Opal (minerał)

Z Wikipedii

Opal - minerał z gromady krzemianów. Jest minerałem pospolitym.

etymologia nazwy : sanskryckie upala = drogi kamień, kamień szlachetny; bądź od gr. opallios (łac. opalus) = widzieć zmianę (barwy).

Spis treści 1 Właściwości: 2 Występowanie 3 Zastosowanie 4 Ze względu na dominującą barwę efektu opalizacji wyróżnia się następujące typy opali: 5 Odmiany 6 Okazy kolekcjonerskie

[edytuj] Właściwości:

• Wzór chemiczny : SiO₂xnH₂O
  - uwodniony dwutlenek krzemu
• Układ krystalograficzny: substancja bezpostaciowa, amorficzna
• Twardość w skali Mohsa : 5-6,5
  
• Gęstość : 1,9-2,2: przeważnie 2,15
  
• Barwa: biały, bezbarwny (hialit), wielość barw
• Rysa : biała
  
• Spójność : kruchy
  
• Przełam : muszlowy
  
• Łupliwość : brak
  
• Połysk : szklisty, perłowy, woskowy

Występuje w skupieniach groniastych, kulistych, nerkowatych, tworzy naskorupienia, żyłki, inkrustacje, konkrecje i szkielety przestrzenne (opoki), tworzy pseudomorfozy. Nie wykształca kryształów, jest zestaloną koloidalną krzemionką z zawartością wody wahającą się w granicach 3- 10 % (niekiedy zawartość dochodzi do 20% - hydroopal). Często występują wrostki różnych minerałów (np. opal mszysty) oraz inkluzje gazowe i ciekłe. Niektóre odmiany wykazują charakterystyczne zjawiska optyczne: opalizację, opalescencję, efekt kociego oka, asteryzm.
Ze względu na obecność lub brak efektów optycznych opale dzielimy na: opale szlachetne i opale zwyczajne.

Posiada wielość barw i odmian, z których w jubilerstwie największym powodzeniem cieszy się opal szlachetny.

[edytuj] Występowanie

Opale powstają w wyniku działalności wody w skorupie ziemskiej. Jest to produkt procesów hydrotermalnych niskich temperatur, metasomatycznych i wietrzeniowych. Spotykany jest w skałach magmowych oraz w skałach osadowych, w osadach gejzerów i gorących źródeł. Jest składnikiem wielu skał osadowych. Często pojawia się w formie pseudomorfoz po innych minerałach, szczątkach zwierząt i roślin (np. skrzemieniałe drewno).

Miejsca wystepowania: Australia – Nowa Południowa Walia, Queensland, Wiktoria, Meksyk, USA, Honduras, Kazachstan, Rosja, RPA, Słowacja, Rumunia.

W Polsce – występuje na Dolnym Śląsku (Nasławice, Jordanowo k. Sobótki, Szklary), w Karpatach fliszowych, oraz w okolicach Zawichostu i Chełma Lubelskiego. Hialit pojawia się w szczelinach serpentynitów w Bystrzycy Kłodzkiej koło Świdnicy, towarzyszy nefrytowi w Jordanowie i bazaltom koło Jawora.

[edytuj] Zastosowanie

• poszukiwany przez kolekcjonerów
• używany do wyrobu drogocennej biżuterii
• opal szlachetny należy do najcenniejszych, najdroższych kamieni szlachetnych.
  

Wartość kamieni zależy od ich wielkości, atrakcyjności zabarwienia lub wzoru barwnego, oraz tzw. gry barw (opalescencji). Efekt, który powoduje opalizację, polega na zjawisku załamania, rozszczepienia i odbicia światła na małych kulkach krzemionki znajdujących się wewnątrz minerału. Warunkiem koniecznym do wywołania takiego efektu jest obecność „uporządkowanych” struktur trójwymiarowych (rodziny równoległych płaszczyzn), zaś intensywną grę barw warunkuje najgęstsze ułożenie elementów tworzących owe płaszczyzny odbłysku.

• Za najcenniejsze i najbardziej poszukiwane uznaje się powszechnie opale czarne, ponieważ ciemne tło najlepiej uwidocznia barwne refleksy świetlne.

Wadą opali jest ich duża wrażliwość na zmiany temperatury oraz postępujący stale proces dehydratacji, który może spowodować pękanie kamieni.

• Kamienie te były docenione ze względu na swe piękno już przez starożytnych Rzymian, którzy zdobywali je z rejonu Dacji – dzisiejszej Rumunii a także Słowacji. Później modne stały się opale amerykańskie (XVI wiek). Teraz za najlepsze uznaje się te, które wydobywa się w Australii.

