Stróże (powiat nowosądecki)

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).


Stróże
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Grybów
Powierzchnia	14 km²
Położenie	49° 39' 24'' N 20° 58' 48'' E
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	3500
Strefa numeracyjna (do 2005)	18
Kod pocztowy	33-331
Tablice rejestracyjne	KNS
Położenie na mapie Polski Stróże

Stróże - (województwo małpolskie, powiat nowosądecki, gmina Grybów) wieś położona w odległości 4 km na północ od Grybowa, nad Białą. Liczy około 3500 mieszkańców. Znajduje się tutaj wielka, węzłowa stacja kolejowa (rozchodzą się stąd linie kolejowe w kierunku Tarnowa, Nowego Sącza i Jasła) oraz Muzeum Pszczelarstwa. Stróże posiadają, mieszczący około 600 osób, stadion, na którym swoje mecze rozgrywa - KS Kolejarz Stróże.

[edytuj] Historia

Nazwa Stróże pochodzi najprawdopodobniej od słowa „stróża", które oznaczało w dawnej Polsce obowiązek ludności do okresowego stróżowania w grodach panującego, a później przekształciło się w oddawanie daniny w zbożu.

Bolesław Chrobry przy ważnych szlakach, traktach prowadzących z Zakarpacia (wówczas Węgry) w głąb kraju, budował grody w celu obrony granic (przejść granicznych). Taki gród nosił nazwę „stróża" lub „strażą", od załogi warty stacjonującej w grodzie. W czasach Bolesława Chrobrego nie było gościńców ani umocnionych dróg, dlatego trakty prowadziły brzegami dolin rzek. W tym wypadku rzeka Biała, płynąca przez Stróże z południa na północ, stanowiąca prawy dopływ Dunajca a mająca swe źródło w Karpatach, posiadała wyjątkowo dogodny do celów obronnych i strażniczych układ topograficzny.

Najstarsza wzmianka źródłowa Stróżach pochodzi z roku 1288 i znajduje się w dokumencie Leszka Czarnego, który miał nadać klasztorowi tynieckiemu pozwolenie zakładania miast na prawie niemieckim i wsie podlegle klasztorowi uwolnić spod jurysdykcji urzędów świeckich. Powyższa wzmianka świadczy o istnieniu miejscowości Stróże na przełomie XIII i XIV wieku. Podlegała ona klasztorowi Benedyktynów tynieckich i według ówczesnego zaludnienia wsi należących do tego klasztoru, mogła w XIII wieku liczyć nie mniej niż 10-15 osadników. Stróże nie były osadzone na prawie niemieckim, nie spotykamy w niej bowiem urzędu sołtysa i sądownictwa przez niego sprawowanego. Ustrój gospodarczo prawny opierał się na prawie polskim, później zaś upodobnił się do wsi kolonizacyjnych na prawie niemieckim, z tą różnicą że miał sądownictwo patrymonialne, tj. sprawowane przez pana wsi.

Na przełomie XIV i XV wieku Stróże pozostawały przechodnią własnością Stanisława Jeżowskiego herbu Strzemię, a następnie jego synów: Spytka i Mikołaja Jeżowskich. W nieokreślonych okolicznościach część Stróż przeszła pod władanie Stanisława Szalowskiego herbu Arzemio i Mikołaja Moykowskiego. Z tego też okresu pochodzą nazwy różnych dzielnic w Stróżach. Za panowania Władysława IV szerzyły się bunty przeciw uciskowi fizycznemu i moralnemu. Poddaństwo chłopów polegało w tym czasie na ograniczeniu osobistej wolności i stosunku prawnego do posiadania ziemi oraz sądownictwa. Kmieć był własnością dziedzica, który mógł rozporządzać nim jak przedmiotem, sprzedając go czy oddając w zastaw. W tym czasie wzrósł wymiar robót pańszczyźnianych, nękających wszystkich chłopów, co doprowadziło do emigracji ze Stróż kilku z nich wraz z rodzinami i dobytkiem na Węgry. Po poprawie sytuacji gospodarczej i zaprzestaniu ucisku, rodziny te wróciły do Stróż, otrzymując przydomek „Węgry".

