Góry Sowie
Z Wikipedii
| Góry Sowie | |
 Wieża widokowa na Wielkiej Sowie |
|
| Megaregion | Pozaalpejska Europa Środkowa |
| Prowincja | Masyw Czeski |
| Podprowincja | Sudety z Przedgórzem Sudeckim |
| Makroregion | Sudety Środkowe |
| Mezoregion | Góry Sowie |
Góry Sowie (332.44, niem. Eulengebirge) – pasmo górskie w Polsce w Sudetach Środkowych w południowo-zachodniej części Polski na terenie województwa dolnośląskiego. W Górach Sowich oprócz grzbietu głównego wyróżnia się pasmo Garbu Dzikowca i Wzgórz Wyrębińskich.
Spis treści |
[edytuj] Opis
Góry Sowie zajmują powierzchnię ok. 200 km², rozciągają się na długości 26 km (35 km licząc po linii grzbietowej) ulokowane są między górami: Wałbrzyskimi i Pogórzem Wałbrzyskim od zachodu a Bardzkimi od wschodu. Na wschodzie granicą jest Przełęcz Srebrna, a na zachodzie dolina rzeki Bystrzycy. Od północy ograniczone są Kotliną Dzierżoniowską a od południa Obniżeniem Noworudzkim i Wzgórzami Włodzickimi. W okolicach Głuszycy graniczą z Górami Kamiennymi. Są to góry bardzo zróżnicowane pod względem wysokości, najwyższy szczyt to Wielka Sowa (1015 m n.p.m.). Pozostałe szczyty Gór Sowich mają wysokość od 600-980 m n.p.m. W szczytowych partiach znajdują się ciekawe gniazda skalne. Góry z wyjątkami polan w okolicach szczytowych i przełęczy porasta całkowicie las świerkowy, z rzadko występującymi naturalnymi buczynami i cisami. Punkty widokowe mieszczą się na wieżach widokowych, na skałkach lub na szczytowych polanach. Góry te stanowią najstarszą część Sudetów i są zbudowane głównie z prekambryjskich gnejsów.
[edytuj] Budowa geologiczna
Góry Sowie należą do dwóch jednostek geologicznych o skomplikowanej tektonice i zróżnicowanej litologii: bloku sowiogórskiego i niecki śródsudeckiej. Skały bloku sowiogórskiego tworzą główny masyw Gór Sowich. Są to gnejsy i migmatytów z niewielkimi wystąpieniami skał: ultrazasadowych, amfibolitów, serpentynitów, granulitów i pegmatytów. Właśnie te poboczne skały stanowią o atrakcyjności tych gór. Południowo-zachodnia część gór należy do niecki śródsudeckiej tzw. synklinorium śródsudeckiego, powstałej w okresie orogenezy waryscyjskiej, która wypełniona jest utworami karbońskimi i permskimi, z wystającymi w kilku miejscach skałami starszego podłoża. Występują tu mniej odporne na wietrzenie warstwy karbońskie i permskie, znacznie łagodzące stromość stoków. Na starszym, metamorficznym podłożu występują lokalni młodsze skały karbońskie - piaskowce, mułowce i zlepieńce, tworzące tzw. "kulm sowiogórski".
