Alphen aan den Rijn

Van Wikipedia

52° 8' NB 4° 39' OL

Gemeente Alphen aan den Rijn

Locatie van de gemeente Alphen aan den Rijn

Provincie

Zuid-Holland

Hoofdplaats

Alphen aan den Rijn

Oppervlakte
- Land
- Water

57,68 km²
55,06 km²
2,62 km²

Inwoners
Bevolkingsdichtheid

71.004 (1 januari 2007)
1290 inw./km²

Geografische ligging

52°08' NB 4°39' OL

Geografische ligging

{{{coordinaten}}}

Belangrijke verkeersaders

{{{station}}}

0172

2400 - 2409

Officiële website

www.alphenaandenrijn.nl

Politiek

Burgemeester (lijst)

N.P.M. Schoof (D66)

Bestuur

{{{bestuur}}}

Zetels
{{{partijen}}}

{{{zetels}}}

Alphen aan den Rijn ( uitspraak (info·uitleg)) is een stad en gemeente in Zuid-Holland, die liggen aan de Oude Rijn tussen Leiden, Gouda en Bodegraven en Ter Aar. Buiten de stad Alphen aan den Rijn zelf telt de gemeente ook nog de dorpen Aarlanderveen en Zwammerdam. De Alphenaren zelf noemen het centrum van hun woonplaats "het dorp".

[bewerk] Algemene gegevens

Alphen aan den Rijn ligt bij de samenvoeging van het kleine riviertje de Aar en de Oude Rijn, die vanaf Utrecht naar Leiden stroomt. Alphen wordt aan de oostzijde begrensd door de Gouwe en het Aarkanaal, en in het westen door de Heimanswetering. Alphen wordt doorsneden door de Oude Rijn. Er zijn vijf bruggen over de Oude Rijn, waarvan er twee alleen voor voetgangers, fietsers, bussen (alleen Alphense brug) en hulpdiensten toegankelijk zijn. De oppervlakte van de gemeente Alphen aan den Rijn bedraagt 57,68 km², waarvan 2,52 km² water. Per 1 januari 2005 had de gemeente een woningvoorraad van 28.487 woningen en per 1 januari 2007 een inwoneraantal van 71.004 (bron: CBS). In oktober 2001 is Alphen aan den Rijn als Groenste stad van Nederland uitgekozen. In september 2002 werd Alphen aan den Rijn zelfs uitgeroepen als de Groenste Stad van Europa. Aan de Rijnhaven ligt een uitgebreid industrieterrein. Hier staat ook de 135 meter hoge KPN toren, die aan alle kanten van Alphen aan den Rijn te zien is. Deze toren was de eerste die door Nozema voor de doorgave van digitale ethertelevisie werd gebruikt.

[bewerk] Woonwijken

Officieel kent Alphen aan den Rijn de volgende wijken, wat tevens de postcodegebieden zijn: Oudshoorn (2401), Ridderveld (2402), Zegersloot (2403), Hoorn (2404), Hoge Zijde (2405), Lage Zijde (2406), Steekterpolder (2407), Kerk en Zanen (2408) en Rietveld (2409). De dorpen Aarlanderveen en Zwammerdam hebben respectievelijk de postcodes 2445 en 2471.

Deze wijken zijn weer onderverdeeld in buurten, waarvan sommigen alleen in de volksmond bestaan, bijvoorbeeld:

Het Groene dorp is ontstaan door de oorspronkelijke groene kleur van het schilderwerk van de woningen en door de relatie met het naastgelegen "Rode dorp". Op de plaats waar nu het groene dorp ligt stond vroeger een steenfabriek. De namen van de straten komen van die fabriek, bijvoorbeeld Pannenwerk en Kleiwerf.
In het Rode dorp woonden de werknemers van de vroegere steenfabriek. De naam is ontstaan door de rode kleur van de dakpannen op de woningen.

