Dobrawa Przemyślidka

Z Wikipedii

Dobrawa (lub Dąbrówka; czes. Doubravka) (zm. 977) - księżniczka czeska, księżna polska, żona Mieszka I. Córka księcia czeskiego Bolesława I Okrutnego (Srogiego), w 965 została wydana za Mieszka I. Według źródeł nakłoniła swojego męża do przyjęcia chrztu w 966 roku. Obecnie sądzi się, że zmiana wyznania Mieszka I była jednym z punktów porozumienia polsko-czeskiego, a rola Dobrawy w nawróceniu męża nie była aż tak istotna. Matka Bolesława I Chrobrego i Świętosławy(?) Sygrydy.

Spis treści 1 Imię 1.1 Dobrawa 1.2 Dąbrówka 2 Data urodzenia 3 Pochodzenie i losy do 965 4 Małżeństwo z Mieszkiem I i rola w chrystianizacji Polski 5 Potomstwo 6 Śmierć i miejsce pochowania Dobrawy 7 Dobrawa w ikonografii, numizmatyce, literaturze i filmie 8 Genealogia 9 Zobacz też 10 Bibliografia 11 Przypisy

[edytuj] Imię

Zobacz też: Dobrawa.

Trudności sprawia określenie pierwotnej formy imienia Dobrawy. W świecie badań historycznych główny antagonizm przebiega na linii pomiędzy formami "Dobrawa" a "Dąbrówka". Większość historyków opowiedziało się za pierwszą wersją imienia.

[edytuj] Dobrawa

Pierwsze z wymienionych imion sankcjonuje się zazwyczaj przekazem kronikarza Thietmara, biskupa merseburskiego, którego źródło na temat tego imienia jest najstarsze. Kronikarz ten zapisał imię Przemyślidki jako "Dobrawa", po czym wytłumaczył, że wykłada się ono jako "Dobra". Wspiera się ten pogląd przekazem najstarszych roczników krakowskich, które przekazują formę "Dubrovka". Zaznaczając, że w tamtym czasie wyjściowe "Du" dla imion słowiańskich było zamienne z "Do" czy "Da", można wnosić za "Dobrawą". Za taką a nie inną formą świadczyć też mogą późniejsze zapisy kronikarskie/rocznikarskie mianujące Dobrawę-Dąbrówkę "Dobrochną", "Dobrawcą", "Dobrowcą".

[edytuj] Dąbrówka

To imię wywodzi się ze źródeł późniejszych. Sankcjonuje się je zazwyczaj na zasadzie dyskredytowania formy "Dobrawa", które miało być albo zdrobnieniem od Dobrosławy i tym samym imieniem wtórnym/późniejszym, albo pochodzącym ze źródeł niemieckich, nieznających realiów języków słowiańskich i z tego powodu zawodnych. Swoją etymologię imię to bierze z XIII/XIV wiecznych roczników poznańskich, gdzie widnieje zapis "Dambrowka" na określenie interesującej nas postaci. Jest to źródło trzecie z kolei, patrząc podług starszeństwa. Pomimo to przez niektórych uczonych uznane zostało za najlepsze, ponieważ wcześniejsze źródła nie mogły oddać prawdziwego charakteru, w jakim przyjęło się to imię na rdzeniu polskim.

[edytuj] Data urodzenia

Nie jest znana data urodzenia Dobrawy. Jedyną wskazówką jest przekaz kronikarza Kosmasa z Pragi, twierdzącego, że Dobrawa w chwili ślubu z Mieszkiem I była kobietą podeszłego wieku^[1]. Przekaz ten uchodzi za tendencyjny i mało wiarygodny; niektórzy badacze nazywają go wprost złośliwą amplifikacją^[2]. Możliwe, że pisząc o wieku Dobrawy, Kosmas zestawił ją z postacią siostry noszącej mię Mlada. To miałoby dać mu podstawę do określenia Dobrawy jako "starej". Niewykluczone również, że Kosmas pomylił pierwszą żonę Mieszka z drugą, Odą, która w chwili ślubu miała ok. 19-25 lat, więc na warunki średniowieczne rzeczywiście była stosunkowo zaawansowaną wiekiem panną młodą.