[edytuj] Historia geologiczna
Historia geologiczna Gór Sowich sięga początków historii Ziemi sprzed 4,5 miliarda lat. W tym czasie teren obecnych Sudetów przeszedł wielokrotną metamorfozę. Najstarsze skały przeobrażone sięgają historią najodleglejszych okresów geologicznych. Pod względem geologicznym Góry Sowie zbudowane są z gnejsu, najstarszego budulca skalnego ze wszystkich gór w Polsce, a nawet w Europie. Gnejsy obecnych Gór Sowich powstawały w dolnym piętrze ery prekambryjskiej w archaiku. Na początku ery paleozoicznej Góry Sowie były dnem morskim przejawiającym aktywność wulkaniczną. Wtedy doszło do osadzenia się (sedymentacji) skał osadowych – piasków, iłów, wapieni, a w nich i skamieniałości. Następnie morze wycofało się i podczas orogenezy kaledońskiej wyniesione zostały na tym terenie olbrzymie góry, a skały pierwotne z poprzedniej ery uległy procesom przeobrażeniowym np. granity prekambryjskie przeobraziły się w gnejsy, powstały dalsze partie łupków metamorficznych – krystalicznych. Następnie przez około 100 milionów ląd masywu kaledońskiego ulegał niszczeniu. W tej epoce erozja znacznie obniżyła potężne góry okresu kaledońskiego. Miedzy obecnym twardym gnejsowym blokiem Gór Sowich a resztą masywu powstało wtedy zapadlisko, w którym zbierały się skały osadowe. Podczas hercyńskich ruchów górotwórczych w erza paleozoicznej doszło do podzielnia i wyniesienia masywu kaledońskiego. Powstały wtedy główne zręby brzeżne dzisiejszych Sudetów. Można więc powiedzieć, że najstarsze z Sudetów są Góry Sowie. Podczas dalszej części ery paleozoicznej w czasie aktywności wulkanicznej oraz wylewów law porfirowych i melafirowych powstały złoża tych skał i trwało dalsze formowanie się skał osadowych. W niecce śródsudeckiej powstawały z osadów organicznych pokłady węgla kamiennego. W końcowym okresie paleozoiku cały obszaru Gór Sowich zalewało morze. Podczas następnej ery, mezozoiku, podczas słabych ruchów kimeryjskich nastąpiło cofnięcie się morza i rozpoczęła dalsza erozja skał osadowych z okresu zalewu morskiego. Następnie doszło do wtórnego zalania morzem górnokredowym. Po kolejnym cofnięciu się morza nastąpiła tzw. orogeneza młodosaksońska, która pogłębiła wyrównane już uskoki tektoniczne pochodzące z fałdowania hercyńskiego. Podczas kenozoiku w starszym paleogenie i neogenie (w trzeciorzędzie) klimat był ciepły i wilgotny, więc góry ulegały silnej erozji wodnej, która ukształtowała dzisiejszy kształt dolin. Ruchy tektoniczne, które nasilały się począwszy od środkowego oligocenu a swe apogeum osiągnęły w miocenie i pliocenie, spowodowały blokowe wypiętrzenie części Gór Sowich wzdłuż linii sudeckiego uskoku brzeżnego. Właśnie podczas tej ery, która trwa do dzisiaj doszło po fałdowaniu alpejskim do trzech zlodowaceń i trzech okresów cofania się lądolodu. Podczas tego procesu doszło do ostatecznego uformowania się rzeźby gór. Ponadto doszło wtedy też do powstania rumoszy skalnych, glin zboczowych oraz osadów rzek i potoków.
[edytuj] Rzeźba terenu
Wypiętrzone są w obecnym kształcie jak większość Sudetów w trzeciorzędzie w postaci jednego zrębu tektonicznego. Szczyty mają kształt kopuł. Od strony północnej góry tworzą potężny gnejsowy mur, wyłaniający się nagle z Niziny Śląskiej. To efekt przebiegającego tędy uskoku sudeckiego. Średnie wyniesienie wierzchowiny w stosunku do północnego przedpola wynosi na tej krawędzi 600-700 m. Masywne wały Gór Sowich wyrastają nad Kotlina Dzierżoniowską jednym uskokiem stromych zboczy, przeciętych czterema przejezdnymi przełęczami. Po wschodniej stronie – od Przełęczy Srebrnej po Wielką Sowę. Wał ten wznosi się i rozszerza, aby przy Wielkiej Sowie osiągnąć szerokość 13 km. Dalej na zachód następuje znaczne obniżenie masywu, a główny grzbiet skręca na południe przez Sokół (862 m n.p.m.) w stronę Głuszycy i Gór Kamiennych. Cechą tych gór jest płaski grzbiet szczytów z wyraźnym zaznaczeniem asymetria stoków: Zbocza południowe są dość łagodne, natomiast północne są bardziej strome. W całym masywie można wyróżnić cztery części składowe oddzielone od siebie przełęczami. Góry mają charakter mało zróżnicowanego, zwartego bloku o wyrównanej wierzchowinie i podciętych zboczach, od głównego bloku odchodzą liczne boczne, krótkie grzbiety pooddzielane dolinami potoków.
[edytuj] Minerały
- Turmaliny – występują na północno-wschodnim skraju Gór Sowich, w Kotlinie Dzierżoniowskiej.
- Szmaragdy – sporadycznie występują (występowały) w Górach Sowich
- Kwarce - (m.in. ametyst, kryształy górskie, kwarc dymny)
- Srebro, złoto występowało głównie na terenie Srebrnej Góry, przy czym zazwyczaj wydobywano rudy galeny, które oprócz rudy ołowiu zawierają także srebro.