[bewerk] Transport

Alphen aan den Rijn heeft een station aan de spoorlijn Utrecht - Leiden. Vanuit Alphen aan de Rijn kan ook per lightrail (vroeger trein) naar Gouda worden gereisd. In het verleden was er ook een spoorlijn van Uithoorn via onder andere Nieuwkoop en Ter Aar naar Alphen, maar deze is opgeheven.

Vanuit Leiden, met een aansluiting aan de A4, is Alphen met de auto bereikbaar via rijksweg N11, die is doorgetrokken tot Bodegraven en daar aansluiting geeft op de snelweg naar Utrecht. Ter hoogte van Alphen is een aquaduct aangelegd in de Gouwe waar rijksweg 11 onderdoor gaat. Uit noordelijke richting is Alphen bereikbaar via de provinciale weg N207 richting Haarlemmermeerpolder. Deze drukbereden weg loopt naast de Gouwe naar Gouda door.

[bewerk] Geschiedenis

Huizen langs de Oude Rijn

Het gebied bij Alphen aan den Rijn werd 2000 jaar geleden al bewoond.

In de Romeinse tijd was de Oude Rijn de hoofdtak van de Rijn. De rivier zette bij overstromingen zand en klei af, waardoor een landschap van oeverwallen en kommen ontstond. In Alphen is dit nog steeds herkenbaar in de naamgeving van de stadsdelen "Hoge zijde" en "Lage zijde", aan de linker- respectievelijk de rechteroever van de rivier.

Op de plek waar nu het centrum van Alphen aan den Rijn zich bevindt, stond in Romeinse tijden het castellum Albanianae. De Romeinen bouwden toen ook de eerste brug over de Oude Rijn. Vanaf de regering van de Romeinse keizer Claudius (41 - 54 na Chr.) waren hier afdelingen van het Romeinse leger gelegerd. De noordelijke grens van het Romeinse Rijk lag namelijk langs de huidige Oude Rijn, en hier werden dan ook door de Romeinen diverse versterkte legerplaatsen gebouwd. Zo zijn ook in het dichtbij gelegen dorp Zwammerdam resten van een Romeins castellum gevonden, evenals resten van 6 Romeinse platbodems. Al in de Romeinse tijd ontwikkelde zich handel en nijverheid, waardoor Alphen aan den Rijn langzaam uitgroeide tot een belangrijk handelscentrum in de regio. Germaanse aanvallen maakten daar echter een einde aan in het jaar 240 na Chr.

Na een hoop strubbelingen en problemen met overstromingen, vooral in Utrecht en Leiden, werd de Oude Rijn in 1122 bij Wijk bij Duurstede afgedamd. De aftakking die eerst als "Lek" begon, werd de hoofdstroom van de rivier. Sindsdien trad de Oude Rijn niet meer buiten zijn oevers. In en na de Middeleeuwen was Alphen een ambachtsheerlijkheid onder de naam Alphen en Rietveld.

In de 17e eeuw kwam Alphen verder tot bloei. Het was toen een pleisterplaats voor postrijders en handelsverkeer over land en water. Op gedeelten langs de Oude Rijn is nu nog het jaagpad te zien, waarlangs de trekschuiten werden voortgetrokken. De huidige gemeente Alphen aan den Rijn is gevormd in 1918. Toen werden de kleinere gemeenten Alphen, Aarlanderveen en Oudshoorn samengevoegd. In 1964 werd de gemeente uitgebreid met Zwammerdam.

Het wapen van Alphen aan de Rijn is toegekend op 8 mei 1918; het bestaat uit een zwarte achtpuntige ster op een wit wapenschild. Bovenop het schild staat een gouden kroon. Het schild wordt vastgehouden door twee gouden leeuwen. Het wapen was oorspronkelijk van de familie Van Alphen, een tak van de familie Van Kralingen. Ene Dirk van Cralingen (geboren voor 1189) had goederen in de buurt van Alphen en noemde zich nadien Van Alphen.

