur later, op zaterdagavond wanneer het volledig donker is. Vroeger bepaalde men deze tijdstippen zodra drie sterren zichtbaar waren, of gebruikte men een zogenaamde Sjabbatklok, tegenwoordig zijn hiervoor nauwkeurige tabellen en ook op internet kunnen voor de gehele wereld halachische (joods-wettelijke) tijden worden gevonden.
De sjabbat is in de joodse ethiek een teken van het verbond tussen God en het Joodse volk. De viering van de sjabbat is voorgeschreven in de Tien Geboden. Aan het ingrijpende voorschrift van Sjemot/Exodus 35:3 dat men geen vuur mag ontsteken, wordt vrij streng de hand gehouden door zowel religieuze als traditionele joden. Heden ten dage betekent dit bijvoorbeeld dat men het lichtknopje op de sjabbat niet aandoet.
De sjabbat en Rosh Chodesh, het nieuwemaansfeest, behoren in de Tenach tot de regelmatig terugkerende feesten. De sjabbat sluit elke week af, terwijl Rosh Chodesh het begin van de maanmaand aangeeft.
[bewerk] Verloop van een orthodoxe sjabbat
| Zie Sjabbat (orthodox-joodse visie) voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
In het orthodox jodendom is de sjabbat een van de meest fundamentele onderdelen van zowel het geloof als de dagelijkse praktijk. Veel van de procedures die voor orthodoxe joden op sjabbat van levensbelang zijn, zoals het maken van havdala en kiddoesj of het vermijden van melacha en het enkel dragen binnen een eroev, zijn voor niet-orthodoxe joden totaal niet relevant. Zij zien deze wetten als achterhaald en behandelen de sjabbat in praktische zin meer zoals christenen hun zondag zien.
Zaken die onder orthodoxe joden volledig taboe zijn op sjabbat zijn bijvoorbeeld het aansteken of doven van vuur, het bedienen van elektriciteit (inclusief lichtknopjes), het wassen van kleding (inclusief kleine knoeivlekjes uitspoelen), het dragen van welk voorwerp dan ook in de handen of in de zakken van de kleding in een gebied zonder eroev, of het aanraken van geld of andere voorwerpen waarvan het gebruik op sjabbat verboden is.
Een moderne trend onder liberaal-joodse gemeenten is om de zaterdagochtenddienst, traditioneel de langste en meest belangrijke synagogedienst die circa 2 tot 3 uur duurt, niet meer te houden en in plaats daarvan enkel op vrijdagavond een dienst te houden, die slechts een half uur duurt. Deze enkele dienst is dan ook de enige wekelijkse dienst die liberaal-joodse gemeenten houden, in tegenstelling tot orthodoxe gemeenten die 22 diensten per week hebben.
[bewerk] Spelling: sjabbat versus sabbat
Het woord sabbat, de voor niet-joden bekende vorm van sjabbat, is in allerlei varianten in diverse talen zoals het Nederlands, Engels, Frans en Duits terechtgekomen. Dit komt vermoedelijk doordat het Koinē, een vorm van het Grieks lange tijd de gemeenschappelijke taal was in het oostelijke deel van het Middellandse Zeegebied. In deze taal schreven de joden de Septuaginta, een Griekse versie van de Tenach voor joden die het Hebreeuws niet meer machtig waren. Hierin wordt het Hebreeuwse שבת (sjabbat) geschreven als sabbaton wat werd nagevolgd in latere christelijke Griekse geschriften. De meeste christelijke Bijbelvertalingen baseren zich op de Septuaginta. De latere Latijnse Vulgaat, waarop ook veel Bijbelvertalingen zijn gebaseerd, gebruikt ook een vorm zonder 'sj': sabbatum.
Er zijn in het Hebreeuws verschillende letters die een s-klank hebben. Zie het Hebreeuws alfabet voor de juiste transliteratie. De letter sjin (ש) kan zowel voor sj als s staan; dit is ook de letter waar sjabbat mee begint. In de Hebreeuwse versie van de Tenach staat שבת, dat naar het Nederlands vertaald sjabbat oplevert.
Omdat sabbat in de Nederlandse Bijbelvertalingen is gebruikt, is dit woord beter verspreid dan sjabbat. Voor Joodse gelovigen ligt het gebruik van sjabbat, dat uit de Tenach komt, meer voor de hand dan het gebruik van het "christelijke" sabbat. Zo doet zich het merkwaardige feit voor dat een woord dat door niet-Joodse Nederlanders als typisch Joods wordt gezien door de Joodse gelovigen zelf als typisch christelijk wordt ervaren.
Sinds eind 2005 staat de spellingswijze sjabbat in het Groene Boekje. Joden spreken het woord uit als sjabbat of sjabbes. De uitspraak sjabbes (Engels: Shabbos) heeft als oorsprong de Ashkenazische uitspraak van het (klassiek) Hebreeuws. Hierin wordt de letter ת (T) wanneer daar geen stipje (dagesh) in staat uitgesproken als een s in plaats van als een t. Sefardische joden spreken een ת altijd als een t uit, ook wanneer de ת zonder dagesh geschreven is. De Sefardische uitspraak is de voornaamste bron van het hedendaags modern Hebreeuws.
Met name orthodoxe joden van Ashkenazische achtergrond gebruiken echter massaal de term shabbos. De Engelse schrijfwijze hiervan ligt in het feit dat de hedendaagse Ashkenazisch orthodox-joodse cultuur vrijwel volledig geconcentreerd is op de Verenigde Staten en dat Engels in deze gemeenschap tegenwoordig als omgangstaal populairder lijkt te zijn dan Jiddish en/of modern Hebreeuws.
[bewerk] Etymologie en uitspraak
Woordhistorisch kan sjabbat ook in verband worden gebracht met het Babylonisch sab(b)atu (vergelijk het Latijnse septem en het Sanskrietse sapta die beide 'zeven' betekenen).
In het jodendom worden verschillende uitspraken gebruikt. Sjabbat is algemeen in het modern Hebreeuws. Asjkenazische joden die ook een groot gedeelte van de Nederlandse joden uitmaken, zeggen vaak sjabbes of sjabbos.
[bewerk] Zie ook
- Sjabbat (orthodox-joodse visie)
- Sabbat, over andere van de sjabbat afgeleide dagen en tijden
[bewerk] Links
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Shabbat van Wikimedia Commons. |
| {{{afb_links}}} | Jodendom (Portaal) | {{{afb_rechts}}} |  |
|---|---|---|---|
|
Joden - Thora - Tenach - Talmoed - Kabbala - Literatuur - Halacha - Mitswa - Tsedaka - Kasjroet - Briet - Sjabbat - Gebed - Feestdagen - Maanden - Jaartelling - Geschiedenis - Tempel - Synagoge - Rabbijn - Chazan - A tot Z |