[edytuj] Krajobraz
Znaczne zróżnicowanie krajobrazu związane jest z niezwykle różnorodną rzeźbą terenu. Występują tu długie doliny wdzierające się w główny masyw wzdłuż górskich potoków. Krajobraz jest typowo górski, ze zboczy roztaczają się panoramy na okoliczne miejscowości i oddalone pasma górskie.
[edytuj] Klimat
Położenie Gór Sowich oraz odległość od innych pasm górskich powoduje, że są one rodzajem naturalnego parawanu, na którym zatrzymują się fronty atmosferyczne. Stąd opady w są tu dużo wyższe niż w strefie buforowej i tym bardziej większe niż na stosunkowo suchej Nizinie Śląskiej. Ogólnie do wysokości 400 m n.p.m. rozciąga się typowo nizinny i umiarkowany klimat środkowoeuropejski. Jednak w miarę wzrostu wyniesienia n.p.m. sytuacja zmienia się stopniowo - klimat staje surowszy a opady wyższe. Gwarantuje to dobre warunki śniegowe zimą, zwłaszcza w wyższych partiach. W kotlinach górskich, niższych partiach oraz na pogórzu średnie temperatury są wyższe a typowo górski klimat występuje tylko w szczytowych partiach gór. Klimat Gór Sowich jest typowym górskim klimatem charakteryzującym się wysokimi opadami, niską średnią temperaturą i długo zalegającą pokrywą śnieżną. Przy wyżowych nocach zachodzi czasem zjawisko inwersji temperatur. Zimy tutaj są mroźne, a średnie temperatury zimą porównywalne są do temperatur wyższych gór. Opadom często towarzyszą gwałtowne burze z wyładowaniami. Wysokie opady, niskie roczne temperatury specyficzne położenie, wysokość względna najwyższych partii tego pasma oraz zlodowacenia sprzyjają przyrodzie typu arktyczno–alpejskiego.
- zachmurzenie: średnie występuje w okresie jesienno–zimowym, najmniejsze w lecie, potęgowane przez mgły i zapylenia
- maksimum termiczne: lipiec-wrzesień, średnia temperatura ok. 15 °C
- minimum termiczne: styczeń-luty, średnia temperatura powietrza ok. -8 °C
- średnia temperatura roczna w piętrze 400-500 m oscyluje w granicach 7 °C
- czas trwania zimy: 14-16 tyg.
- okres wegetacyjny:
- w kotlinach rozpoczyna się w drugiej dekadzie kwietnia i trwa ok. 210 dni
- w szczytowych partiach pod koniec kwietnia i trwa ok. 170 dni
- lato termiczne: w kotlinach ok. 8 tyg., w partiach szczytowych ok. 6 tyg.
- opady roczne: w kotlinach 500-600 mm, w okolicach Wielkiej Sowy ponad 1000 mm, maksimum opadowe w lipcu, minimum w lutym
- wpływ wysokości na temperaturę: na każde 100 m wzniesienia temperatura w piętrze górskim średnio obniża się o około 0,5-1,0 °C.
- zaleganie śniegu:
- w partiach szczytowych do 90 dni (na zalesionych stokach północnych do początku maja)
- w kotlinach do 50 dni
- dominujące wiatry: południowo-zachodnie
[edytuj] Przyroda
[edytuj] Świat zwierząt
W lasach Gór Sowich liczne są jeleniowate i małe drapieżniki. W sztolniach, szczelinach skalnych i wyrobiskach kamieniołomów gnieżdżą się nietoperze. Świetnie zaaklimatyzowała się populacja korsykańskiego muflona, Świat zwierzęcy Gór Sowich jest bogaty i reprezentują go m. in.:
- Ssaki – Pospolitymi gatunkami są: jeleń, sarna, dzik, lis, zając, jeż, łasica, wiewiórka, borsuk, kuna, tchórz.
- Ssaki drobne – myszy (polna, zaroślowa i leśna, nornica ruda, darniówka zwyczajna, nornik bury, ryjówka aksamitna, kret, łasica, gronostaj, wydra, żołędnica, orzesznica, norka europejska, rzęsorek mniejszy, podkowiec mały, nocek Bechsteina, nocek łydkowłosy, mroczek posrebrzany, mroczek pozłocisty, koszatka, popielica.
