Stalinisme
Van Wikipedia
| Communisme |
 |
| Stromingen |
|
Marxisme |
| Personen |
|
Marx · Engels |
| Landen |
|
Sovjet-Unie |
| Verwante onderwerpen |
|
Socialisme |
Het stalinisme dankt haar naam aan de Russische revolutionair Jozef Stalin. Het kan zowel de staatsvorm betekenen die onder hem ontstond, als de politieke stroming waar hij leider van was, als de persoonscultus rond de man. De onderwerpen die onder stalinisme vallen worden soms ook met andere termen aangeduid. Zo noemen aanhangers van Stalins politiek zichzelf liever communist (marxist-leninist), en wordt de staatsvorm door sommige tegenstanders ookwel 'staatskapitalisme' genoemd.
Inhoud |
[bewerk] Opkomst
Het stalinisme kwam op als manifestatie van de bureaucratische toplaag onder leiding van Stalin in de jaren twintig. Dit gebeurde nadat de Russische revolutie stagneerde als gevolg van het geïsoleerd blijven van de revolutie in internationaal opzicht (o.a. mislukken van de Duitse revolutie), de burgeroorlog in Rusland en de onderontwikkelde economie. Onder die omstandigheden kon Stalin als leider van de ontstane bureaucratie aan de macht komen, maar pas na een lange strijd binnen de communistische partij, die pas ongeveer eind jaren twintig beslecht was.
Het stalinisme als personencultus beheerste de Sovjet-Russische politiek vanaf ongeveer 1924 tot de dood van Stalin in 1953. Het stalinisme is een vorm van het marxistische socialisme.
'Stalinisme' is een term die voornamelijk geïntroduceerd is door vijanden van Stalin en de term werd dan ook nooit door Stalin zelf gesteund (ook omdat deze van mening was dat hij op theoretisch gebied niets had toegevoegd aan het marxisme-leninisme).
[bewerk] Doelstellingen
Eén van de belangrijkste doelstellingen van het stalinisme als systeem (los van de personencultus) is het zogenaamd 'socialisme in één land'. Daarmee wordt bedoeld dat men de socialistische staatsopbouw binnen een land belangrijker vindt dan een internationale socialistische revolutie, zoals die door Stalin's belangrijkste tegenstander Trotski werd gepropageerd. Het stalinisme staat een agressieve collectivisatie voor van de gebruiksgoederen, maar staat wel beperkt bezit van productiemiddelen toe. Een voorbeeld hiervan is het feit dat iedere boer in Rusland een klein stukje grond mocht bezitten en de opbrengst daarvan mocht verkopen.
Het stalinisme is in zoverre 'links', dat het zich keert tegen de kapitalistische landen, hetgeen vaak leidt tot spanningen met die landen. Al staat het stalinisme er aan de andere kant ook bekend om, dat het juist probeert vriendschappelijke banden aan te gaan met kapitalistische landen.
Het stalinisme wil ook een land zo snel mogelijk industrialiseren. Gelijke lonen zijn bij stalinisten taboe en men is groot voorstander van lonen naar vermogen en prestatie. Hard werken wordt gestimuleerd door de verering van de zogenaamde 'stachanowisten': (zo genoemd naar de arbeider Stachanow) hard werkende arbeiders die harder werken en meer produceren. De stachanowisten genieten speciale privileges, zoals aparte winkelwijken en grotere appartementen. Het stalinistisch systeem slaagde er dankzij dwang en de geplande economie in, om Rusland van het niveau van bijvoorbeeld India vandaag uit te tillen naar het niveau van een supermacht. Door de bureaucratische en centralistische planning (in plaats van democratisch en de-centraal) echter, liep de steeds complexer wordende economie vanaf de jaren zestig vast.
Huwelijken werden door Stalin in ere hersteld en abortus werd verboden met als doel het opkrikken van het aantal geboorten, dat de toekomstige arbeidskrachten levert.
[bewerk] Kunst
Op artistiek gebied wordt het zogenaamde 'socialistisch realisme' gepropageerd en opgedwongen. Avant-gardistische en impressionistische experimenten worden verboden en men dient 'realistische' kunst te maken, omdat het herkenbare kunst moet zijn voor de arbeiders. De gelukkige arbeider en de hardwerkende boer en de leider zijn de hoofdthema's op de meeste socialistisch realistische schilderijen. Diverse kunstenaars en ook componisten vluchtten uit hun land, omdat het hun onder het stalinisme niet was toegestaan om hun kunst te maken.
[bewerk] Intolerantie
In stalinistische landen worden de leiders op religieuze wijze vereerd. De houding ten opzichte van religie is tweeslachtig: soms wordt zij getolereerd, dan weer worden gelovigen vervolgd.
Ook bestaat er in stalinistische landen een soort van patriottisme; helden van weleer worden op kinderlijke wijze vereerd. Antisemitisme komt ook voor, wat nog een breuk was met het marxisme: o.a. Trotski, Rosa Luxemburg en Marx waren zelf immers van joodse afkomst.
Hoogtepunt van het stalinisme na de showprocessen eind jaren dertig tegen Stalin's tegenstanders was wellicht de Tweede Wereldoorlog, (vaak door stalinisten de 'Grote Vaderlandse Oorlog' genaamd) waarin de Russen zich massaal opofferden voor het vaderland, hun leider en de ideologie. Dit heeft mede geleid tot de overwinning van de geallieerden op het nazistische Duitsland.
[bewerk] Stalinisme buiten de Sovjet-Unie
Na 1945, toen het Oostblok, China, Noord-Korea, Cuba, Albanië en Vietnam onder communistisch bestuur kwamen, waren die landen automatisch direct stalinistisch, zonder democratische fase vooraf. Na de dood van Stalin, en zeker na de befaamde rede van Sovjet-leider Chroetsjov in 1956, verdween het stalinisme als personencultus langzaam maar zeker. Enkele landen, waaronder Albanië (Enver Hoxha) en Noord-Korea (Kim Il Sung) bleven echter een strak stalinistische koers varen, al bleef het stalinisme als systeem (in essentie een dictatuur van een gepriviligeerde bureaucratische toplaag) elders meestal bestaan tot aan de val van de muur. Na de val van het stalinisme in Albanië bleef begin éénentwintigste eeuw alleen Noord-Korea als stalinistisch land over.
[bewerk] Externe link
- "Revolution Betrayed - What is the Soviet Union and where is it going?" Leon Trotski (1936) - Analyse van hoe en waarom het stalinisme opkwam en de idealen van de Russische revolutie daarmee teniet deed, door één van de grootste tegenstanders van het stalinisme
- "Andere kijk op Stalin" Ludo Martens (1994) - Een nuance op veel aangehaalde mythes rond de persoon Stalin
