Wieluń

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości oraz inne znaczenia tego słowa.

Wieluń


Herb Wielunia	Flaga Wielunia

Gmina
- rodzaj

Wieluń
miejsko-wiejska

Założono

1217-1218

Prawa miejskie

1283

Burmistrz

Mieczysław Piotr Majcher
(e-mail)

Powierzchnia

16,9 km²

Położenie

51° 13'21'' N
18° 34'26'' E

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

24 453
1446,9 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

98-300

Tablice rejestracyjne

EWI

Położenie na mapie Polski

Wieluń

TERC10
(TERYT)

1101217094

Miasta partnerskie

Adelebsen

Osterburg

Urząd miejski³

pl. Kazimierza Wielkiego 1
98-300 Wieluń
tel. 43 886-02-28; faks 43 843-80-31
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Wieluń – miasto w woj. łódzkim, w powiecie wieluńskim, na krańcu Wyżyny Wieluńskiej, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wieluń. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. sieradzkiego.

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 24 453 mieszkańców.

Spis treści

1 Historia
2 Zabytki
- 2.1 Zabytki zniszczone podczas II wojny światowej i nieodbudowane
- 2.2 Najciekawsze budynki objęte opieką konserwatorską nie ujęte w rejestrze zabytków
3 Miasta partnerskie
4 Osiedla i dzielnice Wielunia
5 Sport i rekreacja
6 Komunikacja miejska
7 Transport
8 Przemysł
9 Energetyka
10 Sławni Wielunianie
- 10.1 parlamentarzyści
11 Głowy miasta (burmistrzowie, prezydenci, przewodniczący prezydium, naczelnicy)
12 Edukacja
13 Mass media
14 Przypisy
15 Zobacz też
16 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Wieluń jest miastem o prawie 800-letniej historii. Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 2 połowy XIII w. Przypuszcza się, że prawa miejskie Wieluń uzyskał ok. 1283 roku. Jak mówi legenda, książę kaliski Władysław Odonic polując w tutejszych lasach ranił jelenia, a gdy za nim podążył, ukazał mu się Baranek Boży z chorągwią i kielichem krwi. W tym miejscu wybudował on kapliczkę (teraz jest tutaj Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia), przy której później rozwinęła się osada. Według legendy nazwa obecna miasta pochodzi od stopniowo zniekształcanej nazwy osady Jeleń (Wieleń, Wieluń). W XIV wieku Kazimierz III Wielki wybudował w Wieluniu zamek, który potem był wielokrotnie przebudowywany w związku z pożarami. Dziś w tym miejscu na fundamentach zamku stoi pałacyk klasycystyczny. Miasto było stolicą historycznej ziemi wieluńskiej.

Żydzi osiedlali się w Wieluniu już od połowy XVI wieku, mimo że miasto posiadało tzw. przywilej De non tolerandis Iudaeis zabraniający Żydom osiedlania się w tym mieście, wydany w 1566 r. przez króla Zygmunta Augusta, odnowiony w 1581 r. przez króla Stefana Batorego. Z tego powodu w okresie staropolskim Żydów w tym mieście oficjalnie właściwie nie było.^[1]. W 1799 r. zbudowano pierwszą synagogę a w 1850 powstał kirkut. W 1897 w mieście było 2732 Żydów (38% ludności). Wszyscy zginęli w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem.

1 września 1939 roku o godzinie 4.40 Wieluń stał się pierwszą ofiarą wojny niemiecko-polskiej. Został wówczas zniszczony w ok. 70-75%, przy czym śródmieście zostało niemal zrównane z ziemią (w 90%) – po bombardowaniu z zabudowy starego Rynku ocalało jedynie kolegium Pijarów. Uszkodzony został m.in. budynek dawnej kolegiaty, który Niemcy rozebrali w 1941 r. (jego odkryte fundamenty można obejrzeć w centrum miasta) oraz szpital Wszystkich Świętych z 1840 roku.

Nalot był wyraźnie skierowany przeciwko ludności cywilnej, gdyż w tamtym okresie ani w Wieluniu, ani w jego okolicach nie stacjonowały jednostki Wojska Polskiego. Na skutek bombardowania zginęło prawie 1200 osób. W pierwszych minutach II wojny światowej zbombardowany został szpital Wszystkich Świętych, mimo tego, że oznaczony był na dachu czerwonym krzyżem (zginęły wówczas 32 osoby, w tym 26 chorych).