Z przekazu Kosmasa nie można wysnuć żadnych pewniejszych wniosków. W konsekwencji data narodzin żony Mieszka I pozostaje nieznana. Mimo to niektórzy badacze podejmują się pewnych spekulacji, np. Jerzy Strzelczyk przyjął, że w świetle ówczesnych pojęć i zwyczajów matrymonialnych (gdy regułą było wydawanie za mąż dziewcząt kilkunastoletnich) nie była już Dąbrówka pierwszej młodości, to znaczy mogła mieć dwadzieścia lub dwadzieścia kilka lat^[3].

[edytuj] Pochodzenie i losy do 965

Była córką Bolesława I Srogiego, księcia czeskiego z dynastii Przemyślidów; siostrą Bolesława II Pobożnego, Strachwkasa Chrystiana i Mlady Marii.

O jej dzieciństwie i młodości nie zachowały się żadne wiadomości.

Już w 1895 roku Oswald Balzer obalił pogląd, jakoby Dobrawa poślubiła Guntera z Merseburga, margrabiego miśnieńskiego, z którym rozstała się przed 965 roku - ich dzieckiem miał być Guncelin. Pogląd ten opierał się na tym, że kronikarz Thietmar czterokrotnie nazwał Guncelina, syna Guntera, bratem Bolesława I Chrobrego, syna Dobrawy^[4]. Obecnie badacze sądzą, że albo Guncelin i Bolesław Chrobry byli braćmi ciotecznymi, albo że mieli za żony dwie siostry.

[edytuj] Małżeństwo z Mieszkiem I i rola w chrystianizacji Polski

W drugiej połowie 964 roku^[5] został zawarty sojusz między Bolesławem I Srogim a Mieszkiem I, księciem polskim. W celu utwierdzenia przymierza w 965 roku Dobrawa została wydana za Mieszka I. Między małżonkami istniała różnica wyznania - ona była chrześcijanką, on poganinem.

Dwa niezależne od siebie źródła przypisują Dobrawie istotną rolę w nawróceniu Mieszka I na chrześcijaństwo. Niemiecki kronikarz Thietmar pisze, że starała się zdobyć - nawet za cenę łamania postów - wpływ na męża, aby skłonić go do przyjęcia chrześcijaństwa - co jej się w końcu udało^[6].

Z kolei Anonim zwany Gallem podaje, że Dobrawa przybyła do Polski w otoczeniu dostojników świeckich i duchownych. Miała zgodzić się na ślub z Mieszkiem I pod warunkiem, że ten przyjmie chrzest. Polski książę ochrzcił się i dopiero wtedy mógł poślubić czeską księżniczkę.

Za wiarygodniejszą uchodzi relacja Thietmara, urodzonego w 975 roku; podkreśla się, że obydwa źródła są od siebie niezależne.

Badacze twierdzą, że chrzest Mieszka I był podyktowany korzyściami politycznymi i nie przypisują Dobrawie praktycznie żadnej roli w nawróceniu mężą^[7]. Nie odmawiają jej za to pewnej roli w chrystianizacji Polski. W orszaku ślubnym Dobrawy przybyli na ziemie polskie chrześcijańscy duchowni; przypuszcza się, że wśród nich mógł być Jordan, pierwszy polski biskup (od 968).

Tradycja przypisuje Dobrawie założenie kościołów św. Trójcy i św. Wita w Gnieźnie oraz kościoła Panny Marii na Ostrowie Tumskim w Poznaniu.

Za życia Dobrawy utrzymywał się sojusz polsko-czeski. W 967 roku w bitwie z Wichmanem i Wolinianami Mieszka I wspomagały czeskie posiłki. Gdy w 973 roku po śmierci cesarza Ottona I Wielkiego doszło w Niemczech do rywalizacji o sukcesji po nim, zarówno mąż Dobrawy, jak i jej brat - Bolesław II Pobożny, książę czeski - popierali tego samego kandydata.

