Encyklopedia
Z Wikipedii
 |
|
|
|
|
Encyklopedia to kompendium ludzkiej wiedzy zapisane w formie zbioru haseł (słów kluczowych) z wyjaśnieniem ich znaczenia. Hasła są ułożone w pewnym logicznym porządku, zazwyczaj alfabetycznym, dzięki czemu możliwe jest szybkie odnalezienie właściwej informacji. Wyraz "encyklopedia" pochodzi od zlatynizowanej wersji (encyclopaedia) greckiego wyrażenia ἐγκύκλιος παιδεία enkyklios paideia - wykształcenie ogólne (dosł. "wykształcenie tworzące krąg").
Encyklopedia może być powszechna, tj. starająca się ująć całą ludzką wiedzę (taka jak np. Wielka encyklopedia powszechna PWN), lub może być encyklopedią specjalistyczną z danej dziedziny (np. Encyklopedia Odkryć i Wynalazków PWN).
Spis treści |
[edytuj] Historia
Często przyjmuje się, że pomysł księgi składającej się z alfabetycznie ułożonej listy haseł wraz z wyczerpującym wyjaśnieniem ich znaczenia pochodzi od Johna Harrisa, który w 1704 roku opublikował swój Lexicon technicum, aczkolwiek terminu encyklopedia w znaczeniu "całokształt wiedzy" użył po raz pierwszy w 1532 roku François Rabelais. W tytule dzieła encyklopedia pojawiła się w 1559 r. w pracy humanisty chorwackiego P. Skalicia (Encyclopediae seu orbis disciplinarum... epistemon).
Prace mające charakter encyklopedyczny pojawiły się już dwa tysiące lat temu i powstawały w następnych wiekach:
- Marek Terencjusz Warron - Disciplinarum libri IX (ok. 50 p.n.e.)
- Pliniusz Starszy - Historia naturalna (Historia naturalis) (I w.)
- Panorama cesarska (皇覽 Huanglan) (Chiny, ok. 220)
- Izydor z Sewilli - Etymologiarum seu originum libri XX (początek VII w.)
- Al-Dżahiz - Księga zwierząt (Kitab al-chajwan) (kraje arabskie, IX w.)
- Semadewa (Indie, XII w.)
- Hemadri (Indie, XIII w.)
- Wincenty z Beauvais - Zwierciadło większe (Speculum maius) (ok. 1240)
- Brunetto Latini - Skarbiec wiedzy (Li livres dou Tresor) (ok. 1265)
[edytuj] Znane encyklopedie
Pierwszą encyklopedią powszechną była francuska Encyclopédie, której edytorami byli Jean d'Alembert i Denis Diderot. Encyklopedia ta została ukończona w 1772 roku. Liczyła ona 28 tomów, 71818 artykułów i 2885 ilustracji. Jej współautorzy są często nazywani kręgiem francuskich encyklopedystów, z których wielu zostało później współorganizatorami Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
Równolegle z encyklopedią francuską, zaczęła powstawać Encyclopaedia Britannica, której pierwsze trzytomowe wydanie opublikowano w latach 1768-1771. Obecnie Encyclopaedia Britannica jest największym na świecie tego rodzaju wydawnictwem. Liczy ona obecnie 32 tomy (12 Micropaedii, 17 Macropaedii, 2 Indeksu i 1 Propaedii) i ponad 65 000 artykułów zawierających ok. 44 000 000 słów.
W niemieckim obszarze językowym dużym uznaniem cieszą się wydawnictwa encyklopedyczne Brockhaus.
W Polsce dominującą pozycję na rynku wydawnictw encyklopedycznych od dziesięcioleci zajmuje PWN.
[edytuj] Encyklopedie elektroniczne
Encyklopedia jest bardzo wygodną formą wiedzy do zaimplementowania jej w formie elektronicznej. W związku z tym, olbrzymia większość wydawnictw encyklopedycznych przechodzi powoli z wersji papierowych na wersje rozprowadzane na płytach CD-ROM lub innych tego rodzaju nośnikach. Dodatkową zaletą takiej formy rozprowadzania jest możliwość dodawania do haseł plików multimedialnych, które nie mogłyby się znaleźć w papierowej wersji.
Elektroniczne wersje encyklopedii nie muszą już w zasadzie posiadać alfabetycznego układu haseł. Hasła wyszukuje się w nich zwykle przez rozmaite automatyczne systemy wyszukiwawcze, w których można często stosować zaawansowane metody wyszukiwania za pomocą rozbudowanych wyrażeń (np. koniunkcji lub alternatywy wyrazów kluczowych). Przeszukiwanie takich encyklopedii ułatwia mechanizm hipertekstu, łączący pokrewne treściowo hasła.
Bardzo obszerną paletę elektronicznych wydawnictw encyklopedycznych, ogólnych i specjalistycznych, publikuje PWN - dzięki szybko rosnącej liczbie komputerów i niskich cenach tego rodzaju wydawnictw publikacje encyklopedyczne stają się powszechnie dostępne. Dużą popularnością cieszy się też wydawana przez Optimus Pascal Multimedia encyklopedia WIEM.
Największą encyklopedią elektroniczną na świecie jest anglojęzyczna wersja Wikipedii. Natomiast największą encyklopedią elektroniczną w języku polskim jest polskojęzyczna Wikipedia.
