همدان
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
شهر همدان مرکز استان همدان در غرب ایران واقع است. شهر همدان در دامنهٔ شرقی کوه الوند واقع شده که یکی از پنج شهر تاریخی-فرهنگی ایران شناخته شده‌است. مرکز استانی به همین نام است که در سیصد و شصت کیلومتری جنوب غربی تهران قرار دارد در ارتفاع ۱۸۰۰ متری از سطح دریا.
میدان مرکزی (میدان امام) این شهر توسط مهندسان آلمانی طراحی شده و به نقشه شعاعی معروف است که ۶ خیابان اصلی بطور موازی به میدان اصلی شهر وصل شده و بلوارها بصورت رینگهای اول و دوم آنها را منقطع کرده که در نوع خودکم نظیر است و در ابتدای هر خیابان اصلی دو گنبد نقره‌ای رنگ به تعداد ۱۲ گنبد بنام هر امام معصوم تعبیه شده‌است که نشانگر مذهبی بودن و شیعی بودن این شهر از دیرباز می‌باشد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] تاریخ شهر همدان
مقاله اصلی:تاریخ شهر همدان
[ویرایش] پیشینه تاریخی نام همدان
آشوریان باستان به شهرهای قوم کاسی، عنوان «کارکاشی» داده بودند که «کار» به معنی قرارگاه یا منزلگاه و «کاشی» نام قوم کاسی است.
آشورشناسان و مادشناسان، جملگی این کار کاشی (با شهر کاسیان) را منطقه کنونی همدان دانسته‌اند.
پرفسور گیریشمن، باستان شناس معروف فرانسوی، معتقد است که اسم قبلی هگمتانه،» اکسایاً یعنی شهر کاسیها بوده‌است.
در مجموع اعتقاد غالب بر این است، که شهر هگمتانه را یکی از اقوام آریایی بنام مادها ساخته‌اند. و نخستین دولت ایرانی را در آن بنا نهاده‌اند. ولی نتایج تحقیقات بیانگر آن است که شهر هگمتانه پیش از انتخاب به پایتختی توسط مادها، وجود داشته مردمانی از قوم کاسی در آن می‌زیسته‌اند. سپس بازماندگان قوم کاسی، بعدها با طایفه‌ای از آریاییها قوم موسوم به ماد را پدید آورده‌اند. و با غلبه بر دولت تجاوزگر آشوری، دولت ماد را بنیان کذاشته، و پایتخت خود را کار کاشی قرار داده‌اند. و از آن به بعد، این شهر هگمتانه نام گرفته‌است.
امروز هم باستان شناسان، تپه باستانی هگمتانه، واقع در مرکز شهر همدان را، که وسیع‌ترین تپه باستانی ایران است، بقایای همان ابنیه عهد کاسی، مادی، هخامنشی و بعد از آن می‌دانند. مساحت این تپه حدود ۳۰ هکتار می‌باشد. که با در نظر گرفتن بخش‌هایی که جزء محدود تپه باستانی بود، ولی اینک ساختمانهای مسکونی بر روی آن ساخته شده، به بیش از ۴۰ هکتار نیز می‌رسد.
این تپه بیضی شکل، در داخل محدوده شهر فعلی همدان، و در دو سوی خیابان اکباتان واقع شده‌است. «هگمتانه»، یا «هنگمتانه» که به زبان پارسی قدیم به معنی محل تجمع بوده، ترکیبی از دو واژه «هنگ» به معنی «جا» و «متانه» به معنی «تجمع» است. این واژه در زبان یونانی به صورت «اکباتانا» در آمده‌است، و در کتیبه‌های عیلامی به صورت «اک ماتانو» آمده‌است.
برخی میز معتقدند: «امدانه» یا «آمادای» که در کتیبه پیلسر پادشاه آشور آمده به این محل اطلاق می‌شده. هگمتانه «در زبان ارمنی،» اهمتان «و در زبان سریانی و پهلوی، اهمدان»، در گویش نویسندگان عرب «همدان» و در تورات، «احتمانا» گفته شده‌است. همچنین سکه‌هایی از عهد ساسانی کشف شده که محل ضرب آنها «اهمتان» قید شده‌است.
نخستین اشاره مکتوب به نام مادها و سرزمین ماد، در سالنامه بیست و چهارم شارل مانزر سوم (۸۳۶ قبل میلادی) و سارگن دوم (۷۱۵ قبل از میلادی بوده، که از این قوم و سرزمین آنان به نام «مادای»یا «آمادای» یاد کرده‌اند.