W bombardowaniu brali udział niemieccy lotnicy z Legionu Kondor, którzy wsławili się barbarzyńskim nalotem na Guernikę w 1937. Jeden z lotników był wcześniej uczniem wieluńskiego gimnazjum, co znacznie ułatwiło naprowadzenie samolotów na cele.

Na początku okupacji miasto włączono do III Rzeszy. 18 stycznia 1945 roku przejęła je Armia Czerwona. Zbrojne podziemie polskie walczące z okupantem niemieckim, a potem rosyjskim, przetrwało na ziemi wieluńskiej do 1953 roku.

[edytuj] Zabytki

Fara stan w 1932 - zniszczona w 1939

Zniszczenia z 1 września 1939 - na pierwszym ul Sląska, widoczna uszkodzona fara

Brama Krakowska i ratusz
Brama Kaliska
Dawny zamek
Mury obronne
Relikty Barbakanu, baszta Męczarnia i baszta Swawola
Relikty Fary
Kościół Bożego Ciała
Kościół św. Mikołaja i klasztor Bernardynek
Kościół św. Barbary
Kościół i klasztor Reformatów
Budynek dawnego Kolegium Pijarskiego
Kościół św. Józefa
Kościół Ewangelicki
budynek Muzeum Ziemi Wieluńskiej
Cmentarze - rzymskokatolicki i ewangelicki
Plebania parafii św. Józefa
Wieluński Dom Kultury - dawna cerkiew

[edytuj] Zabytki zniszczone podczas II wojny światowej i nieodbudowane

Fara wieluńska

Zniszczenia z 1 września 1939 - na pierwszym planie Ratusz
synagoga wieluńska

[edytuj] Najciekawsze budynki objęte opieką konserwatorską nie ujęte w rejestrze zabytków

były młyn 'Amerykanka'
hala i budynek administracyjny cukrowni

[edytuj] Miasta partnerskie

Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Adelebsen	Niemcy	1999
Osterburg	Niemcy	03.10. 2002

[edytuj] Osiedla i dzielnice Wielunia

Osiedle Armii Krajowej (dawniej Osiedle XXV-lecia PRL)
Na wylocie w kierunku na Sieradz, między ulicami Sieradzką a Traugutta.
Osiedle Bugaj
Na terenie dawnej wsi Bugaj włączonej w granice Wielunia w 1934 r., między ulicami: Sieradzką, Sucharskiego, Młodzieżową, Traugutta.
Osiedle Kopernika
Nieduże osiedle na wylocie w kierunku na Częstochowę, między ulicami: Szkolną, 3. maja, M. Skłodowskiej-Curie, A. Struga.
Osiedle Okólna
Przy ul. Okólnej.

Fragment osiedla Stare Sady

Osiedle Stare Sady
Wznoszone od 1984 roku. Położone między ulicami: 18 Stycznia, Częstochowską i Nadodrzańską. 54 bloki mieszkalne, od 1993 także segmentowe budownictwo jednorodzinne. W końcu 1997 zamieszkane przez 5109 osób.
Osiedle Stefana Kardynała Wyszyńskiego (dawniej Osiedle Ludwika Waryńskiego)
Wznoszone w technologii wielkopłytowej od końca lat 70. Położone między ulicami: POW, Kościuszki i Popiełuszki.
41 bloków mieszkalnych, od 1991 także segmentowe budownictwo jednorodzinne.
W osiedlu znajdują się szkoła podstawowa, gimnazjum, przedszkole oraz trzy supermarkety.
Osiedle Wojska Polskiego
Jedno ze starszych wieluńskich osiedli, w większości komunalne, położone między ulicami: Biedala, Sucharskiego, Młodzieżową, Wojska Polskiego.
Osiedle domków jednorodzinnych "Za szpitalem"
Położone w obrębie ulic: Wisniowa, J.Żubr, Graniczna, 3 Maja. Usytuowane na terenach częściowo włączonej do Wielunia wsi Gaszyn. Osiedle to, powstało w oparciu o budownictwo jednorodzinne.
Niedzielsko
Wieś całkowicie włączona do Wielunia w 1988 roku. Potoczna nazwa tej dzielnicy to "Cukrownia". Znajdują się tam: nieczynna od 2002 roku Cukrownia "Wieluń", Rozlewnia Gazu Płynnego BAŁTYK-GAZ, Palarnia Kawy GALAXIA, Wytwórnia Świec KORONA, ELDOM, EKOMAL, PATROL, WIELTON i inne zakłady pracy.
Chrusty
Wieś całkowicie włączona do Wielunia w 1988 roku, składa się na nią kilka ulic, z których najistotniejszą jest ulica Jagiełły
Berlinek
Teren między osiedlem Stare Sady a linią kolejową Wieluń – Herby Nowe. Osiedle wzniesione w latach hitlerowskiej okupacji, pierwotnie o architekturze charakterystycznej dla niemieckich wiosek, obecnie ten charakter zatraca. Spowodowane to jest intensywnym rozwojem budownictwa jednorodzinnego.
Śródmieście
Najstarsza część miasta zniszczona 1 września 1939 roku w 75%.
Osiedle Moniuszki
Nieduże osiedle znajdujące się prawie w samym centrum miasta sąsiadujące z dwoma supermarketami oraz dworcem autobusowym.
Osiedle Stodolniana
Osiedle bloków komunalnych znajdujące się przy ul. Stodolnianej, pomiędzy ul. Popiełuszki a linią kolejową z Herbów Nowych do Wielunia Dąbrowy w rejonie przystanku osobowego Wieluń-Miasto.