[edytuj] Ze względu na dominującą barwę efektu opalizacji wyróżnia się następujące typy opali:

1. Mleczny (lechosos) - nazwa odnosi się wyłącznie do opali o dominującej białej do lekko szarej grze barw;

2. Niebieski (blue) - obejmuje wszystkie opale szlachetne o dominującej barwie efektu niebieskiej lub fioletowej; używany zwykle w połączeniu z nazwą typu rysunku wzoru, np. niebieski opal arlekinowy, niebieski opal iskrowy lub niebieski opal płomieniowy itp.;

3. Ognisty (fiery) - nazwa odnosi się do opali wykazujących czerwoną grę barw: używana z nazwą dowolnego rysunku wzoru;

4. Pawiowy (peacock) - nazwa obejmuje opale szlachetne wykazujące efekt opalizacji będący kombinacją niebieskiej, zielonej i purpurowej gry barw (upierzenie pawia); używana w połączeniu z nazwą dowolnego typu rysunku wzoru, np. pawiowy opal arlekinowy, pawiowy opal iskrowy itp.;

5. Zielony (green) - nazwa ta określa wszystkie opale szlachetne o dominującej zielonej barwie efektu opalizacji, np. zielony opal arlekinowy, zielony opal wędrujący błysk itp.;

6. Złoty (golden) - termin ten odnosi się do opali o dominującej barwie efektu opalizacji żółtej do pomarańczowej lub opali o żółtej barwie własnej; używany zwykle w połączeniu z nazwą typu rysunku wzoru.

7. Różowy (pink) - nazwa ta odnosi się do opali o dominującej barwie efektu różowego. Jeden z najdroższych i najbardziej poszukiwanych opali.

[edytuj] Odmiany

• girasol - niemal przezroczysty, charakterystyczne zjawiska świetlne, podobne do występujących w kamieniu księżycowym
• hialit – bezbarwny, przezroczysty
• hydrofan - nieprzezroczysty, lekko zabarwiony, białawy; umieszczony w wodzie staje się przezroczysty i wykazuje piękną grę barw
• kacholong (opal porcelanowy) - przeświecający, o barwie białej lub niebieskobiałej; porowaty, w jubilesrtwie stosowany rzadko
• lechosos (opal lay-cho-sos) - mleczny, wykazujący atrakcyjną grę barw w tonacji zielonej; charakterystyczny dla złóż meksykańskich
• matriks - szlachetna odmiana opalu o zabarwieniu czarnym, tworząca drobne wypryśnięcia w piaskowcach opalowych
• menilit (opal bulasty) - nieprzezroczysty, o barwie szarej do brunatnej. Tworzy skupienia o strukturze konkrecji. Stosowany do wyrobu taniej biżuterii
• tabasher - opalizująca krzemionka wypełniająca kolanka bambusa. W jubilerstwie stosowany bardzo rzadko
• opal arlekinowy - piki i plamki barwne tworzą układ mozaikowy o charakterystycznej formie wielokątów
• opal biały - biały, wykazuje charakterystyczną grę barw
• opal błyskowy - szlachetna odmiana opalu; barwne błyski pojawiają się i znikają w różnych miejscach przy najmniejszym ruchu kamienia
• opal contra-luz - bardzo rzadka odmiana pozyskiwana w Meksyku
• opal czarny - szlachetna odmiana o barwie podstawowej czarnej, z efektownym zjawiskiem ognia na ciemnym tle. Barwą podstawową może być również barwa niebieska, brunatna lub ciemnozielona
• opal ironstone - brunatna i twarda odmiana piaskowca o spoiwie opalowym
• opal jaspisowy - nieprzezroczysty, czerwonobrunatny, podobny do jaspisu
• opal kryształowy (opal wodny) - przezroczysty do przeświecającego, z wyraźnym efektem ognia; barwa obserwowana w świetle odbitym
• opal mleczny – przeświecający, o barwie mlecznobiałej, niekiedy żółtawej lub zielonawej
• opal mszysty - nieprzezroczysty, zawierający dendryczne inkluzje, o barwie białej lub brunatnobiałej
• opal niebieski - szlachetna odmiana o barwie podstawowej niebieskiej
• opal ognisty – przezroczysty lub przeświecający o barwie podstawowej czerwonej lub pomarańczowej
• opal onyksowy - zbudowany z kolejno po sobie następujących warstw opalu szlachetnego i pospolitego
• opal pawi - charaketryzuje się wielką różnorodnością barw w jednym okazie
• opal płomienny - charakterystyczne migotanie czerwonych smug świetlnych, przesuwających się przez kamień
• opal pospolity - nieprzezroczysty, szklisty, charakteryzujący się dużą zmiennością zabarwienia, wykazujący zjawisko fluorescencji. W jubilerstwie stosowany rzadko
• opal prazowy - przeświecający lub nieprzezroczysty, pospolity opal zielony, podobny do prazu
• opal szary (opal półczarny) - odmiana o barwie podstawowej jasno- lub ciemnoszarej, wykazująca charakterystyczną grę barw
• opal szlachetny – białawy, z grą barw (opalizujący)
• opal wątrobowy - pospolity o brunatnym zabarwieniu
• opal wodny - przezroczysty, bezbarwny z efektownym zjawiskiem ognia
• opal złoty - szlachetny o barwie podstawowej złocistożółtej; charakterystyczny dla złóż australijskich
• opal zwyczajny – żółty, czerwony, zielony i nieprzezroczysty
• opal żywiczny - żółtawobrunatny opal pospolity o żywicznym połysku
  

[edytuj] Okazy kolekcjonerskie

• Roebling opal - opal szlachetny o masie 2610 ct
• Noolinga Nera - owalny, szlifowany opal o masie 205 ct
• Światło Świata - częściowo szlifowny o masie 252 ct
• Czerwony Admirał (Motyl) - kamień nieobrobiony, uważany za najpiękniejszy opal świata
• Pandora - opal szlachetny, o pięknym ogniu i masie 711 ct
• Olimpiada Australii - największy okaz nieoszlifowany, o masie ok. 3,6 kg