روایات مورخین یونانی نیز حاکی است که این شهر در دوره مادها، (از اواخر قرن هشتم تا نیمه اول قرن شم قبل از میلاد) مدتها مرکز امپراتوری مادها بوده‌است. و پس از انقراض آنها نیز به عنوان یکی از پایتختهای دوره هخامنشی (پایتخت تابستانی و احتمالا«محل خزانه آنها) به شمار می‌رفته‌است.
گفته‌های هرودت مورخ یونانی، در قرن پنجم قبل از میلاد،م مهم‌ترین ماخذ تاریخی در این مورد است. وی بنای اولیه این شهر را به» دیااکو " نخستین شهریار ماد نسبت می‌دهد (در ۷۲۸ قبل از میلاد). هرودت اوضاع سیاسی واقتصادی نا مناسب قوم ماد را در دستیابی دیااکو به قدرت موثر می‌داند.
دیگر مورخین یونانی چون پلی بیوس، کنزیاس، ژوستین و گزنفون نیز درباره هگمتانه مطالبی جمه آوری کرده‌اند.
دیااکو پس از اینکه هگمتانه را به پایتختی خود برگزید، تصمیم به ساخت کاخی عظیم و مستحکم به صورت هفت قلعه تو در تو گرفت. به طوریکه کاخ پادشاهی و خزانه، در درون قلعه هفتم قرار داشته باشد. دیااکو به تقلید از رنگ آمیزی قصرهای بابلی، دستور داده بود کنگره‌های هر قلعه را به رنگی مخصوص در آورند. به این ترتیب :رنگ کنگره‌های قلعه اول سفید، دومی سیاه، سومی ارغوانی، چهارمی آبی، پنجمی نارنجی، و کنگره دو با روی داخلی سیمین و زرین بودندو محیط بیرونی ترنی دیوار قلعه، تقریباً به اندازه حصار شهر آتن بوده استقصر شاهی، که در آخرین قلعه درونی بر پاشده بود، دارای صدها اتاق بوده، و مردم نیز خانه‌های خود را بیرون این قلعه‌ها و در کنار آن ساخته بودند.
بنا به در خواست دیااکو، قوم ماد شهرهای کوچکی راکه در آن می‌زیسته‌اند، رها ساخته و در اطراف قلعه شاهی خانه‌های خود را بنا کردند پلی بیوس مورخ یونانی (۲۰۴ تا ۱۳۲ قبل از میلاد) می‌نویسد: در دامان کوه اورنت، (اورنت یا اورنتس = الوند) شهر هگمتانه با قلعه و ارگ مستحکم و حیرت آوری قرار گرفته، و قصر شاهی، در داخل آخرین قلعه آن استوار گردیده‌است.. وضع ساختمانی،آرایش عجیب، و تزییناتی که در آن به کار رفته به نحوی بوده، که توصیف آن مبالغه آمیز به نظر می‌رسد. چوبهایی در آن به مصرف رسیده پوشیده از زر و سیم است. درها، ستونهای و رواقهای آن، با هزاران گونه کنده کاری و نقش و نگار آراسته شده‌اند. یک دیوار بی پیرایه، و یک تیر عاری از زیور، در آن کاخ نیست حتی کاشی‌هایی که زینت بخش «ازاره‌ها» و دیوارهای دورنی قصر است، با پوششی از آب نقره، سیم اندود گشته و همه چوبها از جنس سرو و کاج می‌باشند.
کنزیاس مورخ یونانی و پزشک معروف اردشیر دوم هخامنشی (۴۰۴ تا ۳۰۴۵ قبل از میلاد) می‌نویسد « سمیرامین » ملکه آشور، پس از دیدن وضعیت شهر و موقعیت مناسب آن دستور داده، که برای او در آنجا کاخی بسازند و چون دیده‌است. که در شهر جدید الاحداث کمبود آب وجود دارد، دستور داده تا با صرف هزینه‌ای گزاف، نهری ساخته و آب دریاچه‌ای را که در آن سوی کوه اورنت (الوند) است به این شهر سرازیر نمایند.
ابوبکر احمد بن محمد اسحاق همدانی معروف به این فقیه، در کتاب البلدان خود که در حدود سال ۲۹۰ هجری به تحریر در آمده، به نقل از یکی از دانشمندان پارسی می‌نویسد: «همدان بزرگ‌ترین شهر جبال و حدود چهار فرسنگ در چهار فرسنگ بوده‌است.»
