László Lékai

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Treść tego hasła może nie być zgodna z zasadami neutralności przyjętymi w Wikipedii.
Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż go poprawić.

Przeprowadzana jest gruntowna przebudowa tego artykułu.

Aby zapobiec konfliktom edycji inni użytkownicy proszeni są o niedokonywanie w nim zmian do czasu usunięcia tego komunikatu lub skontaktowanie się z wikipedystą Roland von Bagratuni.

Ks.abp.László kardynał Lékai (urodzony w Zalalövő w komitacie (województwie) Zala 12 marca 1910 roku, zmarł 30 czerwca 1986 roku w Ostrzychomiu) - węgierski ksiądz katolicki, prymas Węgier.

Ks.abp.László kardynał Lékai Prymas Węgier - dobroczyńca Polaków

Spis treści

1 Zostaje księdzem jako syn biednego zduna i garncarza
2 Dobroczyńca polskich gimnazjalistów w Balatonboglár
3 Sekretarz Józsefa Mindszentyego i więzień gestapo w Sopronkőhida za pomoc udzielaną Polakom
4 Znów proboszcz i zarząca apostolski diecezji, a potem biskup tytularny
5 Arcybiskup i Prymas
6 Literatura pomocnicza

[edytuj] Zostaje księdzem jako syn biednego zduna i garncarza

Jego ojciec był biednym garncarzem i zdunem. Uczęszczał do gimnazjum w Nagyaknizsa, a następnie do OO Pijarów w Veszprém, gdzie po maturze zgłosił się do seminarium duchownego - do Davidicum. Od 1928 roku był studentem Collegium Germanicum et Hungaricum w Rzymie. W dniu 28 października 1934 w Rzymie roku został wyświęcony na kapłana. Studia teologiczne ukończył 28 października 1934 roku, uzyskując tytuł doktora. Początkowo był wikariuszem w miejscowości Ukk, a potem został przełożonym do spraw oświatowych w seminarium duchownym Davidicum w Veszprém, gdzie od 1937 roku był również profesorem.

[edytuj] Dobroczyńca polskich gimnazjalistów w Balatonboglár

Jednocześnie wraz z rozwiązywaniem coraz trudniejszych zadań diecezjalnych, ks. László Lékai w dalszym ciągu był proboszczem w Balatonlelle. Nie szczędząc czasu i wysiłku, często jeździł do sąsiadującej z Balatonlelle miejscowości Balatonboglár, gdzie był gościem proboszcza dr. Béli Varga oraz polskiego gimnazjum. Niejeden raz przyjeżdał tu w towarzystwie hrabiny Erzsébet Szapáry, ks. Prałata Miklósa Beresztóczyego, sekretarza Instytutu Polskiego, Zdzisława Antoniewicza, dr.Józsefa Antalla seniora, prezesa polskiego Komitetu Obywatelskiego Henryka Sławika, dyrektora Instytutu Polskiego, Prof.dr.Zbigniewa Załęskiego i innych. Polskiemu gimnazjum w Balatonboglár do końca wojny udzielał bardzo dużą pomoc organizacyjną, finansową i moralną, mobilizując do tej ważnej dla niego sprawy, wielu innych księży i to nie tylko z diecezji vesprémskiej. Fakt ten nie pozostał w tajemnicy przed hitlerowcami, którzy wszędzie mieli swoich szpicli.

[edytuj] Sekretarz Józsefa Mindszentyego i więzień gestapo w Sopronkőhida za pomoc udzielaną Polakom

