భూగోళ శాస్త్రము

వికీపీడియా నుండి

భూగోళ శాస్త్రమును ఇంగ్లీషు లో "Geography" (జియోగ్రఫీ) అని అంటారు. Geo- అంటే భూమికి సంబంధించిన. -graphy అంటే లేఖనం, రాయటం, గీయటం, వగైరా. కనుక Geography అంటే భూమికి సంబంధించిన బొమ్మలు గియ్యటం అని వాచ్యార్ధం. దీనినే మనం భూగోళ శాస్త్రం అంటున్నాం. ఈ శాస్త్రము లో మనము ముఖ్యముగా ఏ ఏ దేశాలు ఎక్కడ ఉన్నాయో తెలుసుకుంటాము.

విషయ సూచిక 1 గ్లోబు చరిత్ర 2 భూ గోళ శాస్త్ర చరిత్ర 3 వనరులు, మూలాలు 4 బయటి లింకులు

[మార్చు] గ్లోబు చరిత్ర

[మార్చు] భూ గోళ శాస్త్ర చరిత్ర

• బలమైన ఆధారాలు లేక పోవటం వలన భూమిని గురించి 65 కోట్ల సంవత్సరాల ముందటి విషయాలను చిత్రాలను ఊహించలేకున్నాము. కావున 65 కోట్ల సంవత్సరాల నుంచి ఏం జరిగినదొ శాస్త్రవేత్తలు ఊహించి, నిర్ధారించారు.
• 110 కోట్ల సంవత్సరాల క్రితం భూమి మీద ఒకే ఒక మహా ఖంఢము ఉండినది. దానిని రొదీనియా (rodinia) అని పిలుస్తాము.
• సుమారు 75 కోట్ల సంవత్సరాల క్రితం రొదీనియా రెండు ముక్కలై మధ్యలో పాంథలాస్సిక్ మహాసముద్రము (Panthalassic Ocean) ఆవిర్భవించింది.
• ఉత్తర అమెరికా హిమ పూరితమైన దక్షిణ ధృవము వైపు పయనించింది. అంటార్కటికా,ఆస్ట్రేలియా,భారతదేశం,అరేబియా మరియు భావ్య కాలమున చైనాగా మారు ఖంఢ భాగాలతోనున్న రోదినియా యొక్క ఉత్తర సగ భాఘము ప్రతి గడియారపు దిక్కులో తిరిగి ఉత్తర దృవమునకేగినది.
• రొదినియా యొక్క రెండు భాగాల మధ్య ఉత్తర-మాద్యమ ఆఫ్రికచే నిర్మితమైన కాంగో క్రేటను (Congo Craton) మహాఖంఢము ఉండినది.55 కోట్ల సంవత్సరాల క్రితం రొదినియా రెండు సగ భాగములు కాంగో క్రేటనుతో సహా కలసి పనోషియా (Panotia) అను క్రొత్త మహాఖంఢముగా ఆవిర్భవించెను. పూర్వ కేంబ్రియన్ కాలపు జీవ లక్షణముల కల్పిత అంచనాల చార్టు. పూర్వ-కేంబ్రియన్ ఘటనలు.
• పూర్వ కేంబ్రియన్ శకాంతమునకు పనోషియా మహాఖంఢము ఛీలడం మొదలై పాలియోజోయిక్ (paleozoic) శకము ఆరంభమైనది.
• ప్రాచీన ఖంఢాలైన లోరెన్షియా (Laurentia), బాల్టికా (Baltica) మరియు సైబేరియా మధ్య ఐయాపెటస్ (Iapetus) మహాసంద్రము ఉద్భవించినది.
• పాన్ ఆఫ్రికా(Pan-African) పర్వతాకార ఆవిరభం జరిగినప్పడు సమూహమైన గొండ్వానా (gondwana) మహాఖండము నాడీమండలము నుండి దక్షిణ ధృవము వరకు విస్తరించుకొని ఆ కాలపు అతి పెద్ద మహాఖండమైనది.
• అర్డోవిషియన్ (ordovician) శకములో గొండ్వానా యొక్క నాడీమండల ప్రాంతాలైన ఆస్ట్రేలియా,భారతదేశము,చైనా మరియు అన్టార్కటికా ప్రదేశాలలో వెచ్చని నీటి బంధకములు అనగా సున్నపురాయి మరియు ఉప్పు దొరికినవి. అదలా ఉండగా గొండ్వానా (gondwana) దక్షిణ ధృవ ప్రాతాలైన ఆఫ్రిక మరియు దక్షిణ అమెరికాలలో మంచు మరియు ఐసుకు సంభందంచిన పథార్థాలు దొరికినవి.
• 40 కోట్ల సంవత్సరాల క్రితం, పాలియోజోయిక్ శకం మధ్యలో లోరెన్షియా మరియు బాల్టికా ఖండములు కలుస్తూ ఐయాపిటస్ మహాసముద్రమును మూసివేసినవి.