Hefbrug

De opvallende hefbrug bij de Gouwesluis over de Gouwe werd eind jaren 30 gebouwd. De Gouwe werd verbreed om de scheepvaartverbinding tussen Amsterdam en Rotterdam te verbeteren. Soortgelijke bruggen werden in Boskoop en Waddinxveen gebouwd. In de Tweede Wereldoorlog zijn er springladingen bij de brug geplaatst om deze indien nodig op te blazen, hetgeen niet nodig bleek te zijn. Door blikseminslag is echter een van de ladingen toch ontploft. In de zeventiger jaren is de brug opnieuw fors beschadigd bij een aanrijding door een kraanwagen die 1 meter te hoog was. Parallel aan de hefbrug (voor het wegverkeer), ligt een draaibrug voor de trein.

Alphen aan den Rijn had vóór de Tweede Wereldoorlog een kleine joodse gemeenschap. In 1930 woonden er in Alphen en omgeving 55 joden. Verreweg de meeste joodse inwoners zijn in oktober 1942 gedeporteerd en vervolgens vermoord; slechts enkele overleefden de oorlog door onder te duiken. Aan het Raoul Wallenbergplein staat het joods monument met alle namen van de omgekomen joden. De joodse gemeente van Alphen is in 1947 opgeheven en bij die van Leiden gevoegd. De joodse begraafplaats is in 1964 geruimd, de stoffelijke resten zijn overgebracht naar de joodse begraafplaats te Katwijk. De synagoge werd overgenomen door de remonstrantse kerk. In 1980 werd onder de kerkvloer een kist met onder meer een chanoekia gevonden, een kandelaar die bij een joods feest wordt gebruikt. Deze kandelaar werd inzet van moeizame onderhandelingen tussen de Commissie Joods Erfgoed en de remonstrantse gemeente. De remonstrantse gemeente wilde de kandelaar in haar kerk plaatsen. De chanoekia belandde uiteindelijk in 1991 in het Yad Vashem-museum te Jeruzalem.

Straalverbindingstoren

Vanaf 1950 begon de stad heel sterk te groeien. Er werden grote uitbreidingen aan de noordzijde van de stad gebouwd, die oorspronkelijk met afschuw als "die flats" werden bekeken door de oude Alphenaren. Vanaf de jaren 1990 werd ook een grote woonwijk ten zuiden van de spoorlijn gebouwd, Kerk en Zanen. Alphen ontwikkelde zich tot forensenstad, waar echter binnen de grenzen ook steeds meer werkgelegenheid kwam.

Eind jaren '80 kwam Alphen in het landelijke nieuws. Op de vuilnisbelt in de Coupépolder bleek veel gif gestort te zijn. Op de Coupépolder werd een golfbaan aangelegd. Er moesten veel maatregelen getroffen worden om te voorkomen dat de gifstoffen niet in het grondwater terecht kwamen.

[bewerk] Etymologie

De naam Alphen is waarschijnlijk afkomstig van de naam van het Romeinse castellum Albanianae, dat "nederzetting aan het witte water" betekent.

