ესპანეთი

ვიკიპედიიდან

ესპანეთი

ესპანეთის დროშა ესპანეთის გერბი
დევიზი: Plus Ultra
სახელმწიფო ენა	ესპანური
დედაქალაქი	მადრიდი
მეფე	ხუან კარლოს I
პრემიერ-მინისტრი	ხოსე ლუის რიდრიგეს საპატერო
ფართობი  - ხმელეთი  - ზღვა	სიდიდით 50-ე 504,782 კვ.კმ 1,04%
მოსახლეობა - რაოდენობა - სიმჭიდროვე	სიდიდით --ე 43,197,000 85/km²
ვალუტა	ევრო (EUR)
დროის ზონა	დზკ +1 (ზდ +2)
სახელმწიფო ჰიმნი	- Marcha Real
ინტერნეტის დომენი	.es
სატელეფონო კოდი	34

სექციების სია 1 სახელწოდება 2 გეოგრაფია 3 სახელმწიფო 4 დემოგრაფია 5 ეკონომიკა 6 ისტორია 7 მემკვიდრეობა 8 რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება] სახელწოდება

• ოფიციალური: ქართულად - ესპანეთის სამეფო; ესპანურად - Reino de España.
• ეტიმოლოგია - სავარაუდოდ სახელს სემიტური წარმომავლობა აქვს და ნიშნავს „დამალულს“. სხვა ვერსიით იგი ფინიკიურისგან წარმოსდგება და ნიშნავს “კურდღლების სანაპიროს”.
• ქვეყნის კოდი - ES.

[რედაქტირება] გეოგრაფია

ქვეყანა დასავლეთ ევროპაში, პირენეის ნახევარკუნძულზე. მოსაზღვრე ქვეყნებია: საფრანგეთი, ანდორა, პორტუგალია.

• ფართობი - 504.782 კვ.კმ.
• ბუნება: გეოგრაფიული რაიონები – ცენტრალური ესპანეთი (el Centro) მესეტის პლატოთი, ჩრდილოეთი (el Norte), აღმოსავლეთი (el Este) ხმელთაშუა ზღვის სანაპირო ზოლში, სამხრეთი (el Sur) ხმელთაშუა ზღვასა და ატლანტის ოკეანეს შორის მოქცეული არე. მთათა სისტემები - პირენეები, სიერა მორენა, იბერიისა და კანტაბრიის მთები; უმაღლესი მწვერვალები (მ) - პიკო დე ტეიდე 3.718 (კანარის კ-ებზე), მულასენი 3.478, პიკო დე ანეტო 3.404; მთავარი მდინარეები (კმ) - ებრო 910, ტახო (ტეჟუ) 790 (სულ 1.007), გვადიანა 778, დუერო 700 (სულ 895), გვადალკვივირი 657; უდიდესი ტბა - ემბალსე დე ალკანტარა (ხელოვნური); მთ. კუნძულები (კვ.კმ) - კანარის 7.447 (მათ შორის: ტენერიფე 2.034, ფუენტევენტურა 1.660, დიდი კანარი 1.560, ლანზაროტე 846, ლა-პალმა 708), ბალეარის 4.992 (მათ შორის: მაიორკა 3.640); კლიმატი - ოკეანური, ზომიერი.
• ბუნებრივი რესურსები - ქვანახშირი, რკინის მადანი, ურანი, ვერცხლისწყალი, პირიტი, თაბაშირი, თუთია, ტყვია, ვოლფრამი, სპილენძი, ჰიდროენერგია, სასოფლო-სამეურნეო მიწები.

[რედაქტირება] სახელმწიფო

• პოლიტიკური სისტემა - კონსტიტუციური მონარქია.
• სახელმწიფოს მეთაური - მეფე ხუან კარლოს I (Juan Carlos I,1975).
• მთავრობის მეთაური - პრემიერ-მინისტრი (1996).
• საკანონმდებლო ორგანო – გენერალური კორტესები, შედგება სენატისა (256 წევრი) და კონგრესისაგან (350 წევრი).
• ეროვნული დღესასწაული - 12 ოქტომბერი - ესპანელი ერის დღე (ქ.კოლუმბის მიერ ამერიკის აღმოჩენის თარიღი).

• ადმინისტრაციული დაყოფა. ესპანეთის სამეფოს შემადგენლობაში შედის 17 ავტონომიური რეგიონი (Comunidad autonoma): ანდალუსია, არაგონი, ასტურია, ბალეარის კუნძულები, ბასკეთი, გალისია, ესტრემადურა, ვალენსია, კანარის კუნძულები, კანტაბრია, კასტილია-ლა მანჩა, კასტილია და ლეონი, კატალონია, ლა რიოხა, მადრიდი, მურსია, ნავარა, აგრეთვე ჩრდილოეთ აფრიკის სანაპიროზე მდებარე 2 ავტონომიური ქალაქი (ciudad autonoma) - სეუტა და მელილია.