W roku 1944 zostaje radcą biskupim i proboszczem w Murakeresztur, którego kościółek zbudowano w latach 1810-1818. W latach 1944-1948 był już sekretarzem biskupa, m.inn. w latach 1944-1945 Józsefa Mindszentyego. W dniu 19 marca 1944 roku już o świcie wkroczyli do akcji gestapowcy, którzy jako „turyści“, na Węgry przyjechali już na długo przed oddziałami Wermachtu, które z „sojuszników“ stali się agresorami i okupantami. Za propolską działalność i udzielanie pomocy polskiemu gimnazjum w Baltonboglár oraz udzielaniu pomocy Polakom, którzy przez komitat Zala opuszczali Węgry, ażeby przez Jugosławię i Włochy dostać się do polskiej armii we Francji - razem ze swoim biskupem Józsefem Mindszentym, ks. László Lékai w kilka dni później został jednak aresztowany przez hitlerowskie gestapo i zawieziony do jednego z najsurowszych zakładów karnych na Węgrzech - więzienia w Sopronkőhida, skąd zostaje zwolniony dopiero w lipcu po interwencji regenta Miklósa Horthyego, który rozpoczął wycofywać się z sojuszu z hitlerowcami. Po przewrocie faszystowskim Ferenca Szálasiego, faszystowscy agenci bez przerwy obserwowali pałac biskupi w Veszpém i w dniu 27 listopada 1944 roku ks.László Lékaiego w towarzystwie bskupa Józsefa Mindszentyego znów aresztowano i przewieziono do ponurego więzienia w Sopronkőhida. „Urlop“ spędzał w towarzystwie aż trzech premierów: księcia Mórica Eszterházyego, Miklósa Kállayego i Gézy Lakatosa. I bardzo wielu posłów, sędziów, generałów i pułkowników, senatorów, artystów, biskupów, księży i uczonych. Zbliżał się front. Jedni najeźdźcy panicznie uciekali, drudzy w szalonym tempie zbliżali się. Węgry wpadły z deszczu pod rynnę, bo nowy okupant był jeszcze groźniejszy.

[edytuj] Znów proboszcz i zarząca apostolski diecezji, a potem biskup tytularny

Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Balatonlelle, do swojej parafii. Kiedy ówczesne władze aresztowały ks. arcybiskupa Józsefa kardynała Mindszentyego, ks.László Lékai również został odsunięty na bok. Z Vesprém powrócił do Balatonlelle. Jak napisała dzisiejsza węgierska prasa katolicka: „potrafił znaleźć wspólne słowo z każdym jednym wiernym i dlatego ludzie tłumnie przychodzili do niego ze swoimi troskami“. W 1972 roku został mianowany zarządcą apostolskim diecezji vesprémskiej, a wkrótce po tym biskupem koadjutorem i biskupem tytularnym Girus Tarasii. Wtedy uruchomił wydział korespondencyjny Akademii Teologicznej w Budapeszcie. Ostatnio można zauważyć tendencje ze strony byłych agentów bezpieki do znieważenia pamięci kardynała Lékaia i wmieszanie jego w ich brudne sprawy. Właśnie dlatego należy podkreślić, że ks.László Lékai do końca swojego życia był wierny zasadom odziedziczonym od kardynałów Czernocha, Serédiego i Mindszentyego, oraz ze stwierdzeniami Monsigniore Agostino Casaroli.

[edytuj] Arcybiskup i Prymas

W dniu 12 lutego 1976 roku papież Paweł VI mianował jego arcybiskupem budapeszteńsko-ostrzychomskim , a w dniu 24 maja 1976 otrzymał kapelusz kardynalski. Jego tytularnym kościołem w Rzymie został znajdujący się poza murami kościół pod wezwaniem Św.Teresy. Prymas László kardynał Lékai mimo bardzo dużego nacisku ze strony czerwonych władz, starał się wprowadzać w życie zasady odziedziczone od Prymasa Józsefa kardynała Mindszentyego. Jako jeden z nielicznych węgierskich kardynałów barł udział w konklawe dwóch papieży: Jana Pawła I i Jana Pawła II. To jemu przypadło w udziale uzyskać od papieża Pawła VI pomieszczenie w grocie pod Bazyliką Św. Piotra w Rzymie, gdzie dwadzieścia pięć lat później papież Jan Paweł II 8 października 1980 roku poświęcił kaplicę Najświętszej Pani Węgier (Magyarok Nagyasszonya Kápolna). W 1983 roku brał udział w pierwszej wizycie papieskiej Jana Pawła II w Polsce i spotkał się z Lechem Wałęsą, o którym opowiadał bardzo ciepło wśród zaufanych księży i wiernych.

