Józef Gierszewski
Z Wikipedii
Józef Franciszek Gierszewski (ur. 5 grudnia 1900 r. w Prądzonie, zm. między 19 i 24 czerwca 1943 r. pod Kaliszem Kaszubskim) – oficer rezerwy Wojska Polskiego (porucznik), pedagog, działacz społeczny na Kaszubach, przywódca organizacji konspiracyjnej Wolność i komendant naczelny Tajnej Organizacji Wojskowej "Gryf Pomorski" w okresie od lipca 1942 r. do 17 lutego 1943 r., ps. "Ryś", "Szulz", "Gozdawa", "Ordon"
Był synem Leona Gierszewskiego, rolnika i Ewy z domu Pruskiej. Uczył się w szkole ludowej w Prądzonie. 12 września 1918 r. został wcielony do armii niemieckiej, w której służył w 61. zapasowym pułku piechoty w Świeciu nad Wisłą, a następnie w załodze twierdzy Grudziądz. Miał być wysłany na front zachodni do Francji, ale z powodu zawieszenia broni nie zdążył wziąć udziału w walkach. 15 lutego 1920 r. wstąpił jako ochotnik do odrodzonego Wojska Polskiego i otrzymał przydział do 2. baterii 16. Pułku Artylerii Ciężkiej w Toruniu. Po ukończeniu kursu łączności telefonicznej trafił do 2. baterii 16. Pułku Artylerii Polowej w Toruniu. Brał udział ze swoim pułkiem w wojnie polsko-bolszewickiej od 7 czerwca 1920 r. do 1 lutego 1921 r. jako kanonier-telefonista. Walczył m.in. pod Mławą, Działdowem, Brodnicą, Motorytą, Dywinem i nad Kanałem Ogińskiego. W okresie od lutego do czerwca 1921 r. uczestniczył w kursie oświatowym przy Dowództwie Okręgu Generalnego Pomorze, po zakończeniu którego wrócił do 16. pap na stanowisko podoficera oświatowego. 19 grudnia 1921 r. został przeniesiony do rezerwy w stopniu kaprala. W 1922 r. ukończył kurs nauczycieli pomocniczych szkół powszechnych w Brusach. Rozpoczął pracę pedagogiczną w szkole w miejscowości Wojsk. 26 maja 1925 r. zdał maturę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Kościerzynie. Następnie kontynuował karierę nauczycielską, pracując w szkołach w Przymuszewie, Czarnowie i Brusach. Od 1 lutego do 24 sierpnia 1929 r. przeszedł skrócony kurs w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w stopniu plutonowego rezerwy i otrzymał przydział mobilizacyjny do 65. Pułku Piechoty. Wkrótce ukończył państwowy wyższy kurs nauczycielski w Krakowie, po którym podjął pracę w szkole w Kowalewie Pomorskim. 9 grudnia 1930 r. otrzymał awans do stopnia podporucznika rezerwy. Prowadził szeroką działalność społeczną, będąc członkiem m.in. Związku Strzeleckiego, Związku Powstańców i Wojaków, Przysposobienia Wojskowego. Pełnił także funkcję prezesa Bezpartyjego Bloku Wspierania Reform w Kowalewie Pomorskim. W 1936 r. napisał książkę pt. Historia miasta Kowalewa w zarysie. Wkrótce awansował do stopnia porucznika. W tym czasie został kierownikiem Szkoły Powszechnej nr 2 w Chełmży. Na pocz. 1939 r. przeszedł kurs dywersji pozafrontowej. 30 sierpnia 1939 r. został zmobilizowany najprawdopodobniej do 4. Batalionu Zapasowego 65. pp w ramach 16. Dywizji Piechoty. Brał udział w wojnie obronnej 1939 r.. 25 września dostał się do niewoli niemieckiej koło Rawy Ruskiej, ale zdołał uciec z transportu jenieckiego. Pod koniec października powrócił na Pomorze. Prawdopodobnie próbował odtworzyć siatkę dywersji pozafrontowej. Jednakże wobec perspektywy długotrwałej okupacji postanowił zorganizować w Borach Tucholskich grupę konspiracyjną pod nazwą Wolność. Na pocz. 1942 r. włączył ją w skład TOW "Gryf Pomorski". Na wniosek I prezesa Rady Naczelnej ppłk. rez. księdza Józefa Wryczy ps. "Rawycz" od lipca 1942 r. objął funkcję komendanta naczelnego organizacji. Dzięki zdolnościom organizacyjnym oraz przygotowaniu wojskowemu i dywersyjnemu w krótkim czasie doprowadził do silnego wzmocnienia pionu wojskowego TOW "Gryf Pomorski", a także rozszerzenia jego wpływów. Opowiadał się zdecydowanie za scaleniem z Armią Krajową, co doprowadziło do sporu z faktycznym przywódcą organizacji Józefem Dambkiem, który był z kolei zwolennikiem zachowania samodzielności. Konflikt zaogniły oskarżenia pod adresem J. Dambka m.in. o niewłaściwy system dowodzenia oraz stosowanie złych metod konspiracyjnych (przechowywanie spisów wszystkich członków organizacji). W odwecie J. Dambek oskarżył go o niemoralny tryb życia, defraudację 3 tys. marek i rzekomą zdradę na rzecz Niemców. Konflikt doprowadził do znacznego sparaliżowania działalności centrali TOW "Gryf Pomorski". Ostatecznie 17 lutego 1943 r. por. J. Gierszewski został pozbawiony funkcji komendanta naczelnego przez J. Dambka i jego zwolenników. Pomimo tego usiłował nadal dowodzić organizacją, nadal prowadząc rozmowy scaleniowe z AK. W rezultacie został między 19 i 24 czerwca 1943 r. skrytobójczo zamordowany w schronie leśnym pod Kaliszem Kaszubskim. 19 marca 1960 r. miała miejsce ekshumacja jego zwłok i zostały one uroczyście pochowane w Borzyszkowych.
Tablice upamiętniające Józefa Gierszewskiego znajdują w szkołach w Borzyszkowych i Chełmży.
[edytuj] Bibliografia
- Krzysztof Komorowski, Konspiracja pomorska 1939-1947, Gdańsk 1993.