بخت النصر بعد از فتح و ویرانی بیت المقدس ، فرمانده‌ای به نام صقلاب را به قصد تصرف همدان می‌فرستد، ولی وی با عدم موفقیت مواجه شده و طی نامه‌ای به بخت النصر می‌نویسد: من به شهری آمده‌ام دارای بارویی بلند و سرکش و مردمی بسیار و کوی و برزنهای فراخ و رودهای فراوان و ...
پس از انقراض مادها، هر چند هگمتانه مرکزیت نخستین را نیافت، ولی به جهت قرار گرفتن سدر مسیر جاده شاهی، که پارسه ( تخت جمشید) را به سارد متصل می‌کرد، به عنوان پایتخت تابستانی هخامنشیان مورد توجه خاص بود، و از این رو آن را آباد کردند.
در زمانی که داریوش سوم با اسکندر مواجه می‌شود. هگمتانه به صورت ویرانه‌ای بود. ولی داریوش سوم بنا به پیشنهاد یاران خود دستور می‌دهد در میانه شهر، کوشکی بزرگ که آن را ساروق می‌نامیدند، بسازند. در این کوشک سیصد مخفی گاه برای گنجینه و دارایی‌ها برباشد. و برای آن هشت درب آهنین ساختند، که همه دو اشکوبی (دو لختی) و هر اشکوب، به بلندای دوازده گز بود.
چنانکه ملاحظه شد درباره چگونگی احداث و نام بنیانگذاران هگمتانه در بین مورخین یونانی، اتفاق نظر وجود ندارد. مورخین اسلامی نیز دراین زمینه با یکدیگر اختلاف نظر دارند و در مورد محل دقیق آن هم نظریات متفاوتی ارایه شده‌است. گر چه اکثر مورخین، پژوهشگران و باستان شناسان مانند مرحوم مصطفوی، پرفسورگیر یشمن، اشمیت، لوشای و پرادارا، تپه‌ای را که هم اکنون در شهر همدان به نام هگمتانه معروف است، محل اصلی شهر باستانی هگمتانه می‌دانند.
حفاریهای باستانشناسی سالهای اخیر در تپه هگمتانه هم مشخص شده‌است، که محل کاخ و بناهای اشاره شده، در تپه هگمتانه کنونی واقع بوده‌است. نتایج حفاریهای تپه هگمتانه – آثار کشف شده حاکی از وجود یک شبکه منظم و پیشرفته آب رسانی در شهر حکومتی مادهاو پارتها می‌باشد در فواصل بین کانالهای آب رسانی، معابری به عرض ۵/۳ متری وجود داشته و کف این معابر، تماماً با آجرهای مربع شکل و به منظمی مفروش بوده‌است. پیشینه حفاریهای علمی ازاین تپه، به سال ۱۹۱۳ میلادی بر می‌گردد که هیشی فرانسوی از طرف موزه لوور پاریس به سرپرستی شارل فوسی، کاوشهایی در تپه هگمتانه انجام داد. ولی نتایج این کاوشها هیچ گاه منتشر نشد.
در طی ۱۰ فصل حفاری انجام شده از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۸، که حدود ۱۴۰۰۰ متر مربع از بقایای این شهر مورد کاوش قرار گرفته یکی از کهن‌ترین دوره‌های تمدن پشری نمایان شده‌است. همچنین یک حصار طولانی به ارتفاع ۹ متر و دو برج عظیم و کم نظیر در درون آن کشف شده، از جمله کاوشهای علمی سال ۱۳۶۲ تا کنون که به سرپرستی آقای دکتر محمود رحیم طراف, به انجام رسیده منجر به شناسایی شهر بزرگی در دل تپه هگمتانه شده‌است. تحقیقات نشان داده که در فواصل ۳۵ متری بین معابر دو سری واحدهای ساختمانی قرار دارد که هر کدام شامل یک هال (حیاط مرکزی) است. با اتاقها و انبارهایی به صورت قرینه در گرداگرد آن، به شکلی که هر واحد ساختمانی فضایی در حدود ۵/۱۷ *۵/۱۷ متر را در بر می‌گیرد. معابر مذکور با عرض ۵/۳ و پس بندی آجری در بخش وسیعی از تپه گسترش داشته، و جهت شمال شرقی به جنوب غربی دارند.