ఈ మహాఖండముల సంఘట్టనము వలన అక్కడ అంచున ఉన్న ద్వీప వాలువంపులు ఒక దాని మీద ఒకటిగా ఏర్పడినవి, తద్వారా కాలెడొనైడ్ (Caledonide) పర్వతాలు స్కాండినేవియా (Scandinavia)లో, ఉత్తర మహా బ్రిటన్,గ్రీన్లాండ్,మరియు ఉత్తర అమెరికా యొక్క తూర్పు సముద్రపు ప్రాంతాలలో ఉత్తర అప్లాచియన్ (Appalachian) పర్వతాలు ఏర్పడినవి.

బహుశా పాలియోజోయిక్ శకం మధ్యలో, ఉత్తర దక్షిణ ఛైనా గొండ్వానా యొక్క ఇండో-ఆస్ట్రేలియన్ అంచును విదిలి, పాలియో-తెథిస్ (paleo-tethys) మహాసముద్రము మీదగా ఉత్తర దిశకు ఏగినది. పాలియోజోయిక్ శకము ఆరంభము మొదలుగొని మధ్య వరకు, ఉత్తర అర్ధగోళములో ఎక్కువ శాతం పాంథలాస్సిక్ మహాసముద్రము విస్తరించి ఉండినది.

ఈ మహాసముద్రమును చుడుతూ, రెండు భూతల పొరలు ఒక మధ్య పొరపై ఆధారడుతూ ఇప్పటి పసిఫిక్ మహాసముద్రమును చుట్టిన "రింగ్-ఆఫ్-ఫైర్" పద్ధతిని అనుకరించు రీతిలో ఉండినది. మధ్య సిలూరియన్ 42.5 కోట్ల సం.కృ

39 కోట్ల సంవత్సరాల క్రితం డెవోనియన్ (Devonian) శకారంభమైనది. ఈ శక ప్రారంభంలో పాలియోజోయిక్ నాటి మహాసముద్రాలు మూసుకు పోతూ పూర్వ పాంజియా తయారవటం మొదలైనది. ఈ శకం ప్రముఖముగా చేపలు జీవించిన కాలం. డెవోనియన్ ప్రారంభ దశలో చేపల దవడలు క్రమేణ వృద్ధి చెంది, శకాంతము వచ్చు సమయానికి చేపలు వేటాడు జీవులలో ఉత్తమ శ్రేణి లోకి చేరెను. మొక్కలు భూమిని విస్తరించుకొని మొట్ఠమొదటి బొగ్గు బంధకములు ఎండ మెండుగా మండే పర్రలతో (swamps) కనడియన్ ఆర్కటిక్ ద్వీపాలు, ఉత్తర గ్రీన్ లాండ్, మరియు స్కాన్డినావియాలను కప్పి వేసినవి.ఆర్కటిక్ కెనడాలోని నాడీమండల ప్రదేశాలలో మొదటిసారిగా అడవులు పెరిగినవి.

పాలియోజోయిక్ శకాంతములో, పన్నోషియా విభజన జరిగినప్పుడు తెరుచుకున్న అనేక మహాసముద్రములు మూసుకుపోయినవి. నాడీమండలము మధ్యగా ఉండి పాంజియా (Pangea) దక్షిణ ధృవం నుండి ఉత్తర ధృవం వరకు విస్తరించుకుని ఉండినది. దీనికి తూర్పు ప్రక్క పాలియో-తెథిస్ మహాసముద్రము పశ్చిమము వైపు పాంథలాస్సిక్ మహాసముద్రము ఆనుకొని ఉండినవి.

కార్బోనిఫెరస్(Carboni-ferous) శకాంతము అగు సమయము పర్మియన్ (Permian) శకారంభంలో పేంజియా యొక్క దక్షిణ భాగములు (దక్షిణ 'దక్షిణ అమెరికా', దక్షిణ ఆఫ్రికా, అంటార్కటికా, భరత ఖండము, దక్షిణ భరత ఖండము మరియు ఆస్ట్రేలియా) హిమపూరిత ప్రదేశాలుగా మారినవి. కార్బోనిఫెరస్ (Carboniferous) శకాంతములో నడీమండలము నడికట్టున మధ్య పేంజియా పర్వతములు బొగ్గు గనులకు కేంద్రమై ఉండెను.