[edytuj] Potomstwo

Z małżeństwa Dobrawy i Mieszka I pochodzili:

• Bolesław I Chrobry, ur. 967, zm. 17 czerwca 1025, książę i król Polski;
• Świętosława(?) Sygryda, ur. zapewne 968-972, zm. po 1014, żona Eryka Zwycięskiego, króla Szwecji, która po jego śmierci poślubiła Swena Widłobrodego, króla Danii.

Niektórzy badacze przypuszczają, że Dobrawa i Mieszko mieli jeszcze córkę, matkę lub babkę księcia pomorskiego Siemomysła^[8].

[edytuj] Śmierć i miejsce pochowania Dobrawy

Dobrawa zmarła w 977 roku. W wydanej w 1888 roku Józef Ignacy Kraszewski pisał, że odkryto grób jej w katedrze gnieźnieńskiej pod głazem oznaczonym tylko prostym krzyżykiem. Żadnych w nim nie znaleziono pamiątek, oprócz zbutwiałych szat koloru fioletowego i purpurowego, a na głowie wazkiej przepaski, złotem przerabianej^[9]. Jednak obecnie miejsce pochowania tej czeskiej księżniczki uchodzi za nieznane^[10].

Śmierć Dobrawy osłabiła sojusz polsko-czeski; rozpadł się on ostatecznie w połowie lat 80. X wieku.

[edytuj] Dobrawa w ikonografii, numizmatyce, literaturze i filmie

Najbardziej znanym ikonograficznym przedstawieniem Dobrawy jest portret autorstwa Jana Matejki.

Wizerunek Dobrawy został umieszczony na dawnym polskim banknocie dwuzłotowym z 1936 roku.

Dobrawa pojawia się w powieściach:

• Lubonie Józefa Ignaczego Kraszewskiego,
• Dzikowy skarb Karola Bunscha (1945).

W filmie Gniazdo z 1974 roku w reżyserii Jana Rybkowskiego w postaci Dobrawy wcieliła się Wanda Neumann.

[edytuj] Genealogia

4. Wratysław I zm. 13 lutego 921
			2. Bolesław I Srogi zm. 15 lipca 972
5. Drahomira
						1. Dobrawa zm. 977
6. NN
			3. NN
7. NN

[edytuj] Zobacz też

• Chrzest Polski
• Historia Polski (do 1138)

[edytuj] Bibliografia

• Balzer O., Genealogia Piastów, Kraków 1895.
• Dowiat J., Metryka chrztu Mieszka I, Warszawa 1961.
• Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959, tablica 1 i 81.
• Grabski A. F., Bolesław Chrobry. Zarys dziejów politycznych i wojskowych, Warszawa 1964.
• Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław - Warszawa (1992), s. 61-64.
• Kraszewski J. I., Wizerunki książąt i królów polskich, Warszawa 1888, s. 12.
• Kurnatowska Z., Labuda G., Strzelczyk J., Monarchia pierwszych Piastów, Warszawa 1994, s. 16-17.
• Labuda G., Mieszko I, Wrocław 2002.
• Łowmiański H., Początki Polski, t. 5, Warszawa 1973.
• Strzelczyk J., Bolesław Chrobry, Poznań 1999, ISBN 83-85811-70-2
• Trawkowski S., Monarchia Mieszka I i Bolesława Chrobrego, [w:] Polska pierwszych Piastów. Państwo – społeczeństwo – kultura, pod red. Tadeusza Manteuffla, wyd. 2, Warszawa 1970.
• Tyszkiewicz J., Dobrawa, (w:) Encyklopedia historii Polski. Dzieje polityczne, Warszawa 1994, s. 143.
• Wyrozumski J., Dzieje Polski piastowskiej (VIII wiek-1370), Kraków 1999, s. 82, 85-86.

[edytuj] Przypisy