Neolit
Z Wikipedii
Neolit (zob. neo - "nowy", lit - "kamień"), końcowy okres epoki kamienia (poprzedzający epokę brązu). Jego charakterystyczne cechy to uprawa roślin i hodowla zwierząt oraz stałe osady. Proces ten nazwano "rewolucją neolityczną". W neolicie rozwijają się też nowe techniki obróbki kamienia, takie jak gładzenie powierzchni i wiercenie otworów. Nazwa epoki wprowadzona przez Johna Lubbocka w 1865 roku.
Neolit najwcześniej rozpoczął się w Lewancie na początku IX tysiąclecia p.n.e. Później około 8 tys. lat p.n.e. w Anatolii i Mezopotamii, 7 500 lat p.n.e w Chinach, 7 tys. p.n.e. w Pakistanie i Europie południowo-wschodniej, 6 200 lat p.n.e. w Dolinie Gangesu, 5 500 lat p.n.e. w Europie Środkowej, 4 500 lat p.n.e. w Europie Północnej. W Ameryce Środkowej rolnictwo i osiadły tryb życia rozpoczął się 4 500 lat p.n.e., jednak nazywa się ten okres przedklasycznym.
W neolicie zaczęto uprawiać takie rośliny jak: pszenica, proso, jęczmień, groch, soczewica i żyto w oparciu o gospodarkę żarowo-kopieniaczej (zobacz rolnictwo). Pod koniec neolitu następuje wprowadzenie orki sprzężanej. Początkowo hodowla ograniczała się do kóz i owiec, ale około 7 000 lat p.n.e. udomowiono krowy i świnie, pojawiły się stałe osady i ceramika.
Człowiek wynalazł ceramikę, choć np. w Japonii używano jej już w mezolicie. Powstają naczynia, misy, figurki, garnki itp. Zaczynają się rozwijać nowe technologie: tkactwo, górnictwo krzemienia, dalekosiężna wymiana różnorodnych surowców.
Rozwijają się kulty religijne - prawdopodobnie kult Wielkiej Matki jako bóstwa płodności (figurki kobiece) i kult słońca (toporki, motywy krzyża wpisanego w koło). Zobacz na ten temat także: religie prehistoryczne. W tym okresie powstaje także monumentalna budowla w Stonehenge.
Od ok. 4500 p.n.e. rozwija się kultura megalityczna w Europie (zobacz: megalit). Powstają rozległe osiedla (w Polsce o powierzchni 6-12 ha), niekiedy o charakterze obronnym.
Do ważniejszych kultur tego okresu zalicza się kulturę badaryjską i kulturę Halaf.
Irokezi, Pueblo, Majowie, Maorysi są przykładami ludów używających w czasach nowożytnych narzędzi kamiennych.
[edytuj] Neolit w Polsce
Na terenach Polski neolit trwał w latach 5200-1900 p.n.e. Do kultur tej epoki zalicza się:
- kultury naddunajskie
- kultura pucharów lejkowatych
- kultura amfor kulistych
- kultury ceramiki dołkowo-grzebykowej
- kultury z ceramiką sznurową
- kultury pucharów dzwonowatych
Umiejętność uprawy roślin i hodowli zwierząt, na tereny Polski przyniosła ludność kultury ceramiki wstęgowej rytej w V tysiącleciu p.n.e. To ona przyniosła ze sobą z okolic środkowego Dunaju umiejętność wyrobu ceramiki. Należała do kultur naddunajskich i przenikała na północ przez Bramę Morawską i przełęcze Karpat i Sudetów. Do tej kultury zalicza się między innymi stanowisko archeologiczne w Olszanicy pod Krakowem i w Brześciu Kujawskim. W IV tyciącleciu p.n.e. pojawiła się na terenach polskich ludność z kręgu kultur lendzielskich. W III tysiącleciu p.n.e. napłynęła ludność z kręgu kultur nadcisańskich, a po niej ludność z kręgu kultur ceramiki promienistej.
Na terenach Warmii i Mazur, w III tysiącleciu p.n.e. rozprzestrzeniła się ludność kultury ceramiki dołkowo-grzebykowej. Między latami 3500 - 1900 p.n.e. pojawiła się kultura pucharów lejkowatych, do niej się zalicza odkryte ślady zamieszkania na Ostrowie Lednickim. Na ten okres przypada początek eksploatacji kopalni krzemienia w Krzemionkach w Górach Świętokrzyskich. W Bronocicach odkryto naczynie gliniane datowane na 3491 - 3060 p.n.e., na którym widnieje wyryty pojazd, uznany za najstarszy na świecie środek lokomocji poruszający się na kołach. W połowie III tysiąclecia p.n.e. pojawiła się ludność kultury ceramiki sznurowej, zajmująca się głównie pasterstwem. Między latami 2700 - 2000 p.n.e. pojawiła się kultura amfor kulistych. Pod koniec neolitu, na tereny płudniowej Polski dotarła, z Czech i Moraw, ludność kultury pucharów dzwonowatych.
[edytuj] Zobacz też
historia, epipaleolit, megalit, rodzaje budowli megalitycznych, Çatal Höyük
[edytuj] Linki zewnętrzne
