SPAD 61

Z Wikipedii

SPAD 61C1 (skrót od fr. Societe pour l'Aviation et ses Derives) – francuski dwupłatowy samolot myśliwski. Zaprojektowany i zbudowany w 1923 roku we francuskiej wytwórni lotniczej Blériot Aeronautigue w Suresnes, budowany również na licencji w Polsce przez Państwowe Zakłady Lotnicze pod nazwą PZL SPAD 61C1.

Spis treści 1 Historia: 2 Użycie samolotu w lotnictwie polskim 3 Opis techniczny samolotu SPAD 51C1 4 Dane taktyczno-techniczne samolotu SPAD 51C1

[edytuj] Historia:

W 1923 roku inż. André Herbemont zaprojektował dwupłatowy samolot myśliwski, otrzymał on oznakowanie SPAD 61C1, był on właściwie eksportową wersją samolotu myśliwskiego SPAD 81C1, który był w tym czasie podstawowym myśliwcem francuskiego lotnictwa. Prototyp samolotu oblatano 6 października 1923 roku.

Samolot SPAD 61C1 był zbudowany w układzie dwupłatu napędzanego silnikiem rzędowym. Jego konstrukcja była zbliżona do konstrukcji samolotu myśliwskiego SPAD 51C1, tylko był nieco dłuższy i kadłub był smuklejszy. Różnił się także kształtem płatów, które były proste i wykonane całkowicie z drewna. Płaty pokryte były płótnem, przednią część stanowił keson ze sklejki. Lotki umieszczono na obu płatach. Komorę płatów usztywniono słupkami z rur stalowych oraz taśmami. Kadłub miał konstrukcję drewnianą, skorupową, pokrytą sklejką. Przód kadłuba w miejscu gdzie zamontowano silnik miał konstrukcję metalową kratownicową, pokrycie z blachy duraluminiowej. Tuż za silnikiem mieściła się odkryta kabina pilota, a w przedniej dolnej i środkowej części kadłuba znajdował się zbiornik paliwa. Zbiornik paliwa stanowił fragment spodu kadłuba i istniała możliwość jego odrzucenia w locie w przypadku pożaru. Usterzenie wykonano z drewna, stateczniki pokryto sklejką, a stery płótnem. Podwozie miał stałe, dwugoleniowe z osią sztywną osłoniętą owiewką w celu zmniejszenia oporu. W podwoziu zastosowano golenie metalowe, amortyzatory ze sznurka gumowego. Płoza ogonowa była amortyzowana półresorem piórkowym. Czołową chłodnicę cieczy zblokowano z silnikiem i wkomponowano w obrys kadłuba.

Samolot SPAD 61C1 pomimo nowoczesnej sylwetki podczas prób w locie ujawnił szereg braków: słabą wytrzymałość konstrukcyjną (zwłaszcza sztywność) i podatność na jej odkształcenia podczas akrobacji co doprowadzało m.in. do trudnego wyprowadzania z korkociągu i tendencję do wchodzenia w korkociąg płaski. Cechy te były przyczyną wielu wypadków urwania się płatów. Był czuły w sterowaniu. Jego reakcja na stery była miękka i przyjemna dla pilota. Spad "płynął" za sterem. Stąd miał (pośród doświadczonych pilotów) dobrą ocenę. Był w użyciu (okazjonalnie) aż do 1933 r.

Produkcję seryjną samolotu myśliwskiego SPAD 61C1 pomimo braków i konstrukcyjnego niedopracowania podjęto i zbudowano ok. 300 samolotów, z czego 250 sprzedano do Polski, w lotnictwie francuskim nie były stosowane.

[edytuj] Użycie samolotu w lotnictwie polskim

W 1925 roku szef Departamentu Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych gen. bryg. Włodzimierz Zagórski podjął decyzję o zakupie samolotów myśliwskich SPAD 61C1 w ilości 250 sztuk obok 50 samolotów SPAD 51C1, pomimo zauważonych braków w tym samolocie, gdyż wynikało to z trudnej sytuacji polskiego lotnictwa. Zakupiono także wtedy licencję na produkcję tego samolotu w Polsce.

