زبان چکی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
زبان چِک یا چِکی(به چکی:čeština،تلفظ:چِش‌تسی‌نا) یکی از زبان‌های اسلاوی و در کنار زبان‌های اسلوواک،لهستانی،پومرانی و سورابی شاخه باختری اسلاوی را در برمی گیرد. این زبان زبان جمهوری چک و چک‌های سراسر جهان می‌باشد. گویشوران این زبان را ۱۲میلیون برآورد می‌کنند. این زبان با زبان اسلوواک بسیار نزدیک‌است و در درجه‌ای کمتر با زبان لهستانی. چک‌زبانان و اسلوواک‌زبانان به خوبی زبان یکدیگر را می‌فهمند،البته به جز کسانی که در دو دهه پیش زاده‌شده‌اند که کمی سخت‌تر زبان هم را درک‌می کنند. دلیل اسانی فهم این دو زبان به پیشینه کشور چکسلواکی برمی‌گردد که تا پیش از ۱۹۹۳ که دو کشور چک و اسلواکی از هم جدا شدند مردمان چک و اسلواک‌زبان با هم پیوند روزمره داشتند و تلویزیون و رادیوی ملی برای هر دو زبان برنامه‌های فهم‌پذیر داشت. همکنون هم برنامه‌های تلویزون چک به ویژه در زمینه برنامه‌های اقتصادی برای اسلواک‌زبانان به آسانی درک‌پذیر است. زبان اسلواک نیز در نتیجه کوچ اسواک‌زبانان در جمهوری چک به گوش آشناست.
مانند بسیاری دیگر از زبان‌های اسلاوی (به جز نام‌های عادی در بلغاری و مقدونی) واژهها (به ویژه نام‌واژه‌ها،کارواژه‌ها و صفت‌ها) ریخت‌های گوناگونی در زبان چکی دارند. به این دید زبان‌های اسلاوی و از آن دسته زبان چک نزدیکی بیشتری به خاستگاه هند و اروپایی خود به نسبت دیگر زبان‌های این خانواده دارند. افزون بر این دستورهای ریخت‌شناسی واژگان به شدت بی‌قاعده هستند و بسیاری از واژگان دارای دگرش‌های رسمی،گفتگویی و نیمه‌رسمی دارند. جایگشت واژهها در جمله در این زبان امری‌است شدنی.
صداشناسی زبان چکی برای گویشوران دیگر زبان‌ها می‌تواند بسیار دشوار باشد زیرا برخی واژگان در این زبان دارای حرف صداداری نیستند. برای نمونه واژه‌های ztvrdl (سفت‌شده)،vlk (گُرگ)،smrt (مرگ) و یا جمله Strč prst skrz krk (انگشت در گلویت بکن) که در آنها نبود حرف صدادار واگفت آنها را دشوار می‌سازد؛ولی چون واج‌های l و r در این زبان پرطنین گفته‌می‌شوند تا اندازه‌ای نقش یک واکه را بازی می‌کنند. همچنین حرف ř که آوایی یگانه در زبان چکی است و بیان آن برای ناچکی‌زبانان بسیار دشوار می‌باشد و آوایی است میان ر و ژ.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] نام وتاریخچه
نام بومی این زبان čeština از نام چک‌ها که قبیله‌ای اسلاو بودند گرفته شده‌است. اینان در مرکز بوهم جاگیر شدند و با دیگر قبیله‌های اسلاو همسایه زیر فرمان دودمان پرژمیسلید همپیمان گشتند. ریشه این نام آشکار نیست. برپایه یک استوره این نام از نیا چک-کسی که این قبیله را به سرزمینشان رساند- گرفته شده‌است.
زبان چکی از زبان پیشااسلاوی در نزدیک به هزاره یکم (پیش از میلاد) پرورش یافته‌است.
[ویرایش] صداشناسی
زبان چکی دارای ۱۰ واکه می‌باشد،پنج واکه کوتاه و پنج واکه بلند. واکه‌های کوتاه اینها هستند:
- /ɪ/ که با حرف y نمایش داده‌می‌شود.
- /u/ که با حرف u نمایش داده‌می‌شود.
- /ɛ/ که با حرف e (گاه با ě) نمایش داده‌می‌شود.
- /a/ (در عمل واکه ناپُر مرکزی باز [ä]) که با حرف a نمایش داده‌می‌شود.
- /o/ (درعمل واکه پر پشت میانی [o̞]) که با حرف o نمایش داده‌می‌شود.
واکه‌های بلند:
- /iː/ که با حرف‌های í و ý نمایش داده‌می‌شود.
- /uː/ که با حرف‌های ú و ů نمایش داده‌می‌شود.
- /ɛː/ که با حرف é نمایش داده‌می‌شود.
- /aː/ که با حرف á نمایش داده‌می‌شود.
- /oː/ که با حرف ó نمایش داده‌می‌شود.
همچنان در چکی سه صدای ترکیبی هست:
- /aʊ̯/ که با au نمایش داده‌می‌شود.(بیشتر در وامواژگان دیده می‌شود)
- /eʊ̯/ که با eu نمایش داده‌می‌شود.(تنها در وامواژگان دیده می‌شود)
- /oʊ̯/ که با ou نمایش داده‌می‌شود.
[ویرایش] چند جمله روزمره
- Dobrý den :بدرود
- Dobrou noc :شب‌خوش
- Děkuji :سپاس‌گذارم
- Vítejte :خوش‌آمدید
- Jak se máš :چطوری؟(خودمانی)
- Jak se máte :چطوری؟ (رسمی)
- Mám se dobře :خوبم
[ویرایش] منبع
- نویسندگان ویکی‌پدیای انگلیسی،Czech language.(نسخه ۳ آوریل ۲۰۰۷)
 |
زبان‌های رسمی اتحادیه اروپا |  |
|---|---|---|
| آلمانی | اسپانیایی | استونیایی | اسلونیایی | اسلوواک | انگلیسی | ایتالیایی ایرلندی | بلغاری | پرتغالی | چکی | دانمارکی | رومانیایی | سوئدی | فرانسوی فنلاندی | لاتویایی | لهستانی | لیتوانیایی | مالتی | مجاری | هلندی | یونانی |
||
| منبع: European Union website | ||
| زبان‌ها و گویش‌های اسلاوی | |||
| اسلاوی خاوری | بلاروسی | اسلاوی خاوری باستان† | گویش نووگورود باستان† | روسی | روسین | روتنی† | اوکراینی | ||
| اسلاوی باختری | چکی | کاشوبی | کنانیک† | سورابی پایین | پانونی روسین | پولابی† | لهستانی | پومرانی† | اسلوواک | اسلووینسی† | سورابی بالا | ||
| اسلاوی جنوبی | بلغاری بانات | بلغاری | اسلاویک کلیسایی | مقدونی | اسلاوونیاک کلیسایی باستان† | زبان صرب‌و‌کروات (بوسنیایی, بونیه‌واک, کروات, مونته‌نگروئی, صربی, شوکاک) | اسلاویک یونان | اسلونیایی | ||
| دیگر زبان‌های اسلاوی | نیااسلاوی† | روسه‌نورسک† | اسلاووصربی† | اسلوویو | ||
| †زبان‌های مرده | |||
