Jiří z Poděbrad

El Vikipedio

Ĉeĥio > Historiaj ŝtatestroj de Ĉeĥio > Jiří z Kunštátu a Poděbrad

Jiří z Kunštátu a Poděbrad (naskita la 23-an de aprilo 1420 en kastelo Poděbrady, mortinta la 21-an de marto 1471 en Prago) estis reĝo de Bohemio de 1458 ĝis sia morto.

Li estis la unua monarko, kiu forlasis katolikismon kaj aliĝis al husanismo. Li estis la sola nekatolika reĝo en la historio de Ĉeĥio.

En 1448 li decidis unuigi Bohemion, kiu estis dividita inter aŭstriema flanko, gvidata de Ulriko von Rožmberk, kaj lia patriotisma flanko. Li marŝis de Kutná Hora al Prago, konkeris la ĉefurbon kaj ankaŭ poste sukcesis venki la anojn de roma katolikismo.

En 1451 imperiestro Bedřich la 3-a nomis lin marŝalo de Bohemio. Problemoj ekestis, kiam en 1453 reĝo Ladislao plenaĝiĝis kaj montris simpatiojn al rom-katolikismo. Post la morto de Ladislao en 1457 la nobelaro unuanime elektis Jiří-on reĝo.

Papo Pio la 2-a intencis batali kontraŭ Jiří, sed mortis en 1464. Jiří provis intertrakti kun la posta papo Paŭlo la 2-a, sed estis rifuzita kaj ekskomunikita en 1466.

Post lia morto en 1471 la statoj de Bohemio elektis Vladislav la 2-an kiel reĝon, kiu tamen devis batali kontraŭ sia bofilo Matyáš (Hunyadi Matyás), kiu jam en 1469 estis proklaminta sin (kontraŭ-)reĝo. Tial ne estas klare, kiu estis la posteulo de Jiří; Vladislav tamen iĝis posteŭlo de Matyáš.

[redaktu] Plena biografio

Jiří z Poděbrad (1458 – 1471)