[edytuj] Literatura pomocnicza

"A megnyesett fa kizöldül." Portré dr. Lékai Lászlóról. Közgazdasági és Jogi Könyvkiadó, Budapeszt, 1984 – ISBN 963 223 317 4
Gábor, Adriányi: A prímási szék megüresedetté nyilvánítása 1974-ben.
Beszélgetés dr.Antall Józseffel a lengyelmentés kulisszatitkairól. – Magyar-Lengyel Kurir, Budapeszt 1 grudnia 1946 str.5-6
József, Antall: Polonia Semper Fidelis! – Magyar-Lengyel Kurír, Budapeszt, 15 października 1947, str.7
Roland Józef Antoniewicz: Népek országútján. Az Elvek és utak sorozat és a lengyel—magyar barátság. Lobogó, 6 czerwca 1973 r, nr.23 rok XV.
Roland Józef Antoniewicz: Bajcsy-Zsilinszky Endre és a lengyelek. Magyar Nemzet, 29 grudnia 1974 r, nr.303, rok XXX.
Roland Józef Antoniewicz: Búcsú dr.Antall Józseftől, a lengyel menekültek segítőjétől. Napló, 30 lipca 1974 r, nr. 176, rok XXX.
Roland Józef Antoniewicz: Lengyelek és magyarok. Könyvvilág, listopad 1971, nr.11, rok XIV.
Roland Józef Antoniewicz:: Történelmeink — Valóság, — rok 1975 nr. 8, str.102-106
Zdzisław Antoniewicz: 1550 dni - Tygodnik Kulturalny, 19 października 1969 r— rok XIII, nr.42 (645)
Zdzisław Antoniewicz: Między Wisłą a Dunajem — Dziennik Ludowy nr 203 (357)
Zdzisław Antoniewicz]]: Uchodźcza prasa na Węgrzech (1939—1944) — Rocznik historii czasopiśmiennictwa polskiego — Tom XIV. Zeszyt 2-3 — Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk — Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk str.285-310
Zdzisław Antoniewicz: Lengyelek Magyarországon 1939—1945 — Valóság, — rok 1975 nr. 5, str.83-90
Zdzisław Antoniewicz: Kétezer nap Magyarországon — Életünk, rok 1970, nr.2, str.129-137
Zdzisław Antoniewicz: Lengyel sajtó Magyarországon 1939-től a felszabadulásig.Magyar Nemzet, 6 listopada 1975, nr.261, rok XXXI.
Zdzisław Antoniewicz: Lengyel sajtó Magyarországon 1939-től a felszabadulásig.Magyar Nemzet, 6 listopada 1975, nr.261, rok XXXI.
József, Antall: Polonia Semper Fidelis! – Magyar-Lengyel Kurír, Budapeszt, 15 października 1947, str.7
Badeni, Stefan: Wczoraj i przedwczoraj. Katolicki Ośrodek Wydawniczy Veritas, 12 Praed Mews, London, W.2. Tom 60. serii Czerwonej Biblioteki Polskiej., Londyn, 1963.
Adam Bahdaj: Na Węgrzech. Warszawa, rok 1946, nr.5
Adam Bahdaj (jako Jan Kot): Życie kulturalne uchodźstwa polskiego na Węgrzech — Tygodnik Powszechny, rok 1945, nr 39.
Adam Bahdaj: Życie uchodźstwa polskiego na Węgrzech — Odrodzenie, rok 1945, nr.34
Endre, Bakó: Huszonnégyszer Magyarországon. Hajdú-Bihari Napló, 6 października 1973
dr.Beresztóczy Miklós: Polak, Węgier dwa bratanki… Katolikus Szó, 1969/6. sz.
László, Bókay: Huszonöt éves a római Magyarok Nagyasszonya kápolna. A magyarok kápolnája az Örök Város szívében. Új Ember Magazin, Budapeszt, październik 2005, rocznik II,nr. 10.
Agostino Casaroli: Il martirio della pazienza la Santa Sede e i paesi comunisti *1963-89(. 2000 Giulio Einaudi editore S.P.A., Torino.
Agostino Casaroli: A türelem vértanúsága. A Szentszék és a kommunista államok 1963-1989. Budapeszt, 2001 Syent István Társulat ISBN 963 361 211X
Helena Csorba — Irena Micahlak: Słowo polskie na Węgrzech—Bibliografia poloniców węgierskich 1939-1945 — Biuletyn Instytutu Bibliograficznego, Warszawa, 1958, t.IV.