همچنین ادامه کاوشها بخش‌هایی از حصار عظیم شهر به قطر ۹ متر وارتفاع ۸ متر را آشکار ساخته‌است. این حصار در فواصل معین، دارای برجهای عظیم بوده، که هگمتانه قدیم را در بر می‌گرفته‌است. به طور کلی این تپه در طول یکصد سال اخیر بارها مورد حفاری باستان‌شناسان داخلی و خارجی قرار گرفته‌است. از جمله ویژگیهای شهر باستانی هگمتانه معماری و طرح و نقشه منظم این شهر بوده، که در بین آثار باستانی به س دست آمده کم سابقه‌است.
ضمناً در طول حفاریهای انجام شده آثار ارزشمند و بی نظیری کشف گردیده که اغلب متعلق به دوران هخامنشیان و نیاکان آنهاست. تعدادی از اشیاء کشف شده از این تپه در موزه ملی ایران باستان و تعدادی دیگر در موزه‌ها و یا مجموعه‌های خصوصی خارج کشور نگهداری می‌شود.
[ویرایش] جایگاه تاریخی همدان:
همدان، اولین پایتخت نخستین تشکیلات حکومتی در ایران بوده، که در آن دوره هگمتانه نامیده می‌شده‌است.
آثار مکشوفه از تپه باستانی هگمتانه و نیز کتیبه‌های گنج نامه آثاری از آن زمان می‌باشند. آثار تاریخی، فرهنگی متعدد موجود در همدان، موجب شد تا در جلسه مورخ ۱۳۷۰/۲/۲ شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، همدان به عنوان یکی از شش شهر تاریخی، فرهنگی کشور شناخته شود.
همچنین کاوشهای باستانشناسی انجام شده در تپه گیان نهاوند و وجود تپه باستانی باباکمال و مهاجرت حَبَقّوق پیامبر به تویسرکان، (حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) نیز حاکی از قدمت این دو شهر می‌باشد.
[ویرایش] همدان در گذر تاریخ
مهاجرتهای اقوام آریایی نژاد ماد ازحدود ۳۵۰۰ سال پیش به منطقه غرب ایران و محدوده فعلی استان همدان واختلاط و سلوک آنان با اقوام مستقر در منطقه به تدریج منجر به شکل گیری نخستین حکومت فراگیربه مرکزیت هگمتانه (همدان) در فلات قاره ایران گشت و این حکومت در ۶۵۰ قبل از میلاد در اوج اقتدار خود ضمن غلبه بر بزرگ‌ترین قدرت سیاسی و نظامی آن عصر یعنی دولت آشور قلمرو خود ار از شرق به آسیای میانه و در غرب به قلب آسیای صغیر بسط داد. بر اساس نوشته‌های هرودوت ورخ یونانی بدستور دیااکو نخستین پادشاه ماد در هگمتانه (همدان) پایتخت آنان استحکامات عظیمی شامل قلاع تو در تو و قصرهای سلطنتی برپا گشت.
اکثریت محققین علوم تاریخ و باستانشناسی را عقیده بر این است که تپه امروزی هگمتانه در دل شهر همدان برجای مانده بقایای همین تأسیسات می‌باشد. این تپه طی چندین سال اخیر مورد کاوشهای باستانشناسی قرارگرفته وکارگاههای کاوش واشیا ﺀ بدست آمده در معرض دید علاقمندان قرار دارد.
همچنین انجام حفاریهای باستانشناسی در تپه‌های گودین نزدیک کنگاور و نوشیجان در ملایر گوشه‌هایی از فرهنگ و تمدن اقوام ماد را در این زمان بر ما آشکار ساخته که از جمله آنها می‌توان به نخستین اشکال خط ونگارش و سکه‌های اولیه و مظاهر فرهنگ دینی و معماری ایرانی اشاره نمود.
از دوره هخامنشیان علاوه بر سنگ نبشته‌های میخی گنجنامه همدان تعداد قابل توجهی اشیا ﺀ زرین و سیمین و نیز بقایای کاخهای سنگی بیادگار مانده‌است که علاقمندان می‌توانند از آنها در موزه ملی کشور و موزه تپه هگمتانه بازدید کنند از دوره‌های سلوکی واشکانی در همدان مجسمه شیر سنگی و گورستان پارتی و در نهاوند نشانه‌هایی از یک معبد برجای است.
