Tuwa
Z Wikipedii
|
|||||
 Położenie w Federacji Rosyjskiej |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
| Państwo | Federacja Rosyjska | ||||
| Status polityczny | republika | ||||
| Stolica | Kyzył | ||||
| Przewodniczący rządu | Szerig-oł Oorżak | ||||
| Wiceprzewodniczący rządu | Aleksander Brokert | ||||
| Język urzędowy | rosyjski, tuwiński | ||||
| Powierzchnia | 170 500 km² | ||||
| Liczba ludności (2006) | 308 500 | ||||
| Gęstość zaludnienia | 1,8 osób/km² | ||||
 |
|||||
| Strefa czasowa | 6 rosyjska strefa czasowa (czas moskiewski+4) UTC +7:00 | ||||
Tuwa (Republika Tuwy, ros. Тува; hist.: Tannu-Tuwa, Урянхайский край – Kraj Urianchajski) – republika autonomiczna w azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej, przy granicy z Mongolią; także nazwa państwa istniejącego w latach 1921 - 1944.
Spis treści |
[edytuj] Geografia
Obejmuje pagórkowate i górzyste tereny wyżyn Sangilen i Wschodniotuwińskiej, a także Kotlinę Tuwińską, otoczoną wysokimi łańcuchami Sajanu Zachodniego, Ałtaju, Tannu-oła i Akademika Obruczewa. Klimat umiarkowanie chłodny, wybitnie kontynentalny. Główna rzeka: Jenisej. W kotlinach roślinność stepowa, w górach iglaste lasy tajgi oraz tundra wysokogórska.
Główne ośrodki miejskie: Kyzył, Czadan, Ak-Dowurak.
[edytuj] Demografia
Republikę zamieszkują głównie Tuwińcy (77%) i Rosjanie (20,1%).
[edytuj] Gospodarka
Region rolniczo-hodowlany. Uprawa pszenicy, owsa, roślin strączkowych i warzyw. Hodowla owiec, kóz i zwierząt futerkowych. Ważną rolę odgrywa też myślistwo. Eksploatacja złóż węgla kamiennego, soli kamiennej, azbestu i kobaltu. Przemysł materiałów budowlanych, skórzany, drzewny i spożywczy.
[edytuj] Kultura
W tuwińskiej muzyce ludowej występują gardłowe śpiewy zwane xöömej.
[edytuj] Historia
W II w. p.n.e. - I w. n.e. we władaniu wschodnioazjatyckich Hunów. W VI w. zajęta przez ludy tureckie, później przez Ujgurów (VIII w.), Kirgizów (IX w.), Czyngis-chana (1207). Od XIII wieku Tannu Tuwa wchodziła w skład Chin rządzonych przez mongolską dynastię Yüan. Mongolscy chanowie rządzili krajem od końca XVI wieku aż do 1757, kiedy Tuwa weszła w skład cesarstwa chińskiego jako prowincja Tannu-Urjangchai. W XVII w. na obszarach Tuwy upowszechnił się lamaizm.