[რედაქტირება] დემოგრაფია

• მოსახლეობა - 40,2 მლნ (2003), მათ შორის 69% ესპანელები, 18% კატალონიელები, 8% გალისიელები, 2% ბასკები.
• ენები – ესპანური (74%); კატალანური (17%); გალისიური (7%); ბასკური (2%).
• რელიგია - კათოლიციზმი.
• ქალაქები (ათ.) - მადრიდი (3.169, აგლომ. - 5.130), ბარსელონა (1.528, აგლომ. - 3.889), ვალენსია (741, აგლომ. - 1.407), სევილია (679, აგლომ. - 1.141), სარაგოსა (636), მალაგა (518, აგლომ. - 753), მურსია (394), ლას-პალმასი (348), ბილბაო (343, აგლომ. - 880).

[რედაქტირება] ეკონომიკა

ესპანეთი ინდუსტრიულ-აგრარული ქვეყანაა, ერთობლივი ეროვნული პროდუქტის მოცულობით (570 მლრდ $) მსოფლიოში მე-10 ადგილი უკავია.

• ე.ე.პ. სტრუქტურა (%) - სოფლის მეურნეობა - 3, მრეწველობა - 33, მომსახურება - 63;
• ე.ე.პ. (1 სულზე) - 14.490 $.
• უდიდესიკომპანიები - მარჩეი, ფიერო, ურკიხო, გარიჩესო, რუის-მატეოსი.
• ექსპორტი - ავტომობილები, ღვინო, ხილი, ბოსტნეული, ქიმიკატები, ფოლადი.
• ბიუჯეტი - 105,000 მლნ $.
• ვალუტა - ევრო (EUR); 2002 წლამდე ესპანური პესეტა.

[რედაქტირება] ისტორია

მე-20 საუკუნის დასაწყისში ქვეყანაში აქტიური პოლიტიკური ბრძოლა მიმდინარეობდა, რაც სამოქალაქო ომში გადაიზარდა (1936-1939). 1975 წლამდე ქვეყანას მართავდა დიქტატორი გენერალი ფრანსისკო ფრანკო, რის შემდეგაც აღდგენილ იქნა მონარქია. 1986 წელს ქვეყანა ევროკავშირის წევრი გახდა.

• ესპანეთის მმართველები.

1875-1885 : ბურბონების სახლი (ალფონსო XII)

1885-1886 : ბურბონების სახლი (მარია დე-ლას-მერსედესი)

1886-1931 : ბურბონების სახლი (ალფონსო XIII)

1931-1939 : ესპანეთის მეორე რესპუბლიკა

1939-1975 : ფრანკოს დიქტატურა

1975-20-- : ბურბონების სახლი (ხუან კარლოს I)

[რედაქტირება] მემკვიდრეობა

• არქიტექტურა - კორდოვის ისტორიული ცენტრი, ალჰამბრა, ესკორიალის მონასტერი მადრიდში, ძველი ქალაქი სეგოვია და მისი აკვედუკი, ისტორიული ქალაქი ტოლედო, ოვიედოს ასტურიული მონუმენტები, სანტა მარია დე გვადალუპეს სამეფო მონასტერი;
• ლიტერატურა - ესპანური ეპოსი: სიმღერა ჩემს სიდზე (XII ს.).

[რედაქტირება] რესურსები ინტერნეტში

ევროპის ქვეყნები

ავსტრია | აზერბაიჯანი | ალბანეთი | ანდორა | ბელგია | ბელარუსი | ბოსნია და ჰერცეგოვინა | ბულგარეთი | გერმანია | დანია | დიდი ბრიტანეთი | ესპანეთი | ესტონეთი | ვატიკანი | თურქეთი¹ | ირლანდია | ისლანდია | იტალია | ლატვია | ლიტვა | ლიხტენშტაინი | ლუქსემბურგი | მაკედონია | მალტა | მოლდოვა | მონაკო | ნიდერლანდები | ნორვეგია | პოლონეთი | პორტუგალია | რუმინეთი | რუსეთი¹ | საბერძნეთი | სან-მარინო | საფრანგეთი | საქართველო | სერბია | მონტენეგრო | სლოვაკეთი | სლოვენია | სომხეთი | უკრაინა | უნგრეთი | ფინეთი | ყაზახეთი¹ | შვეიცარია | შვეცია | ჩეხეთი | ხორვატია

დამოკიდებული ტერიტორიები: გერნსი | გიბრალტარი | კუნძული მენი | ფარერის კუნძულები | ჯერსი

¹ ნაწილი აზიაშია