Gábor, Czene: Ügynökök és vértanúk egyháza. Levéltári kutatásairól nyilatkozik Szabó Gyula plébános. Népszabadság 26 lutego 2005 — jak szkodzi kościołowi postkomunistyczna propaganda.
János, Dobszay: Mozaikok a Regnum életéből. Budapeszt, 1996.
witeź dr.László, Emődi: A Regnum Marianum története. Wiedeń, 1989
Máté, Gárdonyi: A Magyar Katolikus Egyház önértelmezése a pártállam idején. Vigilia.
András, Hóry: Kulisszák mögött. Wiedeń, 1965.
Gábor, Jakab: Új kereszút Eszterházán. Udvardi Erzsébet Magyar Örökség Díjas. Hitvallás A Győri Egyházmegye lapja. Rocznik III. numer 11 listopad 2002.
Gábor, Jakab: Lyoni beszélgetés Pápai Lajos püspök atyával. Egyre több helyen kapcsolódnak be. A Könnyező Szűzanya tiszteletébe. A győri Könnyező Szűzanya kegyképének másolatát helyezte el püspök úr július 23-án a lyoni fourviere-i bazilikában. Hitvallás A Győri Egyházmegye lapja. Rocznik VII. nr. 9. wrzesień 2006.
András, Laczkó: Menekülés a jövőért. Lengyel sorsok Magyarországon 1939-1945. Kiadja a Boglárlellei Városi Tanács, Boglárlelle 1989. ISBN 963 03 2669 8
István, Lagzi: Droga żołnierza polskiego przez węgierską garnicę w latach 1939—1941. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1987. ISBN 83-210-0660-4
István, Lagzi: Uchodźcz polscz na Węgryech w latach drugiej wojny światowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1980. ISBN 83-11-06490-3
Jenő, Lévai: A magyarországi lengyel bázis története. Magyar Nemzet, 1970/184.sz.
Gyula, Havasy: A magyar katolikusok szenvedései 1944-1989. Budapeszt, 1990
Károly, Hetényi Varga: Papi sorsok a horogkereszt és a vörös csillag árnyékában I-III. Abaliget, 1993-1996
István, Kamarás: Lelkierőmű Nagymaroson. Budapeszt, 1989
István, Kamarás: Búvópatakok. Budapeszt, 1992
István, Kamarás: Bensőséges bázisok. Budapeszt, 1994.
Maczek, Stanisław: Od podwody do czołga.. Wspomnienia wojenne 1918-1945
Irena Michalak: Bibliografia poloniców węgierskich 1939-1945 — Biuletyn Instytutu Bibliograficznego, Warszawa 1958, t.IV.nr.3
József, Mindszenty: Emlékirataim, Verlag Ullstein GMBH Berlin-Wien, 1974 Library of Congress Catalog Card Number 74-84768 USA
József, Mindszenty: Emlékirataim, Toronto, 1974
József, Mindszenty: Emlékirataim, Szent István Társulat Az Apostoli Szentszék Kiadója – Redemtore di Sedes Apostolica, Budapeszt, 1989
Leon Orłowski: Wspomnienia z Budapesztu. Kultura (Paryż), 1952/10. sz. 1945. Tomar Publishers, Edinburgh, 1961.
Tamás, Pallós: Húszéves az első hazai katolikus szeretetotthon. Új Ember, Budapeszt, 12 sierpnia 2001 nr.32
Tamás, Papp: Jelmondatában óriási remény rejlik. Húsz éve hunyt el Lékai László bíboros. Új Ember, Budapeszt, 25 czerwca 2006; rocznik LXII. Nr. 26. (3019.)
János, Pfeiffer: A veszprémi egyházmegye történeti névtára (1630–1950), München, 1987 (Dissertationes Hungariae ex historia ecclesiae, 8).
János, Pfeiffer: A veszprémi egyházmegye legrégibb egyházlátogatásai (1554–1760), Veszprém, 1947
István, Pirigyi: A Hajdúdorogi Egyházmegye története. Az egyházmegye felállítása. Hajdúdorogi Bizánci Katolikus Egyházmegye

Jubileumi Évkönyve 1912-1987.

