Karol V Habsburg

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Karol V
1500 - 1558

Król	1516 - 1556
poprzednik	-
następca	Filip II

Ojciec	Filip I Piękny
Matka	Joanna Szalona

Państwa imperium Karola V

Karol V - obraz Tycjana

Karol V (ur. 24 lutego 1500, zm. 21 września 1558) - cesarz rzymsko-niemiecki w latach 1519-1556 z dynastii Habsburgów, król Hiszpanii w latach 1516-1556 jako Karol I Hiszpański.^[1] Syn Filipa I (syna Maksymiliana I i Marii, księżnej Burgundii) i Joanny Szalonej (córki Ferdynanda II Aragońskiego i Izabeli I Kastylijskiej).

[edytuj] Droga do tronu

Karol urodził się w Gandawie w Niderlandach, w których mieszkał do 1517. Po śmierci swojego ojca w 1506 odziedziczył Niderlandy i Franche-Comte. Po śmierci dziadka, Ferdynanda I w 1516, został królem Kastylii (oficjalnie rządził z matką) i odziedziczył Aragonię, Nawarrę, Granadę, Neapol, Sycylię, Sardynię i nowo odkryte hiszpańskie posiadłości w Ameryce. Po śmierci drugiego dziadka, Maksymiliana I w 1519, odziedziczył posiadłości austriackich Habsburgów i został wybrany cesarzem Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. W 1526 roku na podstawie zjazdu wiedeńskiego jego brat Ferdynand a pośrednio Karol V otrzymali w posiadanie Węgry i Czechy. Takie skupienie władzy nad tak rozległymi terytoriami w rękach jednego człowieka było w Europie bez precedensu od czasów panowania Karola Wielkiego, i nie powtórzyło się aż do stworzenia cesarstwa francuskiego przez Napoleona.

[edytuj] Kosmopolityzm

Trudno jest orzec, jaka była narodowość Karola. Jego ojciec był Habsburgiem i Niemcem, ale sam Karol za Niemca się nie uważał. Słynne jest jego powiedzenie: "Mówię po hiszpańsku do Boga, po włosku do kobiet, po francusku do mężczyzn, a po niemiecku do mojego konia". Jego pierwszym językiem był francuski, ale on sam spędził niemalże całe życie walcząc z Francją. Jego matka była Hiszpanką i Hiszpania tworzyła jądro jego królestwa, mimo to nie był on też Hiszpanem, choć prawdopodobnie w Hiszpanii czuł się najbardziej w domu ze wszystkich krajów swojego wielojęzykowego imperium.

[edytuj] Polityka zagraniczna

Jedynym państwem europejskim które miało potęgę porównywalną do potęgi imperium Karola była Francja. Karol prowadził z nią prawie nieustanne wojny od 1521 aż do zawarcia pokoju w 1559, już po jego abdykacji. Najważniejszym teatrem wojny i punktem sporu były północne Włochy. Najświetniejszym zwycięstwem Karola była bitwa pod Pawią w 1525 podczas której król francuski Franciszek I został wzięty do niewoli.

Kolejnym groźnym przeciwnikiem było Imperium Osmańskie, wtedy rządzone przez Sulejmana Wspaniałego, jednego z najwybitniejszych sułtanów. Turecki napór wodami Morza Śródziemnego stanowił poważne zagrożenie dla południowej Europy. W 1535 Karol odniósł ważne zwycięstwo pod Tunisem. W wojnach tych król Francji kilkakrotnie wszedł w sojusz z Turkami przeciwko Karolowi. Wojny przeciwko Turkom były bardzo kosztowne dla imperium Karola, a korzyści z działań wojennych były mizerne.

[edytuj] Reformacja

Jako gorliwy katolik Karol zmagał się z początkiem reformacji w Niemczech i podjął starania by zapobiec postępowi reformacji wśród książąt niemieckich. Starania te jednak na dłuższą metę zakończyły się fiaskiem. W 1521 Karol spotkał się z Marcinem Lutrem na Sejmie rzeszy w Wormacji (niem. Worms), przyrzekając mu nietykalność, o ile przybędzie (list żelazny). Jednakże w tym samym roku napiętnował działania Lutra jako bezprawne, lecz był zbyt zajęty innymi sprawami swojego rozległego imperium i nie mógł wyegzekwować swoich dekretów w Niemczech. W latach 1524-1526 wybuchło w Niemczech krwawe powstanie chłopów. W tym samym czasie ci władcy księstw niemieckich, którzy przeszli na protestantyzm, zawiązali między sobą Ligę w mieście Schmalkalden. W tej trudnej sytuacji Karol, zajęty problemami gdzie indziej, delegował swoją władzę w Niemczech w ręce brata Ferdynanda.

W 1545 rozpoczął się Sobór Trydencki, częściowo dzięki staraniom Karola. Dzięki reformie kościoła, rozpoczętej przez sobór, Karol zdołał poprawić swoją pozycję w Niemczech. W 1546 zaatakował Związek Szmalkaldzki i pokonał elektora Saksonii Jerzego Frederyka, głównego władcę wspierającego protestantyzm. Wynikiem tych starań było podpisanie Pokoju w Augsburgu w 1555, który wprowadził zasadę Cuius regio, eius religio (czyja władza, tego religia), tym samym akceptując istnienie księstw protestanckich. Było to ostateczne potwierdzenie, że starania Karola w celu wykorzenienia protestantyzmu w Niemczech zakończyły się fiaskiem.

[edytuj] Kres życia i dziedzictwo

Rządzenie tak rozległym, zdecentralizowanym imperium, w którym według przypisywanego władcy powiedzenia słońce nigdy nie zachodzi, było niezwykle wyczerpujące. W 1556 Karol abdykował i usunął się do klasztoru, gdzie prawdopodobnie przeszedł kryzys nerwowy. Abdykując rozdzielił swoje imperium na dwie części, oddając Hiszpanię, Niderlandy, Franche-Comté, Lombardię, Neapol, Sycylię, Sardynię i kolonie w Ameryce swojemu synowi Filipowi II, a tereny dzisiejszej Austrii, Śląsk, Czechy i zachodnie Węgry z cesarstwem Niemiec swojemu bratu Ferdynandowi I. Karol zmarł w 1558.