పర్మియన్ శకమధ్య దశలొ మధ్యమ పేంజియా పర్వతములు ఉత్తర దిశగా కదిలి పొడి ప్రదేశముల వైపు జరుగుతూ తేమభరితమైన నాడీమండల గాలికి అడ్డు నిలిచి ఉత్తర అమెరికా ఉత్తర యూరోప్ ఆంతర్య ప్రదేశములు ఎడారి మాదిరిగా తయారగుటకు హేతువైనది. పేంజియా అనగా "సర్వమైన ప్రదేశము", పేంజియాను మనము మహామహాఖండముగా గుర్తించినను, అది ఆ కాలపు అన్ని ఖండములతో నిండినది కాదు.పూర్వార్ధ గోళములో పాలియో-తెథిస్ మహాసముద్రపు ఇరువైపుల కొన్ని ఖండములు దీని నుండి వేరుగా ఉండినవి. ఈ ఖండములలో ఉత్తర దక్షిణ చైనా మరియు కారు యొక్క 'windshield wiper' అనగా అద్దము శుభ్రపరుచు చువ్వ ఆకారములో సిమ్మీరియా (cimmeria) మహాఖండము ఉండినవి.

టర్కీ,ఇరాన్,ఆఫ్ఘనిస్తాన్,టిబెట్,ఇండో-చైనా మరియు మలయ భాగాలతో నిండిన సిమ్మీరియా కార్బోనిఫెరస్ శకాంతములో గోండ్వానా యొక్క ఇండో-ఆస్త్రేలియన్ అంచునుండి కదిలి పోయింది . ట్రైయాస్సిక్ (Triassic) శకాంతములో సిమ్మీరియా చైనా ఖండంతో కలసి ఉత్తర దిశగా యూరేశియా వైపు జరిగి సైబీరియా దక్షిణ అంచుతో సంఘటించెను. ఈ సంఘటణ తరువాతనే ప్రపంచములోని అన్ని ఖండములు కలసి పేంజియా అను మహామహాఖంఢముగా పిలువబడినవి. కార్బోనిఫెరస్ శకారంభం 35 కోట్ల సం.క్రితం.

పేంజియా మహాఖండము ఆవిర్భవించటానికి హేతువైన ఖండముల సంఘట్టనములు డెవోనియన్ శకమునుండి ట్రైయాస్సిక్ శకాంతము వరకు కొనసాగినవి. పేంజియా ఒక్కసారిగా ముక్కలుగా చీలలేదు, దాని చీలిక మూడు ముఖ్య ఉపాఖ్యానములుగా నడిచినది.