شهر همدان در دوره ساسانی یکی از ضرابخانه‌های این حکومت بوده وسکه‌های متعددی از این دوره در دست می‌باشد. شهر نهاوند نیز در این زمان دارای اهمیت ویژه‌ای بود و دژ مستحکمی در آن قرارداشت ویکی از مراکز ایالات اسپهبد نشین هفتگانه این دوره بود.
اعراب در یورش به ایران فتح نهاوند را فتح الفتوح نامیدند و گشودن همدان را به سال ۶۴۵ میلادی پس از فتح نهاوند بزرگ‌ترین پیروزی خود بر ساسانیان شمرده‌اند.
از آثار این دوره می‌توان به غار قلعه جوق در فامنین و بقایای قلعه‌ای در همان محل اشاره کرد.
نفوذ و گسترش اسلام درایران تغییرات وتکامل شگرفی را بر پایه تعالیم اسلام واصول هنرها و معماری قدیمی کشور سبب شد. ازاین دوره ۱۴۰۰ ساله در نقاط مختلف استان یادمانهای متعددی برجای مانده که اهم آنها عبارت‌اند از:بنای بسیار زیبا و ارزشمند گنبد علویان از دوره سلجوقی – برج قربان – بقعه استر ومردخای – بقعه خضر از قرون ۷تا۹ هجری در همدان امامزده ازناو از دوره سلجوقی در فامنین – امامزاده هود واظهر در رزن و بقعه حبقوق نبی در تویسرکان از قرن هشتم –امامزاده یحیی – امامزاده حسین و امامزاده اسماعیل د ر همدان و نیز کاروانسرای فرسفج و مدرسه علوم دینی شیخ علیخان زنگنه در تویسرکان – آب انبار وسنگ نبشته‌ای معروف به کتیبه آقاجان بلاغی مربوط به بنای یک سد در اسدآباد – یخچال می‌رفتاح در ملایر وحمام حاج آقا تراب در نهاوند ونیز تعدادی پل شامل پل شکسته (خسروآباد)در اسدآباد- پل کوریجان و آبشینه در همدان پل جهان آباد در فامنین – پل فرسفج ومجموعه بازار در تویسرکان و پل زرامین در نهاوند جملگی از دوره صفوی و بازار, مسجد جامع و میدان امام همدان و بازار ملایر از ابنیه مهم بعداز دوره صفوی.
[ویرایش] آب و هوا و مشخصات جغرافیایی
شهرستان همدان با وسعتی حدود ۴۱۱۸ کیلومتر مربع، از خط الراس رشته کوه الوند تا مرزهای شرقی استان کشیده شده‌است.
شرقی‌ترین نقطه این شهرستان ۴۹ درجه و ۲۷ دقیقه غربی‌ترین آن ۴۸ درجه و ۲۰ دقیقه از نصف النهار گروینچ فاصله دارد و در حد فاصل ۳۴ درجه و ۳۵ دقیقه، تا ۳۵ درجه عرض شمالی واقع شده‌است. شهرستان همدان، از شمال به شهرستان‌های رزن و کبودرآهنگ، از جنوب به تویسرکان و ملایر، از شرق به استان مرکزی و از غرب به شهرستان بهار محدود می‌شود.
در جنوب شهرستان همدان، ارتفاعات کوهستان الوند قرار دارد، که خط الراس این ارتفاعات مرز طبیعی شهرستان‌های همدان و تویسرکان را تشکیل می‌دهد و دشت‌های همدان، قهاوند، دشت نشر و قسمتی از دشت رزن - فامنین در حد فاصل این ارتفاعات قرار گرفته‌اند.
بلندترین نقطه شهرستان همدان در قله الوند با ارتفاع ۳۵۸۴ متر و پست‌ترین نقطه آن زمین‌های عمر آباد با ارتفاع ۱۶۰۰ متر است، که محل خروج رود قره چای می‌باشد. متوسط ارتفاع این شهرستان نیز از سطح دریا حدود ۱۸۲۰ متر است.
این شهرستان بر اساس سرشماری عمومی سال ۱۳۷۵ دارای ۵۶۳۴۶۶ نفر جمعیت و تراکم نسبی ۸/۱۳۶ در هر کیلومتر می‌باشد و از پنج شهر همدان، مریانج، فامنین، جورقان و قهاوند و ۳ بخش و ۱۲ دهستان تشکیل شده‌است و مردم ساکن در مراکز شهرهای آن به فارسی ودر روستاها، عمدتاً به ترکی، فارسی، لری و کردی سخن می‌گویند. آب و هوای همدان سرد است و در فصل زمستان زمین پوشیده از برف می‌شود.تابستان همدان معتدل و زمستان طولانی و سرد و برفی است.
