Maria Dulębianka
Z Wikipedii
Maria Dulębianka (ur. 1861, zm. 7 marca 1919 we Lwowie) - polska malarka, działaczka społeczna, sufrażystka, literatka, publicystka, emancypantka.
Pochodziła z rodziny ziemiańskiej. Wiele lat mieszkała w Krakowie, gdzie ukończyła pensję Maliszewskiej oraz studiowała malarstwo pod kierunkiem Jana Matejki. Była również uczennicą Wojciecha Gersona w Warszawie, dalsze studia odbyła w Académie Julian w Paryżu pod kierunkiem Carolusa Durana, 1887-1889 studiowała w Wiedniu. Po podróży do Włoch i na Krym w 1896 roku, na stałe osiedliła się we Lwowie. Od 1881 r. wystawiała w Krakowie, Paryżu, Warszawie.
Malowała głównie portrety (kilkakrotnie Konopnickiej, np. około 1910) i obrazy rodzajowe (Sama jedna 1886, Sieroca dola 1889, Pod płotem 1890). Muzeum polskie w Rapperswilu posiadało potret Marii Konopnickiej przez nią namalowany. Około 1900 roku głęboko zaprzyjaźniła się z Marią Konopnicką i odeszła od malarstwa na rzecz działalności społecznej i politycznej. Miała pracownię w jej dworku w Żarnowcu.
Była zagorzałą feministką, aktywnie działała na rzecz równouprawnienia kobiet. Publikowała broszury i artykuły. Była organizatorką pogrzebu Konopnickiej we Lwowie. Pogrzeb stał się wielką manifestacją patriotyczną społeczeństwa polskiego Lwowa.
Uczestniczyła w obronie Lwowa w listopadzie 1918 roku - wraz z profesorem Antonim Cieszyńskim organizowała polską służbę sanitarną. 26 stycznia 1919 roku razem sanitariuszką, hrabiną Teodozją Dzieduszycką, jako delegatka Tymczasowego Komitetu Rządowego, aby pomóc internowanym żołnierzom polskim, wyruszyła w niebezpieczną podróż do Stanisławowa, Kołomyi, Czortkowa, Mikuliniec, Tarnopola i Złoczowa. Podróż odbywały konno wśród zasp śnieżnych, w czasie niezwykle ostrych mrozów. Od chorych jeńców polskich zaraziły się tyfusem plamistym. Po powrocie do Lwowa witano je entuzjastycznie.
Maria Dulębianka zmarła na tyfus 7 marca 1919 roku, a Teodozja Dzieduszycka (1882-1919) - następnego dnia. Pogrzeb Dulębianki był jedną z największych manifestacji żałobnych we Lwowie. Wzięło w nim udział wielu Polaków i Ukraińców. Zwłoki Dulębianki złożono początkowo w grobowcu Marii Konopnickiej, zaś w 1927 roku przeniesiono je na Cmentarz Obrońców Lwowa.
Z wielkim uznaniem wyrażał się o twórczości Marii Dulębianki Stanisław Witkiewicz, chwalił ją Stefan Żeromski. Dulębianka, to malarka dziś zapomniana. Jej portrety ujawniają olbrzymie możliwości warsztatowe, talent i wrażliwość.
Źródło: Stanisław Nicieja