Na skutek zmiany ustroju administracyjnego i samorządowego (1 kwietnia 1935 roku), gminy jednostkowe (wiejskie) Stróże Wyżne i Stróże Niżne zostały wcielone do Gminy Zbiorowej Bobowa, a zlikwidowane gminy otrzymały pierwotne nazwy "wsi". Na ich czele stał jeden sołtys (Władysław Forczek - mistrz ślusarski, prowadzący własny warsztat rzemieślniczy). Jego kadencja trwała aż do 1 stycznia 1956 roku, kiedy to funkcjonować zaczęły Prezydia Gromadzkich Rad Narodowych (PGRN), zmieniła się również nazwa naszej osady na Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej Stróże, do którego to Prezydium zostały wcielone wsie takie jak: Polna, Wyskitna, Bezdechów-Bugaj oraz wieś Gródek koło Grybowa. Taki stan rzeczy trwał do 1971 roku, ponieważ Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej Stróże zmieniło nazwę na Gmina Stróże z przyłączonymi do niej wsiami: Stróże, Polna, Wyskitna i Bezdechów-Bugaj. Nowo powstała gmina miała krótką żywotność, w związku ze znikomą ilością areału oraz małą ilością mieszkańców. Dlatego też 1 maja 1975 roku została zlikwidowana i wcielona do Gminy Zbiorowej Grybów, a wieś Stróże pozostała od tej daty samoistną wsią, na czele której stoi sołtys z samorządem wiejskim.

Dnia 23 grudnia 1958 roku dzięki staraniu mieszkańców, oraz jednego z jej mieszkańców - wojewódzkiego planisty "elektryfikacji" Adama Wiatra, z wygospodarowanych przez niego materiałów niezbędnych do wykonania sieci elektrycznej, pierwszy raz zabłysły żarówki. Do tego czasu posługiwano się światłem gazowym, naftowym itp.

W następstwie rozwijającego się w szybkim tempie przemysłu rolnego, budowlanego i fabrycznego, władze administracyjne, tak wojewódzkie, jak i powiatowe w latach 60. przystąpiły do modernizacji dróg o powierzchni bitumicznej, zarazem prostując enklawy i poszerzając je odpowiednio. Natomiast na terenie naszej miejscowości wybudowano trzy mosty: jeden na granicy: Stróże-Wilczyska, nad potokiem Polnianka, dwa zaś, wraz z przepustami strumykowymi, w centrum Stróż - nad potokami Wyskidzianka i Słopnianka. W roku 1983, po częściowej regulacji rzeki Biała na terenie Stróż, rozpoczęły się starania mieszkańców oraz mieszkańców przysiółka Zawodzie na czele z sołtysem Bolesławem Dywanem i radnym gminy Józefem Matusikiem o rychłe przystąpienie do realizacji budowy mostu nad rzeką Białą, łączącego centrum wsi z przysiółkiem oraz z wsiami Białą Niżna i Siołkową. Wyżej wymieniony most (długości 75 metrów) został oddany do eksploatacji 30 czerwca 1983 roku, po dziesięciu latach od zerwania przez powódź poprzedniego mostu.

Po stu dziesięciu latach istnienia odcinka drogi żelaznej: Tarnów-Nowy Sącz-Leluchów-Krynica władze PKP przystąpiły w roku 1981 do elektryfikacji wspomnianego odcinka - pierwsza trakcja pociągu elektrycznego prowadziła przez Stróże do Grybowa.

[edytuj] F.P.O.N.

Budynek Fundacji

17 marca 1998 roku, z inicjatywy obecnego prezesa Stanisława Koguta, została utworzona Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym w Stróżach. Na początku Fundacja opierała swą działalność na Szkołę Podstawową. W 1999 roku oddano do użycia halę sportową przystosowaną do potrzeb osób niepełnosprawnych, oraz 3 sale komputerowe. Zmodernizowane zostały także boisko i kort tenisowy. W niedługim czasie został oddany do dyspozycji dworzec PKP przystosowany dla ludzi "sprawnych inaczej". Pojawiła się także cała infrastruktura na terenie miejscowości - chodniki, parkingi. Obecnie w skład kompleksu Fundacji wchodzi Centrum Szkoleniowo-Rehabilitacyjne im. Ojca Pio z krytą pływalnią i restauracją. Na powierzchni 4 ha Ośrodek Hipoterapii z krytą ujeżdżalnią i stajnią. Niepubliczne przedszkole integracyjne im. Fundacji Polsat. Hospicjum im. Chrystusa Króla. Obecnie trwają prace budowlane nad stadionem piłkarskim Klubu Sportowego Kolejarz, który także będzie własnością F.P.O.N.u.

[edytuj] Sądecki Bartnik

Skansen Pszczelarstwa.

Ze Stróż wywodzi się także jedna z największych firm pszczelarskich. Gospodarstwo Pasieczne "Sądecki Bartnik" leży na samych obrzeżach Stróż. Firma państwa Kasztelewiczów postawiła nie tylko na produkcję, ale także na różnego rodzaju imprezy, które są organizowane w parku własności "Sądeckiego Bartnika". Co roku organizowane są tzw. "Biesiady u Bartnika" na które przybywa kilka set osób z całej Polski. Na teranie "kompleksu pszczelarskiego" znajduje się także Muzeum Pszczelarstwa im. Bogdana Szymusika.