- Ptaki - kuropatwa, bażant, cietrzew, głuszec, jastrzębie (myszołów, krogulec, pustułka, kania rdzawa, jastrząb gołębiarz), zięba, świstunka, rudzik, sójka, sikora, drozd obrożny, pliszka, dzięcioły (dzięcioł czarny, dzięcioł duży, dzięcioł zielony, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł trójpalczasty, dzięciołek), mysikrólik, kruk, sroka, sowy (puchacz, puszczyk) pluszcz, pierwiosnek, kowalik, zięba, kobuz, derkacz, samotnik, krzyżodziób świerkowy, skowronek, kukułka, płochacz halny, siwerniak, orzechówka, sporadycznie w miejscach odludnych bocian czarny.
- Płazy - żaba trawna, żaba wodna, traszka górska i salamandra plamista.
- Gady - zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata, gniewosz plamisty oraz jaszczurki (zwinka, żyworodna, padalec).
- Mięczaki - pomrowy (różne gatunki), świdrzyk śląski, świdrzyk ozdobny, ślimak winniczek.
- Owady - paź żeglarz, paź królowej, niepylak apollo, niepylak mnemozyna, modraszek orion, niedźwiedziówka krasa, barczatka borówczanka, postojak wiesiołkowiec, jelonek rogacz, wynurt, kozioróg bukowiec, rusałka żałobnik.
[edytuj] Świat roślin
Na nizinach występuje typowy las nizinny oraz tereny uprawne. W górach mamy do czynienia z lasami sztucznie i selektywnie sadzonymi. Skład gatunkowy lasów zależny jest od rodzaju gleby, która decyduje o drzewostanie czy jest on przeważająco iglasty czy liściasty lub mieszany. Pogórze i przedgórze gór w dużej mierze wykorzystywane jest rolniczo - pola uprawne i łąki zajmują większość terenu.
- Lasy - pomiędzy 400 a 1000 m n.p.m. rozciąga się piętro regla dolnego. Piętro to poza małymi wyjątkami, nie ma charakteru pierwotnego. Dominują monokultury świerkowe zasadzone w miejscu wyciętych pierwotnych lasów mieszanych. Pierwotnie były to lasy bukowe i bukowo–świerkowe z domieszką jodły, sosny, klonów, dębu, wiązu i lip. Wciąż obecny jest na obrzeżach tych lasów jesion. W miejscach bardziej zbliżonych do pierwotnych występuje tu bogate poszycie (leszczyna, wawrzynek wilczełyko, maliny i jeżyny) i runo leśne. Na wysokości powyżej 1000 m n.p.m. występuje pasmo regla górnego. Są to lasy świerkowe przeważnie zniszczone ekologicznie z dodatkami buków, jawora, jarzębiny i czasem jodły, z bogatym i rozwiniętym runem leśnym. Obficie rosną borówki, paprocie, szczawik zajęczy, podbiałek alpejski, kilka gatunków traw, mszaki i wiele innych roślin.
- Łąki i polany – na podgórskich łąkach i polanach rośnie wiele gatunków roślin chronionych, do których należą: dziewięćsił bezłodygowy, zimowit jesienny, arnika górska, lilia złotogłów.
[edytuj] Przyroda nieożywiona
Przyroda nieożywiona Gór Sowich to przede wszystkim tutejsze szczyty miejsca widokowe, zbiorniki wodne, potoki, przełom Bystrzycy, skały i skałki, doliny urokliwe zakątki to:
- Skałki gnejsowe – występują na całym prawie obszarze pasma. Są to skały metamorficzne, powstałe w wyniku przeobrażenia skał osadowych ilastych i szarogłazów oraz magmowych w okresie kaledońskich lub starszych ruchów górotwórczych,
- Skałki wapienne – znajdują się w rejonie Wapiennej w okolicy Dzikowca i są wieku dewońskiego,
- Punkty widokowe – to Wielka Sowa, Kalenica, Mała Sowa, stok Kokota Polana Jugowska
- Doliny potoków – Kamionki, Młynówki, Bielawicy, Michałowskiego Ptoku, Jugowskiego Potoku, Walimianki, Młynówki, Sowiego Potoku, Piekielnicy, Woliborki.
