Pogórze Wałbrzyskie
Z Wikipedii
| Pogórze Wałbrzyskie | |
| Megaregion | Pozaalpejska Europa Środkowa |
| Prowincja | Masyw Czeski |
| Podprowincja | Sudety z Przedgórzem Sudeckim |
| Makroregion | Pogórze Zachodniosudeckie lub Sudety Środkowe |
| Mezoregion | Pogórze Wałbrzyskie |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
Województwo dolnośląskie |
Pogórze Wałbrzyskie (także Bolkowsko-Wałbrzyskie) (332.28) to – wg podziału fizycznogeograficznego Jerzego Kondrackiego – mezoregion wchodzący w skład Pogórza Zachodniosudeckiego. Jest najdalej na północny wschód wysuniętą częścią Pogórza.
Wg klasyfikacji W. Walczaka jest najbardziej na północ wysuniętym fragmentem Sudetów Środkowych.
Pogórze w południowo zachodniej Polsce w województwie dolnośląskim.
Spis treści |
[edytuj] Opis
Pogórze Wałbrzyskie (Bolkowsko-Wałbrzyskie) ciągnie się od Nysy Szalonej na północnym zachodzie po dolinę Bystrzycy (Obniżenie Górnej Bystrzycy) na południowym wschodzie. Nysa Szalona oddziela Pogórze Bolkowsko-Wałbrzyskie od Gór i Pogórza Kaczawskiego w Sudetach Zachodnich. Dolina Bystrzycy jest wyraźną granicą między pogórzem a Górami Sowimi. Obszerny pofalowany teren rozciągający się na długości ok. 30 km i szerokości ok. 6 km zajmujący powierzchnię ok. 180 km². Za najwyższe wzniesienie pogórza uważany jest Sas (515 m n.p.m.) między Szczawnem-Zdrojem a Strugą. Pogórze Wałbrzyskie opada w kierunku północno wschodnim do Obniżenia Podsudeckiego wyraźnym uskokiem tektonicznym – tzw. sudeckim uskokiem brzeżnym, którego wysokość ponad przedgórze rośnie w miarę posuwania się na południowy wschód i stanowi charakterystyczną dominację krajobrazową. Krawędź tego progu rozcinają jarowe doliny Strzegomki i Pełcznicy. W obrębie Pogórza Wałbrzyskiego wyróżnionia się cztery mikroregiony: Obniżenie Wolbromka, Pogórze Bolkowskie, Pogórze Świebodzickie, Kotlina Wałbrzyska.
[edytuj] Budowa geologiczna
Budowa geologiczna Pogórza Wałbrzyskiego jest niejednorodna. W skład Pogórza Wałbrzyskiego wchodzą fragmenty następujących jednostek geologicznych: niecki śródsudeckiej, metamorfiku kaczawskiego, depresji Świebodzic oraz bloku sowiogórskiego. Pogórze w środkowej części jest zbudowane z różnego rodzaju paleozoicznych skał osadowych:zlepieńców, piaskowców, szarogłazów, margli oraz wapieni zrównanych w poziomie od 300 do 500 m n.p.m. W części północno zachodniej występują skały metamorficzne metamorfiku kaczawskiego: zieleńce, fyllity, porfiroidy oraz mylonity. W jego południowo-wschodniej części koło Pogorzały i Modliszowa spotyka się skały przeobrażone - gnejsy wchodzące w skład bloku sowiogórskiego. Kotlinię Wałbrzyską wypełniają warstwy dewońskie, karbońskie i permskie z pokładami węgla kamiennego, a na nich leży gruba płyta skał osadowych, piaskowców kredowych, osadzonych w czasie transgresji morskiej, która objęła środkową część Masywu Czeskiego Sudetów Środkowych. W rejonie północnym obszar pogórza pokrywa gruba warstwa osadów polodowcowych które u podnóży uskoku brzeżnego, występują w postaci, żwirowych wzgórz tworzących charakterystyczny dla pogórza wał.