li naskiĝis la 23-an de aprilo de 1420.
gepatroj: Viktorino Boček el Kunštát kaj en Poděbrady.
reĝo kaj princo-elektisto ĉeĥa, margrafo moravia kaj luzacia, duko luksemburgia, brabanta, limburka kaj silezia kaj princo mustenberga, zahania kaj opavia, grafo kladna kaj sinjoro en Kunštát kaj en Poděbrady.
li parolis ĉeĥe, parte germane kaj latine.
ĉirkaŭ 1427 post morto de sia patro li fariĝis unusola heredanto de nobela familio de Kunštát-anoj kaj li heredis Kunštáton kaj regionon ĉirkaŭ Poděbrady.
1440 komune kun Hynek Ptáček (legu Hinek Ptaĉek) el Pirkenstejn li stariĝis en frunton de la t.n. „orientbohemiaj lanfridoj“ (tio estis kvar regionoj ĉirkaŭ Hradec, Kouřim, Chrudim kaj Čáslav, en kies frunto staris Hynek, kaj regiono ĉirkaŭ Boleslav, frunte kun Jiří.
1441 geedziĝo al Kunhuta el Šternberk.
la 15-an de julio de 1442 naskiĝo de filo Boĉko (anime malsana).
la 29-an de majo de 1443 naskiĝo de filo Viktorino.
1444 post morto de sinjoro Hynek li estis elektita en frunton de la „lanfridoj“. Jiří estis tiutempe jam tre potenca viro. Li aĉetis multajn sinjorujojn kaj li fariĝis amiko de Barboro Cejna – imperiestrino vidvino, avino de la malgranda Ladislao, vivanta en siaj doturboj. Pro la geedziĝo al Kunhuta el Šternberk li akiris ankaŭ subtenon de kelkaj katolikoj.
1444 – 1448 en Bohemio kliniĝis al decida batalo pro potenco inter katolikoj kaj kalikuloj.
1446 naskiĝo de filino Barboro.
la 16-an de majo de 1448 naskiĝo de filo Henriko (edzino Urŝulo Branibora).
la 24-an de junio de 1448 li kreis kun siaj aliancanoj Unuecon podebradan.
fine de aŭgusto de 1448 li amasigis soldataron proklaminte, ke li ekmarŝos militi kontraŭ Saksio, kun kiu li havis iajn aferojn. Li eluzis anstataŭ tio momenton de surprizo kaj li flankenvojiĝis al Prago.
la 3-an de septembro de 1448 Jiří enpenetris Pragon, kiun li priregis.
la 8-an de februaro de 1449 Oldřich el Rožmberk kreis Unuecon strakonican celita kontraŭ Jiří.
1449 naskiĝo de dunaskitoj filinoj Katerino (edzo hungara reĝo Matiaso la 1-a Korvino) kaj Zdenko (edzo saksia duko Albreĥto).
la 19-an de novembro de 1449 mortis Kunhuta el Šternberk kaj Jiří venontjare edziĝis al Johanino el Rožmitál.
1451 naskiĝo de filo Hynek.
la 27-an de aprilo de 1452 Jiří estis en koncilio elektita kiel landa administranto.
1453 naskiĝo de filino Anneto.
1453 Jiří forveturis al nova reĝo Vienon, kie li traktis pri lia alveturo Bohemion. Ladislao ĉi tie ankaŭ konfirmis al li la landan administradecon por pluaj ses jaroj. La saman jaron li fariĝis grafo kladna kaj princo mustenberka.
1456 naskiĝo de filino Ludmilo.
1453 – 1457 li dediĉis sin al administrado de la lando firmigante sian postenon en la lando.
1458 estis kunvokita koncilio, kiu estis elektonta novan reĝon post morto de reĝo Ladislao. Kiel kandidatoj estis enkondukitaj duko Vilemo Saksia, reĝo Kazimiro Pola, duko Albreĥto Aŭstria, Karolo – filo de la franca reĝo Karolo la 7-a kaj imperiestro Frederiko la 3-a.
la 2-an de marto de 1458 Jiří estis elektita kiel ĉeĥa reĝo Jiří la 1-a. Sed nun ekestis problemo kun la kronado, ĉar ĉefepiskopo Johano Rokycano ankoraŭ ne estis konfirmita kaj estis neniu, kiu kronus Jiříon. La nova reĝo do devis peti helpon de papo Kaliksto la 3-a. Tiu estis favora al Jiří kaj li permesis, por ke hungaraj episkopoj, kiujn pruntedonis al li Matiaso Korvino, faru la kronadon. La papo volis lin nome akiri en frunton de kruckavalira ekskurso, por ke li povu renovigi bizancan imperion konsiderante ankaŭ pri ebleco kroni Jiříon eĉ kiel imperiestro bizanca.
la 7-an de majo de 1458 Jiří kaj lia edzino Johanino estis kronitaj, baldaŭ post tio Moravio, Lusatio kaj Silezio escepte de silezia metropolo Vroclavo agnoskis la regadon de Jiří.
1458 – 1461 Jiří firmigis sian interrilaton al imperiestro Frederiko la 3-a komencante konsideri pri ebleco lasi sin elekti kiel romia imperiestro, ĉar Frederiko ne zorgis pri la imperio.
la 31-an de marto de 1462 estis sendita mesaĝistaro en Romon, postulanta konfirmon de kompaktato. Sed papo Pio la 2-a proklamis ĝin kiel nevalida.
la 26-an de novembro de 1464 Jiří sendis mesaĝistaron gvidita de Leono el Rožmitál al regantoj de okcidenteŭropaj landoj. Li klopodis krei union de regantoj, kiu malhelpus turkian ekspansiemon kaj limigus la eklezian potencon. Sed pro malharmonio inter unuopaj regantoj tiu ĉi propono ne estis realigita.
la 28-an de novembro de 1465 estis kreita kontraŭ la reĝo la t.n. Unueco zelenohora gvidita de Zdenko el Šternberk.
la 23-an de decembro de 1466 papo Paŭlo la 2-a ĵetis anatemon super Jiří proklaminte lin kiel herezulo.
la 31-an de marto de 1468 Matiaso la 1-a Korvino proklamis militon al Jiří sukcesinte ekpreni apudajn landojn de Reĝlando ĉeĥa.
1469 ne fariĝinte izolinta Jiří proponis al la pola reĝo Kazimiro la 4-a, ke se li subtenos lin kaj ne Matiason, Jiří subtenos elekton de lia filo Vladislao kiel venonta ĉeĥa reĝo.
la 26-an de februaro de 1469 Matiaso estis ĉirkaŭigita ĉe Vilémov, kie li estis tralasita je honora vorto, ke li postlasos pluajn batalojn. Sed tiu la vorton same rompis kaj la bataloj daŭris ĝis morto de Jiří. Sed Jiří senpere mortonte sukcesis ellandigi Matiason. (Matiaso denove konkeris la apudajn landojn nur dum reĝo Vladislao la 2-a Jagello.)
la 21-an de marto de 1471 la ĉeĥa reĝo Jiří subiĝis al longdaŭra malsano. Kiel administranto de la reĝlando li destinis reĝinon Johaninon. Per lia morto finiĝis la etapo de regado de la t.n. „husana reĝo“. La regado de Jiří donis al la lando trankvilon, ĉar kvankam mem katoliko, li kapablis teni ekvilibron inter katolikoj kaj kalikuloj. Dum lia regado ankaŭ okazis karakteriza plifortigo de ekonomia stabilizo de la ĉeĥa ŝtato.