1. మొదటి చీలిక ఉపాఖ్యానము 18 కోట్ల సం.క్రి. మధ్య జురాస్సిక్ (Jurassic)లో మొదలైనది. ఉత్తర అమెరికా తూర్పు కోస్తా ప్రాంతాలలో మరియు ఆఫ్రికా ఉత్తర-పశ్ఛిమ ప్రాంతాలలో జరిగిన అగ్నిమయమైన చురుకు చర్యల తరువాత ఉత్తర అమేరిక ఉత్తర-పశ్ఛిమ దిశలో కదులుతూ మధ్యమ అట్లాంటిక్ మహాసముద్రమును తెరిచినది. అదే సమయములో ఆఫ్రికా అవతల ప్రక్కన తూర్పు ఆఫ్రికా అంచులలో, అంటార్కటికాలో, మడగాస్కర్లో భీకరముగా జ్వాలాముఖులు పేలి భారత మహాసముద్ర ఆవిర్భవించుటకు సూచకమైనవి.
2. మెసోజోయిక్(Mesozoic) కాలమునందు ఉత్తర అమెరికా మరియు యూరేసియా కలసి లౌరేసియా అను భాగముగా పిలువబడినవి. క్రమేణా మధ్య అట్లాంటిక్ తెరుచుకోవటంవలన లౌరేసియా గడియార దిశలో తిరిగి ఉత్తర అమెరికాను ఉత్తరమునకు, యూరేసియా దక్షిణమునకు పంపివేసినది.
3. జురాస్సిక్ శకాంతములో ఆసియా తేమ భరిత ప్రదేశములనుండి పొడి ప్రదేశాలకు కదలడంతో, బొగ్గు గనులతో సంపన్నమైన పూర్వ ఆసియా ఎడారులతో, ఉప్పు బంధకములతో నిండిపోయింది. లౌరేసియా కదలికలవల్ల గోండ్వానాకు లౌరేసియాకు మధ్యనున్న తెథిస్ మహాసముద్రము మూసుకుపోయినది.
4. రెండవ చీలిక 14 కొట్ల సంవత్సరాల క్రితం క్రెటాషియసు శకారంభములో మొదలయినది. గొంద్వానా ముక్కలవుతూ ఉండగా దక్షిణ అమెరికా ఆఫ్రికా నుండి వేరగుచు దక్షిణ అట్లాంటికును తెరిచినది.భారతదేశం మడగాస్కరుతో సహా అంటార్కటికా మరియు పశ్చిమ ఆస్ట్రేలియా అంచు నుండి విడిపోయి పూర్వ హిందూ మహాసముద్రమును తెరిచినది.దక్షిణ అట్లాంటికా ఒక్కసారిగా తెరుచుకోలేదు ,అంచలంచలుగా దక్షిణం నుండి ఉత్తరంవైపుకి తెరుచుకుంటూ పోయింది అందుకే అది దక్షిణం వైపుకి వెదల్పుగా ఉంటుంది.
5. ఇతర రేకు నిర్మాణ (plate tectonic) ఘఠణలు కూడా క్రెటాషియస్ శఖారంభంలో జరిగినవి.వీటిలో భాగంగానే ఉత్తర అమెరికా మరియు యూరోపు మధ్యన చీలిక ప్రారంభము మరియు ఐబీరియా అడ్డ గడియారపు దిశలో ఫ్రాంస్ నుండి తిరగడము జరిగినవి.అంతే గాక మడగాస్కరు మరియు భరత ఖండము విడిపోవడము,క్యూబా మరియు హిస్పానియోలాలు పెసిఫికు మహాసముద్రము నుండి ఉత్పత్తి చెందుట, రాకీ పర్వతాలు ఉద్భవించుట,ఉత్తర అమెరికా పశ్చిమ అంచున అపరిచిత భూభాగాల(Wrangellia, Stikinia) రాకడ వంటి ఘఠణలు కూడా సంభవించినవి.
6. ప్రపంచ వ్యాప్తంగా క్రెటాషియసు శకంలో వాతావరణం జురాస్సిక్ మరియు ట్రయాస్సిక్ లాగా ఈ కాలంలో కన్నా వెచ్చగా ఉండినది.ఉత్తర ఆర్కిటిక్ వ్రుత్తం మరియు అంటర్కిటికా మరియు దక్షిణ ఆస్ట్రేలియా ప్రాంతాలలో రాక్షస బల్లులు మరియు పామ్ చెట్లు ఉండినవి. క్రెటాషియసు శకారంభంలో ధ్రువాల దగ్గిర హిమ భరితమ్ై ఉన్నా మెసొజోయిక్ శకంలో మాత్రం ఏమీ కనిపించలేదు.
7. ఈ సామ్యమ్ైన వాతావరణ పరిస్థితుల కారణం, భూభాగాలని లోతులేని సముద్రత్రోవలు(cretaceuos seaways) మూసివేసినవి. నాడీమండల ప్రాంతాల నుండి వెచ్చని నీరు ఉత్తరం వ్ైపుకి తరళి ఉత్తర ధ్రువ ప్రాంతాలను వెచ్చపరిచినది.ఈ సముద్రత్రోవలు స్థానికమైన వాతావరణములని మెడితెర్రెనియన్ సముద్రములాగా సామ్యముగా చేస్తాయి, ఇందువల్ల యూరోపు వాతావరణం గుణమ్ైన మార్పు చెందుతుంది.
8. భూభాగాలన్నీ లోతులేని సముద్రత్రోవలతో కప్పబడటానికి కారణం అప్పటి కాలంలో సముద్ర నీటిమట్టం ఇప్పటి కన్నా 100 - 200 మీటర్లు ఎక్కువగా ఉండినది.అధిక సముద్ర నీటి మట్టనికి కారణం సముద్ర తటాకాలలో ఏర్పడిన క్రొత్త చీలికలతో భూభాగాలు నీరుతో స్థలము తప్పించబడినవి. ఈ శఖంలో సముద్రపుటరుగు వేగంగా వ్యాపించినది.విశాల గుణములతో ధీర్ఘమ్ైన ఒత్తిడితో వ్యాపించు సముద్రపుటరుగులు ఎక్కువ నీరుతో స్థలము తప్పించును . ఈ కారణంగానే సముద్రపు నీటి మట్టం పెరగడం జరుగుతుంది.

[మార్చు] వనరులు, మూలాలు

• రొదీనియా బొమ్మలు

భూగోళం ఖండాలు

ఆసియా | ఆఫ్రికా | ఉత్తర అమెరికా | దక్షిణ అమెరికా | అంటార్క్‌టికా | ఐరోపా | ఓషియానియా

(ఓషియానియా అని అనబడే పసిఫిక్ ద్వీపాలు సరిగ్గా ఏ ఖండానికీ చెందవు. కాని ఆస్ట్రేలియా ఖండంలో భాగంగా పరిగణిస్తారు.

భూగోళం మహాసముద్రాలు
అట్లాంటిక్ మహాసముద్రం ఆర్క్‌టిక్ మహాసముద్రం హిందూ మహాసముద్రం పసిఫిక్ మహాసముద్రం దక్షిణ మహాసముద్రం

[మార్చు] బయటి లింకులు