[edytuj] Rzeźba
Główne rysy dzisiejszej rzeźby Pogórza Wałbrzyskiego ukształtowały się w młodszym trzeciorzędzie, kilkanaście milionów lat temu, kiedy to zrównany stary masyw górski uległ ponownie wypiętrzeniu pod wpływem pionowych ruchów skorupy ziemskiej. Podczas orogenezy alpejskiej Przedgórze Sudeckie nie zostało wydźwignięte, jest teraz rozległym, pofałdowanym obszarem, przykrytym w plejstocenie osadami lodowcowymi. Rzeźba pogórza ma charakter falistej i pagórkowatej, a lokalnie wzgórzowej wysoczyzny lekko nachylonej w kierunku zachodnio północnym, porozcinanej w kierunku północno wschodnim dolinami początkowych odcinków rzek głównych oraz dolinkami ich dopływów, wzdłuż których ciągną się długie stare wsie łańcuchowe.
[edytuj] Krajobraz
Krajobraz Pogórza Wałbrzyskiego uwarunkowany jest budową i długą przeszłością geologiczną, przedstawia krajobraz wyżyn i niskich gór. Cały obszar jest pagórkowaty pofałdowany poprzecinany w kierunku północno wschodnim korytami rzek. Jest to teren zaludniony, łagodny, poza nielicznymi wzniesieniami słabo porośnięty lasem. Większość obszaru zajmują pola uprawne. Krajobraz przeobrażony mocno zurbanizowany
[edytuj] Wody
Pogórze Wałbrzyskie należy do dorzecza Odry największymi rzekami pogórza są Strzegomka i Nysa Szalona lewostronne dopływy Odry. Pozostałe rzeki odwadniające pogórze są ich dopływami. Dla zabezpieczenia przed powodziami zbudowano zbiorniki retencyjny koło Dobromierza na Strzegomce.
W Szczawnie-Zdroju znajdują się źródła wód mineralnych.
[edytuj] Komunikacja
Sieć komunikacyjna jest dobrze rozwinięta, co stworzyło dogodne warunki dla rozwoju gospodarczo-przemysłowego regionu. Przez Pogórze Wałbrzyskie przechodzi sieć dróg lokalnych i wojewódzkich w tym trzy o statusie europejskim oraz szlaki kolejowe kilka z nich pod koniec XX wieku zostało wyłączonych z eksploatacji.
Sieć dróg krajowych
- nr 5 – do przejścia granicznego Lubawka
- nr 35 – do przejścia granicznego Golińsk
- nr 34 E261 – od drogi krajowej do nr 35 w Świebodzicach do drogi krajowej do nr5 w okolicy Dobromierza
Sieć dróg wojewódzkich
- nr 367 – od drogi krajowej krajowej nr 5 w Kamiennej Górze do drogi krajowej nr 35 w Wałbrzychu
- nr 376 – od drogi krajowej nr 35 w Wałbrzychu do drogi wojewódzkiejnr 367 w Jabłowie
- nr 375 – od drogi krajowej krajowej nr 5 w Dobromierzu do drogi wojewódzkiej nr 367 w Wałbrzychu
szlaki kolejowe
- Wrocław – Wałbrzych – Jelenia Góra
- Jawor – Bolków – Marciszów
- Wałbrzych – Szczawno-Zdrój – Boguszów-Gorce
[edytuj] Klimat
Położenie fizyczno-geograficzne regionu oraz masyw gór od strony południowej sprawiają, że nad obszarem ścierają się różnorodne masy powietrzne, wpływające na kształtowanie się typów pogody, a w rezultacie tego na całokształt zjawisk atmosferycznych tego mezoregionu. Klimat jest umiarkowany, przejściowy, ciepły charakteryzujący się zmiennym stanem pogody. Pory roku są łatwo rozpoznawalne i wyznaczane przez przebieg temperatury: ciepła i wilgotna wiosna, ciepłe i często suche lato, chłodna i wilgotna jesień oraz zima z niewielkimi opadami śniegu. Zachmurzenie: średnie występuje w okresie jesienno – zimowym, najmniejsze w lecie. Opadom często towarzyszą gwałtowne burze z wyładowaniami.