[ویرایش] شخصیت‌های معروف
همدان جایگاه بزرگانی چون حکیم بوعلی سینا و دیگر دانشمندان، عارفانی چون بدیع الزمان، ابوالوفا حافظ، عین‌القضات همدانی و شاعرانی چون میرزاده عشقی، غبار، عراقی، مفتون همدانی، غمام، صابر و باباطاهر عریان و نام‌آوران معاصری چون شیرین عبادی و هاشم آغاجری است.
[ویرایش] دانشگاه‌ها
- دانشگاه بوعلی سینا
یکی از قطب‌های علمی ایران از نظر میزان دانشجوی شاغل به تحصیل می‌باشد و حدوداً دارای ۱۰۰۰۰ دانشجو است.
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان همدان
- دانشگاه آزاد اسلامی همدان
- دانشگاه تربیت معلم همدان
- دانشگاه صنعتی همدان
[ویرایش] آثار تاریخی, مکان‌های توریستی و مراکز فرهنگی هنری
[ویرایش] آثار تاریخی
آرامگاه بوعلی سینا دانشمند و طبیب ایرانی کتاب قانون وی یکی از کتب مشهور وی است.
آرامگاه باباطاهر - گنبد علویان - بقعه استرومرخای - برج قربان - تپه هگمتانه - غار علیصدر-کتیبه‌های گنجنامه- مجسمه شیر سنگی - بازار همدان- قبر اسکندر -مسجدجامع همدان -کلیسای پروتستان - کلیسای رافاییل -خانه شهبازیان-میدان امام خمینی-قلعه دختر(قیزقلعه سی)-تپه پیسا-تپه مصلی-عمارت باغ نظر -گورستان پارتی- بقعه خضر -آرامگاه عارف قزوینی -سرای قلمدانی .
[ویرایش] مکان‌های توریستی, مناظر طبیعی و دیدنی
تپه عباس آباد, دره امامزاده کوه[دره ماوشان ],تپه حاج عنایت , پل کوریجان, پیست اسکی تاریک دره و آبشینه. نیز می‌توان از غار زیبای علیصدر, آبشار گنجنامه , باغهای مصفای دامنه الوند به ویژه درهٔ عباس آباد و دره مراد بیگ, غار قلعه جوق, سد اکباتان و پارک مردم سخن به میان آوررد.لازم به ذکر است بوستان تازه تاسیس و ۴۸ هکتاری ارم در بلوار ارم از مکان‌های توریستی همدان است.
[ویرایش] آثار و مکان‌های مذهبی
امامزاده عبدالله -امامزاده یحیی – امامزاده حسین - امامزاده اسماعیل - امامزاده محسن -امامزاده هادی ابن علی -امامزاده اسماعیل و امامزاده اهل بن علی.
[ویرایش] هتل‌ها و مراکز اقامتی
- هتل پارسیان ارم
- هتل بوعلی
- هتل باباطاهر
- هتل آرین
- هتل یاس
- هتل مرمر
- هتل خاتم
[ویرایش] پارک‌ها
- بوستان ۵۰ هکتاری و شهربازی ارم
- پارک‌مردم(لوناپارک)و شهربازی
- مجتمع تفریحی عباس آباد و تله سی
- پارک جنگلی گنجنامه و تله کابین
- پیست اسکی تاریک دره
- پارک‌کودک
- پارک جنگلی سداکباتان و دریاچه سد
- پارک شیر سنگی
- پارک شهرک مدنی
و پارکهای محله‌ای شامل:
- پارک اعتمادیه
- پارک زنبق
- پارک چمران
- پارک لادن
- پارک مریم
- پارک حجازی
[ویرایش] سینماها و سالن‌های تیاتر و نمایش
- سینما فلسطین
- سینما قدس
- تالار فجر
- سینما کانون
- مجموعه فرهنگسرای بوعلی
[ویرایش] موزه‌ها و مراکز فرهنگی هنری
[ویرایش] موزه تاریخ طبیعی همدان
تاریخچه :
موزه تاریخ طبیعی همدان، در راستای تأمین اهداف علمی، آموزش و پرورش دانشگاه بوعلی سینا، در سال ۱۳۵۱ خورشیدی به همت آقای جعفر محمد علی زاده بنیانگذاری شده‌است، و تا کنون نیز با مدیریت ایشان اداره می‌شود. این موزه با الگوها و استانداردهای بین المللی طراحی و تکمیل شده‌است. و نه تنها در سطح ایران بلکه در سطح خاور میانه و حتی جهان مطرح می‌باشد. محل آن در فضای دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا در انتهای چهار باغ آزادگان منشعب از میدان مدرس واقع شده‌است، و با زیر بنای تقریبی ۲۰۰ متر مربع در سه تالار جداگانه و به‌هم‌پیوسته جای داده شده‌است.
