زبان لاتویایی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

زبان لاتویایی یا لِتونی (به لاتویایی:latviešu valoda) زبان رسمی جمهوری لاتویا‌ست. ۱.۴ میلیون تن در لاتویا و نزدیک به ۱۵۰هزار تن در بیرون این کشور بدین زبان سخن می‌رانند.

لاتویایی یک زبان هندواروپایی و از شاخه خاوری زبان‌های بالتیک است. از زبان‌های بالتیک تنها زبان لاتویایی و زبان نزدیک به آن لیتوانیایی به‌جا مانده‌اند. هر چند دگرش میان واژگان این دو زبان،درک گویشوران این دو زبان را نسبت به زبان هم ناشدنی می‌سازد.

[ویرایش] تاریخچه

لاتویایی از آنجاکه سیمایی از زبان نیاهندواروپایی را در خود نگاه داشته مورد توجه زبانشاسان است.

پنداشته می‌شود که خانواده زبانی بالتیک پس از جدایش از زبان نیاهندواروپایی با خانواده زبانی اسلاو زبان بالت‌و‌اسلاوی را ساخته‌اند و در نز دیک به سده ۱۰ (پیش از میلاد) این دو خانواده زبانی از هم جدا شده‌اند.

میان سال‌های ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلادی زبان نیابالتیک به دو نیمه خاوری و باختری شکافته شد. دگرش‌ها میان دو زبان لیتوانیایی و لاتویایی پس از سال ۸۰۰ (میلادی) آغاز شد،در این زمان زبان یگانه پیشین به دو گویش بخش‌گشت. این گویش‌ها تا زمانی که آن را میان سده‌های ۱۴ تا ۱۷ میلادی برآورد می‌کنند پایدار بود.

در سده ۱۶ زبان لاتویایی از دل زبان لاتگالیایی بیرون آمد و زبان‌های کورونی،سمیگالی و سلونی را نیز در خود حل‌نمود. همه زبان‌های یادشده از خانواده زبان‌های بالتیک بودند.

کهن‌ترین نمونه شناخته شده از زبان لاتویایی سروده‌ای آیینی‌است از سال ۱۵۳۰ که از اصل زبان آلمانی اثر به لاتویایی برگردان شده‌بوده‌است.

[ویرایش] لاتویایی و سیاست

در درازای تاریخ لاتویا دارای پیوندهای پرآشوبی با کشورهای آلمان،سوئد،روسیه و لهستان بوده‌است و همواره چهره‌ای چندفرهنگه داشته‌است. در روند اشغال این سرزمین به دست شوروی میان سال‌های ۱۹۴۰-۱۹۴۱ و سپس ۱۹۴۵-۱۹۹۱ سیاست روسی‌سازی آن دولت اثر بسیاری بر زبان لاتویایی گذارد. در این دو دوره نزدیک به یک‌سوم لاتویاییان تبعید شدند و یا آزارهایی دیگر بدان‌ها روا داشتند. همچنین کوچاندن بزرگ مردمانی از روسیه،اوکراین و روسیه سفید از سوی شوروی به لاتویا شمار لاتویایی‌زبانان را از ۸۰درصد در سال ۱۹۳۵ به ۵۲درصد در ۱۹۸۹ کاهش داد. بسیاری از این کوچندگان هرگز کوششی در آموختن لاتویایی ننمودند. امروزه شمار کسانی که زبان مادریشان در این کشور لاتویایی‌است به ۶۰درصد می‌رسد.

پس از استقلال دوباره لاتویا در ۱۹۹۱ سیاست نوین آموزشی درباره زبان لاتویایی طرح شد و آماج نخستین آنان آموزش زبان اقلیت‌ها در سامانه‌ای دو زبانه بود. برخی پژوهشگران این کنش را در زوال زبان لاتویایی اثردار می‌دانند. زبان‌های اقلیت که در سامانه آموزشی لیتوانی آموزانده می‌شوند دربرگیرنده اوکراینی،عبری،بلاروسی،رومانیایی،استونیایی،زبان لهستانی،روسی و لیتوانیایی می‌باشند. در آنجا لاتویایی در جایگاه زبان دوم آموخته‌می‌شود. آماج از این کار این است که اقلیت‌های زبانی به آسانی به جامعه و سیاست لاتویایی اندرشوند و دچار واپس‌ماندگی نگردند.

[ویرایش] نویسش

از دید تاریخی سامانه نوشتاری لاتویایی از شیوه آوایی زبان آلمانی بهره می‌برده‌است. در آغاز سده بیشتم این شیوه با الفبای لاتین و تغییرهای درخور بهسازی گردید. امروزه لاتویایی دربردارنده ۳۳ حرف است:

A Ā B C Č D E Ē F G Ģ H I Ī J K Ķ L Ļ M N Ņ O P R S Š T U Ū V Z Ž

a ā b c č d e ē f g ģ h i ī j k ķ l ļ m n ņ o p r s š t u ū v z ž

[ویرایش] منبع

نویسندگان ویکی‌پدیای انگلیسی،Latvian language.(۳۱ مارس ۲۰۰۷)

	زبان‌های رسمی اتحادیه اروپا
آلمانی \| اسپانیایی \| استونیایی \| اسلونیایی \| اسلوواک \| انگلیسی \| ایتالیایی ایرلندی \| بلغاری \| پرتغالی \| چکی \| دانمارکی \| رومانیایی \| سوئدی \| فرانسوی فنلاندی \| لاتویایی \| لهستانی \| لیتوانیایی \| مالتی \| مجاری \| هلندی \| یونانی
منبع: European Union website

زبان‌های بالتیک
پروسی باستان \| ساموژیتی \| سلونی \| سمیگالی \| کوری گالیندی \| لاتگالی \| لاتویایی \|لیتوانیایی \| زبان یاتوینگی

برگرفته از «http://fa.wikipedia.org../../../%D8%B2/%D8%A8/%D8%A7/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C.html»

رده‌های صفحه: زبان‌های بالتیک