[edytuj] Wpływ człowieka na ekosystem
W związku z dużym ucywilizowaniem terenu Gór Sowich niemożliwe jest wykluczenie wpływu człowieka na tutejsze ekosystemy. Ingerencja ta trwa już od kilkuset lat i wielokrotnie wiązała się z wielką dewastacją tego terenu. Pozyskiwanie drzewa na potrzeby górnictwa i hutnictwa odbywało się w sposób rabunkowy i bezmyślny. Powtórne zalesienie doprowadziło do monokultury świerka. Gwoździem do trumny były kwaśne deszcze na przełomie lat 70 i 80 XX w. które, doprowadziły do prawdziwej klęski ekologicznej. Dopiero później prace nad odtworzeniem lasów dały możliwość wykazania także pozytywnych możliwości interwencji człowieka.
[edytuj] Pod ochroną
Ochrona przyrody i krajobrazu realizowana jest poprzez istnienie parków krajobrazowych, obszarów krajobrazu chronionego oraz poprzez powstanie szeregu rodzaju rezerwatów przyrody. Widać także początki wyraźnych tendencji w kierunku edukacji społeczeństwa z zakresu przyrody, która polega na odchodzeniu od idei odgrodzonych płotem rezerwatów w kierunku ścieżek dydaktycznych i przyrodniczych, którymi można zwiedzić i poznawać skarby i uroki natury.
[edytuj] Najwyższe szczyty
[edytuj] Przełęcze
-
- Kozie Siodło 885 m n.p.m.
- Przełęcz Jugowska 805 m n.p.m.
- Bielawska Polana 803 m n.p.m.
- Przełęcz Pod Gołębią 785 m n.p.m.
- Przełęcz Pod Szeroką 741 m n.p.m.
- Wigancicka Polana 780 m n.p.m.
- Przełęcz Sokola 751 m n.p.m.
- Przełęcz Walimska 750 m n.p.m.
- Przełęcz Rozdroże Pod Moszną 741 m n.p.m.
- Przełęcz Marcowa 712 m n.p.m.
- Przełęcz Woliborska 711 m n.p.m.
- Przełęcz Srebrna 586 m n.p.m.
[edytuj] Miejscowości u podnóża Gór Sowich
- miasta
- wioski
[edytuj] Turystyka
[edytuj] Atrakcje
Długa historia i żywe tradycje oznaczają, że warto także zobaczyć dokładnie jakie skarby kryją doliny i kotliny górskie. Są tu zbytki, budowle, kościoły i piękne miejscowości letniskowe. Szczególnie warto zwiedzić zamknięte kopalnie, czynne obecnie jako muzea w Nowej Rudzie, czy też słynne podziemne sztolnie hitlerowskie (zob. Riese) w Walimiu i Głuszycy, "Muchołapkę" w Ludwikowicach Kłodzkich, Twierdzę Srebrnogórską, zaporę w Lubachowie, wiadukt w Głuszycy, wiadukt w Zdrojowisku, wiadukt w Nowej Rudzie, zamek w Nowej Rudzie, Zamkową Górę, sanatorium w Rościszowie, Ratusz w Nowej Rudzie, zamek Grodno, Jezioro Bystrzyckie, wieże widokowe na Wielkiej Sowie i Kalenicy, 11 kościołów i świątyń.
[edytuj] Warto zwiedzić
- Babi Kamień
- Riese
- Kamień trzech granic
- Bukową Kalenicę
- Osówkę
- Forty w Srebrnej Górze
- Sztolnie dawnej kopalni srebra
- Kroacką studzienkę
- Zamek Grodno
- Pozostałość po zameczku "Quingenburg" na górze Garncarz
- Leśny Dworek w dolinie potoku Bielawicy.
- Wieżę widokową na Wielkiej Sowie
[edytuj] Główne schroniska
- Zygmuntówka
- Orzeł
- Sowa
- Bacówka
- Schronisko PTTK "Pod Fortami" na Przełęczy Srebrnej
- TAU - Szkolne Schronisko Młodzieżowe
[edytuj] Szlaki turystyczne
Infrastruktura turystyczna i sportowa z roku na rok się rozrasta i ulega modernizacji. Na terenie Gór Sowich znajduje się wiele wyciągów i tras narciarskich, szlaków rowerowych. Ponadto w Górach Sowich znajduje się gęsta sieć szlaków turystycznych, prowadzących w większości po najciekawszych przyrodniczo i krajobrazowo miejscach.
[edytuj] Piesze
(fragment Głównego Szlaku Sudeckiego im. M. Orłowicza) Jedlina-Zdrój – Przełęcz Marcowa – Rzeczka – Przełęcz Sokola – Sokolec – Wielka Sowa – Kozia Równia – Przełęcz Jugowska – Zimna Polana – Bukowa Kalenica – Skałki -Kalenica – Bielawska Polana – Przełęcz Woliborska – Srebrna Góra.