[edytuj] Sport i rekreacja

w mieście znajdują się dwa stosunkowo duże parki miejskie oraz planty powstałe w miejscu dawnej fosy, oraz wiele skwerów i zieleńców:

park miejski im. Żwirki i Wigury
park miejski im. Mieczysława Kałuży
planty miejskie im. Jana Pawła II

Infrastruktura sportowa zarządzana jest przez Wieluński Ośrodek Sportu i Rekreacji (WOSiR) oraz wiele innych stowarzyszeń (np. WKS Wieluń, MKS Wieluń, Junior Wieluń, MLKS Wieluń, MUKS Wieluń)

Kąpielisko Miejskie (przy ul Broniewskiego)
Pływalnia Kryta (przy ul. POW 14)
Hala Sportowa (przy ul Częstochowskiej)
Kompleks Boisk (przy ul. Wojska Polskiego)
sala sportowa (przy ul POW 14)
Boiska i Sale Sportowe (przy szkołach prowadzonych przez miasto Wieluń)
Boiska (należące do spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych)

[edytuj] Komunikacja miejska

Wieluń podobnie jak większość miast posiada komunikację miejską. Obsługiwana jest ona przez PPKS Wieluń oraz firmy prywatne. W Wieluniu kursuje 9 linii, a wliczając mutacje tras jest ich 28. Komunikacja miejska istnieje od 1988 roku.

[edytuj] Transport

Dworzec PKS widok od ul. Chopina

Dworzec PKS widok od ul. Warszawskiej

Przez Wieluń przebiegają drogi krajowe (8 E67 , 43 ,45 ) oraz drogi wojewódzkie (481 , 486 ). Przez miasto przebiega również wybudowana w 1926 roku linia kolejowa nr 181 (Kępno – Wieluń – Herby Nowe). Do końca lat 80. XX wieku funkcjonowała Wieluńska Kolej Wąskotorowa, która łączyła Wieluń z Praszką. Z Wielunia można dojechać pociągiem bezpośrednio do Tarnowskich Gór i Katowic. Kiedyś istaniało także bezpośrednie połączenie do Częstochowy, Lublińca i Kępna.

Komunikację z okolicą oraz z całym krajem zapewnia PPKS Wieluń, oraz nowoczesny (choć wybudowany w 1976) dworzec autobusowy, obsługujący również komunikację międzynarodową. Największym problemem komunikacyjnym Wielunia jest nadmierne obciążenie ruchem (w tym tranzytowym), spowodowane brakiem obwodnic dróg krajowych.

[edytuj] Przemysł

Pierwszy duży zakład przemysłowy powstał w Wieluniu w 1912 roku – była nim działająca do 2002 roku cukrownia "Wieluń". Obecnie największym zakładem w mieście jest ZUGiL (Zakłady Urządzeń Galwanicznych i Lakierniczych).

Innymi stosunkowo dużymi lub posiadającymi rozpoznawalną markę firmami są: Korona (produkcja świec), Galaxia (palarnia kawy), Wielton, Gras (produkcja naczep), SDM (Spółdzielnia Dostawców Mleka), CH Ania (centrum elektryczne).