[bewerk] Monumenten

Oudshoornse kerk: Een hervormde kerk aan de oever van de Oude Rijn, gesticht in 1665 door Cornelis de Vlaming
Remonstrantse kerk: Dit was vroeger een synagoge.
Korenmolen de Eendracht: Deze 11 meter brede stellingmolen dateert uit 1752 en was oorspronkelijk gebouwd aan het noordeinde van de rivier de Gouwe. De molen is in 1898 overgeplaatst naar Alphen a/d Rijn om een andere molen te vervangen. De molen is tot 1955 commercieel in dienst geweest, en is elke zaterdag voor het publiek geopend.
Voormalig Raadhuis: In dit gebouw aan het Burgemeester Visserpark is momenteel de muziekschool gevestigd. Aan hetzelfde park ligt de villa Sonnehoeck uit 1920, wat een gemeentelijk monument is.
Stadhuis: In januari 2003 werd een nieuw stadhuis geopend dat van een revolutionair ontwerp is, naar de trends van deze tijd met veel openheid en glas. Architect: Erick van Egeraat associated architects, Rotterdam.
Katholieke Sint-Bonifatiuskerk: neogotische kerk uit 1884 naar ontwerp van Evert Margry.
Grafkapel familie De Smeth: in deze grafkapel werden tal van leden van de adellijke familie De Smeth bijgezet in de achttiende en negentiende eeuw. Deze staat achter de Adventskerk.
Adventskerk dit was de eerste Bonifatiuskerk, maar tijdens de beeldenstorm verwoest en heropgebouwd als protestantse kerk. De kerk is gebouwd naar een ontwerp van architect W. Ch. Kuijper jr in de jaren 1920 – 1922. De kerk verrees op de plaats van de oude dorpskerk die op 7 april 1916 afbrandde. In 1962 werd in de 40 meter hoge toren een beiaard van 45 klokken geplaatst; de luiklokken van de kerk wegen resp. 1162 en 864 kilo. Het orgel is een uniek Steinmeyer-orgel dat in 1982 gerestaureerd en uitgebreid is.

[bewerk] Attracties

Vogelpark Avifauna: een groot vogelpark met veel groen en vijvers, een restaurant, en een grote speeltuin, eigendom van het Van der Valk-concern, tegenwoordig Stichting Vogelpark Avifauna. Het park is opgericht op 17 mei 1950.
Archeon: Een themapark over het levend verleden van Nederland. Met replica's van 43 gebouwen uit de prehistorie, uit de Romeinse tijd en uit de Middeleeuwen. Het park bestaat sinds 1994.
Recreatiepark Zegersloot: Fiets- en wandelgebied met kinderboerderij, en met een grote plas die is ontstaan door zandwinning, de Zegerplas. In en om de Zegerplas worden diverse watersporten beoefend, zoals windsurfen, waterskiën en sportduiken.
Dive Post Alphen: Hier kan men leren sportduiken. Het duikteam zelf is ook actief in de Zegerplas.
Wet 'n Wild: Aan de Zegerplas kan men waterskiën en wakeboarden.
Groene Hart: Alphen aan den Rijn ligt midden in het Groene Hart. Er zijn enkele langeafstandswandelingen in de omgeving uitgezet, onder andere langs de molenviergang richting Nieuwkoop.
Het Kasteel: Pop- en Cultuurpodium aan de Concertweg in Alphen aan den Rijn. Het Kasteel organiseert als enige organisatie in Alphen aan den Rijn grote popconcerten en feesten (van drum 'n' bass tot en met metal). De organisatie is opgericht in 1982 en draait volledig op de inzet van vrijwillige medewerkers. In 2005 was Het Kasteel voor een complete renovatie van het gebouw gesloten. Op 10 februari 2006 opende Het Kasteel weer haar deuren voor publiek in het geheel vernieuwde pand.
Theater Castellum: theatergebouw met twee theaterzalen, drie bioscoopzalen, café's en een restaurant.

[bewerk] Evenementen

20 van Alphen: Verkeersvrije 20 kilometerloop. Deze vindt elk jaar plaats, op de tweede zondag van maart. De eerste "20 van Alphen" werd in 1952 georganiseerd. Sinds 1987 heeft de "20 van Alphen" de status van internationale wegwedstrijd.
Jaarmarkt: Elke derde woensdag in september. Traditioneel een regionale jaarmarkt voor lokale producten, is deze markt uitgegroeid tot een van de grootste jaarmarkten van Nederland, waar zeer veel mensen op af komen. Tegelijk met de jaarmarkt is er kermis.
Gondelvaart: De avond voor de jaarmarkt vind traditioneel de Alphense gondelvaart plaats.
Oldtimerdag: Begin september worden in de winkelstraten van Alphen Oldtimers tentoongesteld.
Taptoe Alphen: Op de zaterdagavond voor de jaarmarkt doen enkele muziekkorpsen hun shows op het Thorbeckeplein. De eerste taptoe werd in 1989 georganiseerd.
De twee uren van Alphen: Op Koninginnedag wordt elk jaar De twee uren van Alphen gehouden, een van de klassiekers in de nationale windsurfkampioenschappen. Bij deze twee uur durende race gaat het erom wie de meeste rondjes vaart op een op de Zegerplas uitgelegd circuit.
LAURA: Rijwielvierdaagse die altijd plaatsvindt in de eerste week van juli. "LAURA" staat voor Leiden, Amsterdam, Utrecht en Rotterdam en natuurlijk Alphen aan den Rijn waar start en finish zijn. In 2007 wordt de 60ste Alphense Rijwielvierdaagse gehouden