Mihály, Rajz – Tibor, Korompay: Megemlékezés Dr.Hanauer Árpád István váci megyéspüspökről. (1869-1942) Szent István Társulat - Az Apostoli Szentszék Kiadója – Redemtore di Sedes Apostolica, Budapeszt – ISBN 963 360 821 1
Jan Reychman: Dzieje Polonii węgierskiej. — Problemy Polonii zagranicznej, tom V. Rok 1968
Raffalt, Reinhard: Wohin steuert der Vatikan? 1973, München.
Ruffy Péter: Varsói hajnal. Kossuth Könyvkiadó, Budapeszt, 1961.
István, Soltész: A korona kalandos hazatérése. Dokumentumok és korabeli titkos iratok 2. rész.Új HORIZONT, rocznik XXIX, rok 2001, nr. 2.
Stasierski, Kazimierz: Polscy uchodźcy na Węgrzech w latach 1939-1945, Przegląd Historyczny, Warszawa, 1961.
Stasierski, Kazimierz: Szkolnictwo polskie na Węgrzech w czasie drugiej wojny światowej. Poznań 1969
Stehle, Hans Jakob: Geheimdiplomatie im Vatikan. Die Presse und die Kommunisten, Zürich 1998
Konrád, Szántó: A kommunizmusnak sem sikerült. A magyar katolikus egyház története 1945-1991. Miskolc, 1992
Talpassy Tibor: Bajcsy-Zsilinszky és a lengyelek. Magyar Nemzet, 1975/32.sz.
Ferenc, Tomka: Az egyházban levő változásokról. Vigilia nr. 37 rok 1972, str. 505-510.;
Ferenc, Tomka: Intézmény és karizma az egyházban. Vázlatok a katolikus egyház szociológiájához. Budapeszt, 1991.
Jenő, Ungvári: Szakasits Árpád beszél az 1944. évi tervbevett németellenes munkásfelkelésről és a magyarországi lengyelek szerepéről a mozgalomban. Magyar-Lengyel Kurír, Budapeszt, 31 stycznia 1947 r.
Endre, Várkonyi: Ember maradt a legnehezebb időkben. Antall József emlékezete. – Magyar Nemzet, Budapeszt, 24 lipca 1984
Endre, Várkonyi: Múlt idők tanúi. Dr. Antall József. Menekültügy Magyarországon. Magyarország 1974/36. sz
Magyar-lengyel kulturális kapcsolatok — Polsko-węgierskie stosunki kulturalne 1948-1978 - A Magyar Tudományos Akadémia Irodalomtudományi Intézete — Zakład Narodowy im.Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk — Wrocław-Warszawa-Kraków, 1969
Początki prasy polskiej na Węgrzech — Kwartalnik prasoznawczy, rok 1958, nr.4
Polak-Węgier dwa bratanki — Slavica rok 1964, s.81-106
Studia z dziejów polsko-węgierskich stosunków literackich i kulturalnych —Instytut badań literackich Polskiej Akademii Nauk — Katedra Filologii Węgierskiej Uniwersytetu Warszawskiego —
Magyar-lengyel kulturális kapcsolatok — Polsko-węgierskie stosunki kulturalne 1948-1978 - A Magyar Tudományos Akadémia Irodalomtudományi Intézete — Zakład Narodowy im.Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk — Wrocław-Warszawa-Kraków, 1969
Początki prasy polskiej na Węgrzech — Kwartalnik prasoznawczy, rok 1958, nr.4
Polak-Węgier dwa bratanki — Slavica rok 1964, s.81-106
Studia z dziejów polsko-węgierskich stosunków literackich i kulturalnych —Instytut badań literackich Polskiej Akademii Nauk — Katedra Filologii Węgierskiej Uniwersytetu Warszawskiego —
Uchodźcy polscy na Węgrzech w czasie wojny. Athenaeum, Budapeszt 1946.