[edytuj] Energetyka

[edytuj] Energia cieplna

Ciepłownia

Produkcją i dystrybucją energii cieplnej na terenie miasta zajmuje się prawie wyłącznie jedna firma (Energetyka Cieplna Wieluń Sp. z o.o.). Jej majątek stanowi:

sieć ciepłownicza
ciepłownia miejska o mocy 90 MW (wyposażona w komin o wysokości = 100 metrów)
dodatkowa mała kotłownia o mocy 360KW.

Ciepłownia zasila w ciepło centrum miasta i większe osiedla, natomiast kotłownia leżącą na obrzeżach dzielnicę "cukrownia". Ciepłownia jest wyposażona w trzy kotły typu WR-25 (moc nominalna jednego takiego kotła to 30 MW), z których wyprodukowane ciepło przekazywana jest siecią o długości 27 km, do której przyłączonych jest 59 grupowych węzłów cieplnych oraz 111 węzłów indywidualnych. Polityka energetyczna Miasta jak i przedsiębiorstwa zakłada systematyczną likwidację niskiej emisji. udziałowcami spółki są: Urząd Miasta, ZUGiL (Zakłady Urządzeń Galwanicznych i Lakierniczych) oraz WSM (Wieluńska Spółdzielnia Mieszkaniowa)

[edytuj] Energia elektryczna

Biurowiec Zakładu Energetycznego Łódź-Teren rejon Wieluń

Energia elektryczna dystrybuowana jest przez: Zakład Energetyczny Łódź-Teren S.A. – Rejon Energetyczny Wieluń.

Od kwietnia 1916 do lipca 1939 r. w Wieluniu funkcjonowała samodzielna elektrownia miejska o mocy 370 KW. Od lipca 1939 roku miasto jest włączone do krajowych sieci elektroenergetycznych.

[edytuj] Gazownictwo

Zakład Gazownictwa Bezprzewodowego został oddany przez miasto w leasing firmie Bałtyk Gaz Sp. z o.o. Dystrybucją gazu bez przewodowego zajmuje się ponadto kilka mniejszych firm. Od kilkudziesięciu lat podejmuje się bezskuteczne próby wzbogacenia infrastruktury miejskiej o sieć gazowniczą.

[edytuj] Sławni Wielunianie

Jan Długosz – ojciec
Jan Długosz – syn, kronikarz (1415-1480)
Michał z Wielunia (zm. 1487)
Hieronim Spiczyński (1495?-1550)
Augustyn Mieleski - Rotundus (1520-1582)
Lucas Dalizio (XVI w.)
Marcin Józef Żebrowski (1702-1770)
Hilary Saag z Wielunia (1703-1754)
Joanna Żubr (1770-1852)
Stanisław Korecki (1833-?)
Ezechiel Zivier (1868-1925)
Teresa Janina Kierocińska (1885-1946)
dr Zygmunt Patryn (1903-1991)
dr hab. Tadeusz Olejnik prof. AŚ (ur. 1935)
Wojciech Siudmak (ur. 1942)
Leszek Benke (ur. 1952)
Jan Franciszek Wątroba (ur. 1953)
Dariusz Żuraw (ur. 1972)
Mariusz Wlazły (ur. 1983)

[edytuj] parlamentarzyści

Jarosław Chmielewski ur. 21 lipca 1971
Mieczysław Łuczak ur. 9 lipca 1955
Edward Kiedos ur. 18 marca 1961
Wojciech Szczęsny Zarzycki

[edytuj] Głowy miasta (burmistrzowie, prezydenci, przewodniczący prezydium, naczelnicy)

[edytuj] Burmistrzowie od XIV do XVII w.

Henryk Talman 1391 r.
Bartosz 1399 r.
Jan Czele 1445 r.
Marcin Polkon 1446 r.
Marcin Kuśnierz 1457 r.
Jakub Kuśnierz 1459 r.
Franciszek Bawarczyk 1612 r.

[edytuj] Prezydenci Miasta

Wacław Besling 1735 r.
Stanisław Ziętarski 1740 r.
Jan Wojciechowski 1750 r.
Andrzej Siwik 1775 r.
Jan Szczeciński 1776 r.
Jan Jędrkiewicz 1780 r.
Franciszek Kazjer 1781 r.
Wojciech Szczepocki 1784 r.
Walenty Kochelski 1789-1792 r.
Paweł Olszakowski 1794 r.