[bewerk] Beroemde Alphenaren

Henk Angenent, winnaar van de Elfstedentocht in 1997
Gerard van As, ex-Kamerlid in de 2e kamer voor de LPF (voormalig Alphens raadslid voor de VVD)
Brainpower (Gertjan Mulder), muzikant, scoorde enkele grote hits in de muzieklijsten
Leendert Burgersdijk (1828), bioloog en Shakespeare-vertaler
Salah Edin, rapper
Susanna Fields (Suzanne van der Velde), zangeres
Ruud Gullit, oud-voetbalinternational en trainer
Gerda Havertong, actrice, bekend van Sesamstraat
Matthijs van Heijningen, filmproducent
John Heitinga, profvoetballer van AFC Ajax en het Nederlands Elftal
Arjan van Heusden, profvoetballer (Port Vale, Oxford, Cambridge, Exeter, Torquay)
Kees Jansma, sportjournalist en televisiepresentator
Theo Joekes, (ex-) Tweede Kamerlid voor de VVD
Daphne Lammers, Redactrice RTL Nieuws en Presentatrice Editie NL van RTL 4
Henk Langerak, journalist Algemeen Dagblad, organistor/secretaris Club 66, secretaris Stichting Nipkow ('92-'98)
Joop Lankhaar, oud-voetbalinternational
Pim van der Linden, gitarist popgroep HET (hit: Ik heb geen zin om op te staan)
Mega Master (Patrick Zimmerman), muzikant, lid van de rapgroep K-Liber
Liesbeth Spies, politica van het CDA
Wouter van Pelt (1968), hockeyinternational
Martin Verkerk, tennisser, verloor de finale op Roland Garros (2003) en won de Dutch Open in 2004
Sanne Wallis de Vries, cabaretier, bekend van onder andere "Kopspijkers"
Bas Westerweel, Presentator en oud radio-dj
Lloyd Wezer, zanger, zong in Arnhemsgewijs en scoorde hits met Def Rhymz en Brainpower
Ingeborg Wieten, actrice (o.a. Goede Tijden, Slechte Tijden)
Ab Zagt, filmjournalist (Algemeen Dagblad)

[bewerk] Gemeentepolitiek

Burgemeester van Alphen aan den Rijn is: Nico P.M. Schoof (D66).

Wethouders zijn:

J.M.C.M. Groen in 't Wout (CDA) loco-burgemeester
R. J. Blom (VVD)
P. L. J. M. Schings (PvdA)
mr. S.J.P. Lyczak (VVD)
dr. H. van Wersch (PvdA)
K. Tigelaar (ChristenUnie)

Uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen van 7 maart 2006:

Gemeenteraadsverkiezingen 2006
Partij	Aantal stemmen	Stemmen in %	Zetels 2006	Zetels 2002
VVD	5730	19,5	8	8
PvdA	5601	19,1	7	4
CDA	4406	15,0	6	7
SP	3418	11,7	4	3
ChristenUnie	2466	8,4	3	2
Alphen Eén	1824	6,2	2	-
Beter Alphen	1421	4,9	1	2
Leefbaar Alphen / Alphense Stadspartij	1109	3,8	1	2
D66	1037	3,5	1	2
Alphen Lokaal	581	2,0	0	-
De Vrije Lijst	-	-	-	2
Totaal	29312		35	35
Opkomst			54,3%	56,6%