اکتشافات:
توجه به اکتشاف، بیانگر پوپایی و بالندگی یک موزه می‌باشد. و موزه تاریخ طبیعی همدان نیز درطول فعالیت ۲۸ ساله خود برخی از نمونه‌های را برای اولین بار در کشور کشف نموده‌است. و البته اثبات جدید بودن آنها در سطح جهان نیاز به تحقیق و بررسی بیشتری دارد. برای نمونه کشف ۵ گونه جدید از ماهی‌های خلیج فارس و چند نمونه از سنگواره‌ها است، که برای اولین بار توسط این موزه گزارش شده‌است. در حال حاضر علاوه بر گردشگران و پژوهندگان، سالانه گروه‌های زیادی از نفر دانشجویان و دانش آموزان از این موزه دیدن می‌کنند.
سالن شماره ۱:
در این سالن نگاره‌های سنگی کشف شده از مناطق مختلف ایران به توسط گروه تحقیق موزه و سفالینه‌ها، و دست سازهای مفرغی و سکه به نمایش در آمده، که مبین برداشت دقیق انسان ایرانی و علاقمندی وی به طبیعت اطراف خود بوده‌است. همچنین حدود ۳۰۰ مورد صحنه سازی از طبیعت وحش ایران به معرض دید عموم کذاشته شده‌است.
سالن شماره ۲ :
این سالن بیه آبزیان اختصاص دارد و شامل دو بخش جدا از هم است: در بخش اول: آکواریوم انواع ماهیان زینتی آب شیرین مناطق گرمسیری است، که در حال حاضر تعدادی از آنها به صورت محدود و در حد تحقیقات در موزه نگهداری می‌شوند. همچنین راه اندازی آکواریوم ماهی‌های آب شور و نیز احداث آکواریوم بزرگ و قابل رقابت با انواع بین المللی آن حاوی انواع گوناگون آبزیان، در دست مطالعه می‌باشد. بخش دوم: شامل آبزیان فیکسه شده‌است. در این قسمت نمونه‌های کمیاب و نفیسی از انواع آبزیان، خزندگان، و پستانداران، به صورت فیکسه شده در داخل محول و یا به صورت «تاکسیدرمی» شده قرار دارد.
سالن شماره ۳ :
در این سالن مجموعه‌ای از نمونه‌های کانی و فسیلی و سنگهای رسوبی به جای مانده از ادوار مختلف زمین‌شناسی ایران، جمع آوری شده‌است، که گر چه فشردهای از نمونه‌های کانی و فسیلی ایران است، لیکن غنی‌ترین مجموعه‌های مشابه داخل کشور است.
[ویرایش] موزه هگمتانه
موزه هگمتانه در شرق تپه باستانی هگمتانه و جنب گودال معروف فرانسویها قرار دارد.
ساختمان این مکان که پیشتر مدرسه پرورش نامیده می‌شد,در طی تغییرات وتعمیراتی به منظور ایجاد یک موزه موقت به بهره برداری رسیده‌است و مجهز به آزمایشگاه و کارگاه عکاسی می‌باشد.
اشیای موزه مشتمل بر دوبخش اختصاصی واستانی است.
در این مجموعه آثار سنگی ,سفالی,استخوانی وفلزی از دوره‌های پیش وپس از اسلام به نمایش در آمده‌است. در راهرو و تالار سمت راست موزه, اشیای یافته‌شده از هگمتانه نگهداری می‌شوند. از برجسته‌ترین این آثار می‌توان به پایه ستونهای متعلق به کاخهای هخامنشی از جمله شالی ستون مربوط به دوران اردشیر دوم با متن میخی,دو مهر استامپی سنگی وشیشه‌ای مربوط به دوران قبل از اسلام وسرگاو از جنس سفال متعلق به دوران هخامنشی اشاره کرد. همچنین مجموعه‌ای از اشیای باستانی در سالهای پیش از انقلاب به صورت حفارهای غیر قانونی از خاک خارج شده‌اند که آنها را منسوب به هگمتانه می‌دانند و اکنون در موزه ملی و بعضی در موزه‌های خارج از کشور نگهداری می‌شوند. مجموعه تابوتهای سنگی وسفالی مربوط به دوره پارتیان که از میدان شیر سنگی بدست آمده اند, خمره‌ها وسنگهای تزیینی با نقوش زیبا وسنگ قبرهای دوران مختلف اسلامی, شاخص‌ترین نماینده‌های آثار کشف شده استانی می‌باشند که در سالن مرکزی وراهروی سمت چپ موزه قرار داده شده‌اند.