W 1911 Zewnętrzna Mongolia, której częścią była Tuwa, ogłosiła niepodległość. Akt ten nie został uznany przez jakiekolwiek państwo, jednak władze mongolskie objęły praktyczną kontrolę nad krajem i usunęły administrację i wojsko chińskie. Jednocześnie na terenie Tuwy zaznaczyły się wśród miejscowych książąt silne tendencje niepodległościowe aktywnie wspierane przez Rosję. W styczniu 1912 książeta Tuwy wybrali głowę swojego państwa i ogłosili niepodległość (nie uznaną przez inne państwa), a wkrótce potem na teren Tuwy wkroczyły na prośbę książąt Tuwy wojska rosyjskie współdziające z licznymi na tym obszarze osadnikami rosyjskimi, co doprowadziło do ostatecznego oddzielenia Tuwy od Mongolii, choć formalnie aż do 1914 Tuwa była częścią Chin. 17 IV 1914 na częściowo wymuszoną prośbę władz Tuwy, Rosja ogłosiła wcielenie Tuwy (pod nazwą Kraj Urianchajski) do swojego imperium. Tuwa weszła w skład gubernii jenisejskiej ze stolicą w Krasnojarsku. Fakt ten w następnym roku uznały Chiny. Od rewolucji październikowej w 1917 do 1921 na terytorium kraju ścierały się oddziały "białych", "czerwonych", wojsk chińskich i mongolskich, władza zmieniała się wielokrotnie, ostatecznie w 1921 zwyciężyli bolszewicy. Krótko po utworzeniu Rosji Sowieckiej, 14 sierpnia 1921, ogłoszono utworzenie państwa Tannu Tuwa ze stolicą w miejscowości Biełocarsk ros. Белоцарск przemianowanej na Kyzył (w językach tureckich "czerwony", ros. transliteracja Кызыл) w 1926. Państwo to formalnie było niepodległe w sprawach wewntrznych, natomiast politykę zewnętrzną przekazywało na rzecz sowieckiej Rosji. W 1926 roku nastąpiła zmiana nazwy państwa na Ludową Republikę Tannu Tuwa oraz podpisanie traktatu dobrosąsiedzkiego z Mongolią.
Premier Donduk Kuular, który usiłował ograniczyć wpływ Rosji i rosyjskiej propagandy na sprawy wewnętrzne kraju (nawet ogłosił lamaizm jako religię państwową) został aresztowany w 1929 (zginął wkrótce w więzieniu). W całkowicie de facto zależnym od ZSRR państwie, którego ludność w większości wyznawała lamaizm lub szamanizm oraz uprawiała koczowniczy tryb życia polityka Stalina realizowana przy pomocy "nadzwyczajnego komisarza" (był nim Sołczak Toka, który potem - od 1932 - jako sekretarz generalny miejscowej partii, pozostawał u władzy aż do śmierci w 1973) w krótkim czasie doprowadziła do destrukcji miejscowych tradycji. Skolektywizowano ubogie rolnictwo i dominującą w gospodarce hodowlę, zamknięto i zniszczono klasztory lamajskie (w 1929 było 25 klasztorów i około 2200 mnichów, w 1931 już tylko jeden klasztor, w którym było 15 mnichów). Rozprawa z lamaizmem zaczęła się w styczniu 1929 (konfiskata majątków klasztornych), jesienią tego roku zaczęły się pierwsze procesy i wyroki śmierci, jednocześnie zabroniono wykonywania praktyk religijnym prawie wszystkim lamom, w październiku 1930 pozbawiono zaś lamów i szamanów praw wyborczych. W 1930 wydano dekret o konfiskacie przedmiotów kultu ludności cywilnej. W kolejnych latach trwały masowe procesy i egzekucje byłych lamów. Likwidowano również szamanizm, choć w wolniejszym tempie i raczej nie wykonywano wyroków śmieci wobec szamanów.
25 czerwca 1941 Tuwa formalnie wypowiedziała wojnę hitlerowskim Niemcom po ich ataku na ZSRR. 11 października 1944 ZSRR dokonał aneksji kraju, ustanawiając na jego terytorium tuwiński obwód autonomiczny (z własnym lokalnym parlamentem – churałem), a od 10 października 1962 – tuwińską republikę autonomiczną. Po rozpadzie ZSRR w 1991 doszło do wystąpień skierowanych przeciwko ludności pochodzenia rosyjskiego. W 1992 Tuwa podpisała nowy układ stowarzyszeniowy z Federacją Rosyjską.
[edytuj] Tablice rejestracyjne
Tablice pojazdów zarejestrowanych w Tuwie mają oznaczenie 17 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- ↑ 1 lipca 2007 obwód kamczacki i Koriacki Okręg Autonomiczny zostaną połączone w Kraj Kamczacki
- ↑ 1 stycznia 2008 Ust-Ordyńsko-Buriacki Okręg Autonomiczny zostanie włączony do obwodu irkuckiego