[edytuj] Burmistrzowie w latach 1817-1950

B. Tarchalski 1817- 1820 r.
Wawrzyniec Gibasiewicz 1823 r.
Józef Latosiński
Józef Brzostowski 1838- 1844 r.
Wincenty Ziembiński 1854-1860 r.
Teodor Szosland 1863- 1868 r.
Longin Kiedrzyński 1868-1872 r.
Ksawery Witkowski 1878-1879 r.
Ludomir Kranas do 1882 r.
Załęski od 1882 r.
Adrian Zieleniewicz 1883- 1890 r.
Józef Zyguś (p.o.) 1892 r.
Feliks Burchaciński (p.o.)1893 r.
Hieronim Ostrzycki 1895- 1904 r.
Hipolit Kolski 1906- 1908 r.
Adam Gostyński 1911 r.
Kazimierz Oraczewski 1913-1915 r.
Teofil Malatyński (p.o.)od 1915 r.
Dwenger 1917-1918 r.
Kazimierz Oraczewski 1918-1929 r.
Stefan Groblewski 1929-1932 r.
Józef Jędrzejewski 1932-1933 r.
Witold Nowicki 1933-1935 r.
Józef Jędrzejewski 1936-1937 r.
Stanisław Dzięcioł 1938-1939 r.
Stanisław Ruszkowski 1945 r.
Witold Swoszowski 1945 r.
Jan Teresiak 1945-1949 r.
Ludwik Kaźmierczak 1949-1950 r.

[edytuj] Przewodniczący Prezydium Miejskiej RN

Franciszek Trzciński 1950 r.
Ludwik Kaźmierczak 1950-1952 r.
Jan Pawlak 1952-1953 r.
Tomasz Łuczak 1953-1954 r.
Tadeusz Wiśniewski 1954-1955 r.
Jadwiga Postół 1955-1957 r.
Wiesława Ignaczak 1957-1961 r.
Tadeusz Sobczyk 1961-1962 r.
Stanisław Podeszwa 1962-1972 r.

[edytuj] Naczelnicy Miasta

Jan Dyja 1972-1974 r.
Józef Śmigiel 1974-1975 r.
Jacek Przybylski 1975-1980 r.
Julian Semba 1980-1990 r.

[edytuj] Burmistrzowie (III RP)

Zygmunt Adamski 1990-2002 r.
Mieczysław Majcher 2002- ?

[edytuj] Edukacja

[edytuj] Szkoły wyższe

Kolegium Nauczycielskie w Wieluniu podlegające Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie (praktycznie filia), ul. Piłsudskiego 6
Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi filia Wieluń

[edytuj] Szkoły ponadgimnazjalne

I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki (dawne XXXI LO im. Tadeusza Kościuszki), ul. Nadodrzańska 4 strona internetowa ILO w Wieluniu
II Liceum Ogólnokształcące im. Janusza Korczaka, ul. Piłsudskiego 6
Katolickie Liceum Ogólnokształcące Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich im. Teodora Kubiny, ul. Śląska 23 - strona internetowa KLO w Wieluniu
Zespół Szkół Budowlanych, ul. POW 14 (w 2005 połączony i przeniesiony do ZS nr 1)
Zespół Szkół nr 1, ul. Wojska Polskiego 32
Zespół Szkół nr 2 im. Jana Długosza, ul. Traugutta 12
Zespół Szkół nr 3 im. Mikołaja Kopernika w Wieluniu, ul. Sieradzka 54 strona internetowa ZS nr 3 w Wieluniu
Zespół Szkół nr 4 im. Stanisława Staszica, ul. Krakowskie Przedmieście 46
Szkoła Policealna dla Dorosłych w Wieluniu, ul. Piłsudskiego 6

[edytuj] Gimnazja

Gimnazjum nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieluniu, ul. 18 Stycznia 24.
Gimnazjum nr 2 w Wieluniu, os. Wyszyńskiego 30a.
Gimnazjum nr 3 w Wieluniu, ul. Traugutta 38.
Gimnazjum nr 4 w Wieluniu przy ZS nr 5 , ul. Traugutta 12.strona internetowa http://zs5wielun.republika.pl/
Gimnazjum Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich, ul. Śląska 23