Jadeit
Z Wikipedii
Jadeit - Minerał z gromady krzemianów łańcuchowych, zaliczany do grupy piroksenów. Minerał należy do grupy minerałów rzadkich.
Nazwa pochodzi od: Hiszpańscy konkwistadorzy często nosili amulety wykonane z jadeitu. Nazywali go piedra de hijada (kamień lędźwiowy) albo piedra de los rinones (kamień wątrobiany), wierząc, że chroni przed dolegliwościami.
Czasami w stosunku do jadeitu oraz do często mylonego z jadeitem nefrytu stosuje się nazwę żad.
Spis treści |
[edytuj] Właściwości
- Wzór chemiczny: NaAlSi2O6 - krzemian sodu i glinu, niekiedy zawiera domieszkę wapniowo-magnezowego diopsydu.
- Układ krystalograficzny - jednoskośny
- Twardość w skali Mohsa - 6,5 - 7
- Łupliwość - doskonała
- Rysa - biała
- Przełam - nierówny, muszlowy
- Gęstość - 3,2 do 3,3 g/cm3
- Barwa - bezbarwny, różne barwy (biała, żółta, zielona, fioletowa)
- Połysk - szklisty, perłowy
Bardzo rzadko tworzy dobrze wykształcone kryształy. Najczęściej występuje w postaci zbitej masy, mikrokrystalicznej, włóknistej; tworzy skupienia ziarniste lub włókniste agregaty. Najczęściej jest lśniącozielony, przeświecający lub przezroczysty. Współwystępuje z diopsydem, egirynem, glaukofanem, albitem, granatem. Wraz z egirynem i omfacytem tworzy szereg jadeitu.
- Chloromelanit - odmiana jadeitu o barwie zielonej do czarnej, zawierająca znaczny procent żelaza. Występuje w Meksyku, Nowej Gwinei, Szwajcarii, Francji.
- Astrydyt - odmiana ciemnozielona jadeitu, bogata w chrom, znaleziona na Nowej Gwinei (jaśniejsze plamki pochodzą od przerostków kwarcu i opalu. Występuje w skałach oliwinowych.
[edytuj] Występowanie
Występuje głównie w łupkach krystalicznych i skałach metamorficznych. Najczęściej tworzy się w niskich temperaturach i stosunkowo wysokich ciśnieniach. Bywa spotykany w serpentynitach, czasami w amfibolitach i przeobrażonych szarogłazach.
Miejsca występowania:
- Birma - jest największym dostawcą jadeitu; od przeszło 200 lat zaopatruje Chiny w przeświecający jadeit cesarski (imperial jade).
- Chiny - odmiany o pięknej zielonej barwie "Yunan jadeit"
- Japonia - materiał nie nadaje się do celów jubilerskich.
- Włochy - Piemont,
- USA - Kalifornia (często jest to mieszanina z nefrytem).
- Nowa Zelandia -zwany jest przez Maorysów pounamu .W jego poszukiwaniu Maorysi prowadzili ekspedycje w najbardziej niedostępne obszary Wyspy Południowej. Pounamu ceniono za twardość i ostrość krawędzi - Maorysi, podobnie jak inni Polinezyjczycy, nie mieli dostępu do metali. Przypisywano mu także znaczenie mistyczne.
- Polska - Tąpadła u podnóża Góry Ślęży na Dolnym Śląsku (tworzy tam drobne agregaty); spotykany jest też w Górach Kaczawskich.
[edytuj] Zastosowanie
- ma znaczenie naukowe – wskaźnik warunków i charakteru przeobrażeń skał.
- stanowi poszukiwany, atrakcyjny i wysoko ceniony kamień kolekcjonerski
- ceniony kamień dekoracyjny i ozdobny
- wykorzystywany w jubilerstwie – kamienie o znaczeniu gemmologicznym pochodzą z Myanmaru i Gwatemali (duży stopień przezroczystości i piękna barwa tzw. żad imperialny).
Ten minerał o znacznej twardości był ceniony przez wiele kultur np. w starożytnych Chinach, w państwach Mezoameryki i przez ludy maoryskie (pounamu). Z jadeitu wyrabiano ozdoby oraz ze względu na twardość - narzędzia i kosztowną broń.
Skupienia mogą osiągać masę kilku ton, jednak materiał jubilerski należy do rzadkości. Kamienie przeważnie o szlifie kaboszonu rzadko przekraczają masę 5ct. Jadeit jest cenionym materiałem rzeźbiarskim - o wartości decyduje nie tylko artyzm lecz również jakość użytego materiału oraz jego barwa.
[edytuj] Bibliografia
- W.Szumann- „Kamienie szlachetne i ozdobne”;
- N.Sobczak – „Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych”;
- R. Hochleitner – „Minerały i kryształy”;
- Leksykon Przyrodniczy – „Minerały”;
- Podręczny Leksykon Przyrodniczy – „Minerały i kamienie szlachetne”;
- K. Maślankiewicz – „Kamienie szlachetne”;
- C. Hall – „Klejnoty kamienie szlachetne i ozdobne”;
- G.G. Gormaz i J.J.Casanovas – „Atlas mineralogii”.
[edytuj] Zobacz też:
żad, nefryt, kamień ozdobny, jadeit augitowy, jadeit diopsydowy, jadeit egirynowy, jadeityt.