Produkcję licencyjnej wersji samolotu SPAD 61C1 podjęła się spółka „Francopol” w Warszawie, która na podstawie umowy z ministerstwem zobowiązała się dostarczyć do 31 marca 1926 roku 100 samolotów. Spółka ta jednak nie wywiązała się z tej umowy i wtedy przekazano prawa do tej licencji dla Centralnych Warsztatów Lotniczych (od roku 1928 przekształconych w Państwowe Zakłady Lotnicze), lecz również tam produkowano tylko 10 samolotów rocznie. W sumie do grudnia 1929 roku wyprodukowano tam 30 samolotów pod nazwą PZL SPAD 61C1. W sumie więc w lotnictwie polskim znalazło się łącznie 280 samolotów SPAD 61C1.

Samoloty te kierowano od 1925 roku systematycznie do eskadr myśliwskich. Najpierw otrzymały je 113 i 114 eskadra z 11 pułku myśliwskiego, potem 111 (później zmieniono numer na 131) i 112 (132) eskadry 3 pułku lotniczego, 121 i 122 eskadra 1 pułku lotniczego oraz 123 (115) i 124 (116) eskadra 4 pułku lotniczego. Samoloty SPAD 61C1 znajdowały się na wyposażeniu 1 pułku lotniczego do 1927 roku, 11 pułku myśliwskiego do 1928 roku, 2 pułku lotniczego do 1930 roku i 3 i 4 pułku lotniczego do 1931 roku.

Ponieważ samoloty te ulegały często awarią w czasie lotów, konstrukcja nie wytrzymywała przeciążeń i rozsypywała się w powietrzu. Podjęto działania zmierzające do usunięcia tych awarii, w styczniu 1929 roku badania statyczne samolotu zarówno egzemplarza wyprodukowanego w Polsce jak i we Francji potwierdziły słabość jego konstrukcji. Ograniczono wtedy zakres wykonywania na tych samolotach akrobacji i ewolucji. Podjęto również w Centralnych Warsztatach Lotniczych a później Polskich Zakładach Lotniczych próby jego modernizacji, lecz nie przyniosło to efektów. Także takie próby podjęte w biurze konstrukcyjnym firmy Blériot Aeronautigue, gdzie opracowano odmianę tego samolotu oznaczoną SPAD 61SES o nieco innej konstrukcji komory płatów od wersji C1. Zastosowano również w nim mocniejszy silnik Lorraine-Dietrich 12EW o mocy 480 KM (353 kW) i śmigło metalowe typu Reed. Prace te jednak przyniosły większych efektów i nie wyszły poza próby prototypowe.

W związku z tym od 1929 roku zaczęto wycofywać samoloty SPAD 61C1 z jednostek liniowych i kierowano je do eskadr treningowych poszczególnych pułków lotniczych. Używano ich również do treningu pilotów w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie, Szkole Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu oraz w Centralnej Eskadrze Treningowej. W latach 1932 – 1934 wszystkie samoloty tego typu uległy kasacji.

[edytuj] Opis techniczny samolotu SPAD 51C1

Samolot SPAD 51C1 był jednomiejscowym samolotem myśliwskim, dwupłatem o konstrukcji mieszanej, przeważnie drewnianej, kabina odkryta. Podwozie klasyczne – stałe. Napęd silnik rzędowy, śmigło dwułopatowe, drewniane firmy Ratier lub Szomański.

[edytuj] Dane taktyczno-techniczne samolotu SPAD 51C1

• Masa:
  • własna: 1055 kg
  • całkowita (w locie): 1565 kg
• Wymiary:
  • rozpiętość: 9,57 m
  • długość: 6,98 m
  • wysokość: 2,90 m
• Napęd: 1 silnik rzędowy Lorraine-Dietrich 12EW o mocy 450 KM (331 kW)
• Osiągi:
  • prędkość maksymalna: 227 km/h
  • prędkość przelotowa: 132 km/h
  • prędkość wznoszenia: 8 m/s
  • pułap praktyczny: 7500 m
  • zasięg maksymalny: 800 km
• Uzbrojenie:
  • 2 karabiny maszynowe kal. 7,69 mm Vickers – zsynchronizowane z przodu u dołu po obu stronach kadłuba
• Wyposażenie dodatkowe:
  • fotokarabin
  • aparat fotograficzny F-26
• Załoga: 1