[ویرایش] راه‌های همدان
- راه اصلی تهران – همدان به درازای ۳۴۱ کیلومتر که از قزوین میگذرد و ۲۰۰ کیلومتر آن آزادراه و بزرگراه است.
- بزرگراه تهران- همدان که از ساوه میگذرد.
- بزرگراه تهران – کرمانشاه-خسروی که همدان در کیلومتر ۳۷۵ این مسیر قرار دارد.
- راه اصلی تهران – سنندج که همدان در ۳۴۳ کیلومتری این مسیر قرار دارد.
- راه اصلی تهران - ایلام که همدان در همین مسیر قرار گرفته‌است
- راه اصلی سنندج – همدان به طول ۱۸۲ کیلومتر
- راه اصلی تبریز-زنجان – همدان- اهواز به طول ۲۷۵ کیلومتر
[ویرایش] سوغات همدان
سفال و سرامیک، چرم و کالای چرمی، فرش، گلیم و جاجیم، انگشت پیچ، سیر تند، شیر شیره، قیسی، مویز، شیره انگور، کماج، حلوا زرده.
[ویرایش] صنایع دستی
صنایع دستی به ویژه از نظر صنایع چرمسازی , قالیبافی و گلیم بافی و به ویژه با توجه به وجود شهر لالجین به عنوان قطب سفال سازی و سرامیک کشور محسوب می‌شود.
[ویرایش] جستارهای وابسته
- هگمتانه
- اکباتان
- گویش همدانی
- مشاهیر همدان
- تاریخ شهر همدان
- بوعلی سینا
- دانشگاه بوعلی سینا
- پایتختهای ایران در طی تاریخ
- موسیقی همدان
[ویرایش] پیوندها
سازمان میراث فرهنگی استان همدان
شرکت نمایشگاههای بین المللی همدان
پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور: همدان
 |
|
|---|---|
| مرکز | همدان |
| شهرستان‌ها |
اسدآباد | بهار | تویسرکان | رزن | کبودرآهنگ | ملایر | نهاوند | همدان |
| شهرها |
ازندریان | اسدآباد | بهار | تویسرکان | جورقان | جوکار | دمق | رزن | سامن | سرکان | شیرین‌سو | صالح‌آباد | فامنین | فرسفج | فیروزان | قروه درجزین | قهاوند | کبودرآهنگ | گل‌تپه | لالجین | مریانج | ملایر | نهاوند | همدان |
| آثار دیدنی |
آبشار گنجنامه | آتشکده نوشیجان | آرامگاه باباطاهر | آرامگاه بوعلی‌سینا | امامزاده یحیی | پیست اسکی الوند | تالاب پیرسلیمان | تپه باستانی هگمتانه | سد اکباتان | سرآب گیان | غار علیصدر | گنبد حیقوق نبی | مجسمه شیر سنگی | مقبره باباپیره | موزه تاریخ طبیعی همدان |
| ماد: | هگمتانه (همدان) |
| هخامنشیان: | شوش | پاسارگاد |
| اشکانیان: | دامغان | اشک‌آباد | تیسفون |
| ساسانیان: | تیسفون |
| طاهریان: | بخارا | نیشابور | مرو |
| صفاریان: | زرنج |
| سامانیان: | بخارا |
| علویان: | طبرستان |
| زیاریان: | اصفهان |
| بوییان: | همدان | ری | شیراز |
| غزنویان: | غزنین |
| سلجوقیان: | نیشابور | اصفهان |
| خوارزمشاهیان: | سمرقند | گرگانج |
| ایلخانیان: | مراغه | تبریز |
| تیموریان: | سمرقند | هرات |
| صفویان: | اردبیل | تبریز | قزوین | اصفهان | ساری |
| افشاریان: | مشهد |
| زندیان: | شیراز | کرمان |
| قاجاریان: | ساری | تهران |
| پهلوی: | تهران |