- Atrakcje: Wielka Sowa, Bukowa Kalenica, Walim (czas przejścia z Jedliny-Zdroju do Przełęczy Woliborskiej ok. 465 min. w kierunku przeciwnym ok. 500 min.)
Walim – Przełęcz Walimska – Stara Jodła – Kozia Równia – Ludwikowice Kłodzkie – Przełęcz Jugowska – Kamionki – Pieszyce.
- Atrakcje: Przełęcz Walimska, Lisie Skały, wiadukt w Ludwikowicach Kłodzkich, Schronisko Zygmuntówka, Dolina Kamionki Pieszyce (czas przejścia z Walimia do Pieszyc ok. 575 min., a w kierunku przeciwnym ok. 620 min.).
- Nowa Ruda – Świerki Dolne – Wielka Sowa.
- Atrakcje: Wzgórza Włodzickie, ruiny wieży widokowej na Włodzickiej Górze, Dolina Sowiego Potoku, schronisko Sowa, Wielka Sowa (czas przejścia z Nowej Rudy na Wielką Sowę ok. 300 min., a w kierunku przeciwnym ok. 315 min.).
Nowa Ruda – Bielawska Polana – Kalenica – Dzikie i Słoneczne Skałki – Bukowa Kalenica – Zimna Polana – Trzy Buki – Bielawa.
- Atrakcje: wiadukt kolejowy w Zdrojowisku, Kalenica, Bukowa Kalenica (czas przejścia z Nowej Rudy do Bielawy ok. 95 min. a w kierunku przeciwnym ok. 120 min.)
- Walim – Wielka Sowa – Polana Potoczkowa – Stara Jodła – Kamionki – Pieszyce.
- Atrakcje: Mała Sowa, Wielka Sowa (czas przejścia z Walimia do Pieszyc ok. 80 min., a w kierunku przeciwnym ok. 95 min.)
Zagórze – Michałkowa – Przełęcz Walimska – Wielka Sowa – Polana Potoczkowa – Stara Jodła – Węglarz – Trzy Buki – Przełęcz Woliborska – Srebrna Góra.
- Atrakcje: rezerwat Choina, Zamek Grodno, Przełom Bystrzycy, Dolina potoku Młynówki, Twierdza Srebrnogórska (czas przejścia z Zagórza do Srebrnej Góry ok. 620 min., a w kierunku przeciwnym 610 min.)
[edytuj] Rowerowe
Przebieg trasy: Nowa Ruda – Przygórze – Przełęcz Woliborska – Przełęcz Pod Gołębią – Fort Donjon – Przełęcz Srebrna – wiadukt pod Ostrorogiem – trasa kolejki Sowiogórskiej – Wolibórz – Leśny Dworek – Przygórze – Nowa Ruda.
Szlak Podziemi. Przebieg trasy: Głuszyca – trasa kolejki wąskotorowej – Soboń – Osówka – Głuszyca (długość 15 km).
Przebieg trasy: Nowa Ruda – Przygórze –Jugów (Pniaki) – Bielawska Polana – Kalenica – Przełęcz Jugowska – Wielka Sowa – schronisko Sowa – zielony szlak – Sokolec – Ludwikowice Kłodzkie – Nowa Ruda.
w znakowaniu (trasy w większości prowadzą drogami utwardzonymi, polnymi oraz szlakami pieszymi).
- Trasa: Głuszyca – Kolce – kompleks "Osówka" – Grządki – Rzeczka – Walim – Domachów – Toszowice – Młyńska – Zagórze Śląskie – Niedźwiedzice – Podlesie – Olszyniec – Jedlinka – Głuszyca.
- Trasa: Bożków – Koszyn – Dzikowiec – Wolibórz – Przygórze – Jugów – Ludwikowice Kłodzkie – Nowa Ruda – Góra Św. Anny – Ścinawka Średnia – Słupiec – Bożków.
[edytuj] Narciarskie
czerwony do schroniska Andrzejówka na Przełęczy Trzech Dolin w Górach Suchych.
[edytuj] Galeria
 Krajobraz Sudetów - widok na Kalenicę |
 Buczyna sudecka, droga na Wielka Sowę |
 Buczyna sudecka |
 Potok górski |