- maksimum termiczne: lipiec-wrzesień, średnia temperatura ok. 20°C
- minimum termiczne: styczeń-luty, średnia temperatura powietrza ok. -5°C
- średnia temperatura roczna oscyluje w granicach 7°C
- czas trwania zimy: do 14 tyg.
- okres wegetacyjny:
- rozpoczyna się z początkiem kwietnia i trwa ponad 210 dni.
- lato termiczne:
- ok. 8 tyg.
- opady roczne:
- w granicach 600-700 mm
- maksimum opadowe: lipiec
- minimum opadowe: luty
- dominujące wiatry: zachodnio południowe
[edytuj] Flora i fauna
Średnia roczna temperatura, opady atmosferyczne występujące w różnych porach roku, rzeźba terenu, urozmaicona budowa geologiczna, zróżnicowane warunki klimatyczne, hydrograficzne oraz glebowe stwarzają dogodne warunki przyrodnicze dla świata roślin i zwierząt oraz rozwoju rolnictwa. Środowisko naturalne w znacznym stopniu zostało przekształcona pod wpływem działalności człowieka. Pogórze Wałbrzyskie jest obszarem głównie upraw rolnych i łąk, porozcinanych niewielkimi obszarami leśnymi. Charakterystyczną formacją roślinną pogórza są lasy liściaste i mieszane. Zbiorowiska roślinne, zwierząt i przyrody nieożywionej objętych ochroną, występują w południowej części pogórza i chronione są obszarami chronionego krajobrazu i indywidualnymi formami ochrony przyrody jakimi są pomniki przyrody czy użytki ekologiczne.
[edytuj] Parki Krajobrazowe i Rezerwaty
Książański Park Krajobrazowy, Rezerwat "Góra Choina", Rezerwat "Jeziorko Daisy", Rezerwat "Przełomy pod Książem ".
[edytuj] Ludność
Okolice zamieszkuje ludność napływowa, po wojnie przybyli tu ludzie z centralnej Polski, repatrianci z Kresów oraz ludzie powracający z emigracji z zachodniej Europy (głównie polscy górnicy pracujący we Francji (Masyw Centralny i okolice, Lille).
[edytuj] Ciekawe miejsca
- skalne wąwozy rzeki Pełcznicy i jej dopływu Szczawnika, nad którymi wznosi się Zamek Książ
- Przełom Bystrzycy i Jezioro Bystrzyckie
[edytuj] Ciekawa przyroda
- Park zdrojowy w Szczawnie-Zdroju
- ciekawe drzewa rosnące przy drodze od Palmiarni do zamku Książ – dawnym szlaku Ułanów Legii Nadwiślańskiej
- Książański Park Krajobrazowy
[edytuj] Miejscowości z zabytkami i ciekawą historią
Wałbrzych, Bolków, Świebodzice, Szczawno-Zdrój, Dobromierz, Stare Bogaczowice
[edytuj] Zabytki
zamek Książ, zamek w Bolkowie, zamek Cisy, zamek Świny, zamek Stary Książ, Palmiarnia w Lubiechowie, zamek Grodno, Zapora na Jeziorze Bystrzyckim w Lubachowie, Lisia sztolnia
[edytuj] Ciekawostki
- przez Pogórze Wałbrzyskie prowadził szlak Ułanów Legii Nadwiślańskiej którzy wracając z Włoch do Polski pod Strugą koło Szczawna-Zdroju 15 maja 1807 r. stoczyli zwycięską bitwę rozbijając Prusaków.
