Johannes Brahms

Van Wikipedia

Johannes Brahms tegen het einde van zijn leven

Johannes Brahms (Hamburg, 7 mei 1833 – Wenen, 3 april 1897) was een Duits componist, dirigent en pianist.

Inhoud

1 Leven
2 Werk
3 Trivia
4 Externe links

[bewerk] Leven

[bewerk] Jeugd en opleiding

Brahms werd geboren in een sloppenwijk van Hamburg als zoon van een freelance-muzikant en een coupeuse. Zijn ouders zagen al snel zijn grote muzikale talenten en hij kreeg op zijn zevende jaar pianoles van Otto Friedrich Cossel. Toen hij tien jaar oud was speelde hij de pianopartij in het pianokwintet opus 16 van Ludwig van Beethoven. Dit optreden werd bijgewoond door een Amerikaanse impresario, die veel geld bood voor een tournee in Amerika van dit wonderkind. Onder druk van zijn pianoleraar, die bang was dat het talent zich door dit plan niet verder zou ontwikkelen, ging de tournee niet door. Johannes kreeg daarop gratis les van Eduard Marxsen, de beste pianoleraar van Hamburg.

Brahms, toen ongeveer dertien jaar, moest om zijn ouders te steunen in hun voortdurende strijd tegen de armoede populaire muziek spelen in bars en bordelen. Hij las tijdens het pianospelen gedichten van onder meer Novalis en Hölderlin om te ontsnappen aan het werk dat hij maar vervelend vond.

Brahms begon op zijn vijftiende volksliedjes te verzamelen en te bewerken en in 1851 had hij zijn eerste werk geschreven, het Scherzo in es-klein (opus 4). Vlak daarna volgden zijn pianosonates in C (opus 1) en in fis-klein (opus 2).

De jonge Johannes Brahms (1853)

In 1853 ging Brahms samen met de Hongaarse violist Eduard Reményi op tournee, waar hij in Düsseldorf Robert en Clara Schumann ontmoette. De vriendschap die ze sloten, was er een voor het leven. Dankzij de lovende kritiek van de zeer invloedrijke Robert Schumann was Brahms' naam gemaakt. Robert Schumann had een bipolaire stoornis. Brahms maakte van nabij mee dat Schumann een eind aan zijn leven wilde maken door zich in de Rijn te werpen. Schumann werd in een kliniek opgenomen en stierf in 1856. Brahms bleef zijn hele leven innig bevriend met de weduwe Schumann. Het is tot op heden nog altijd onduidelijk of Brahms meer voor Clara heeft gevoeld dan alleen vriendschap.

[bewerk] Tussenjaren

In 1860 ondertekende Brahms een manifest tegen de Nieuwduitse muziek, een stroming waarvan onder andere Richard Wagner en Franz Liszt de grote figuren waren. Brahms en zijn medeondertekenaars maakten zich hiermee niet geliefd bij de modernisten. Brahms voelde zich meer thuis in de klassieke traditie van Bach, Mozart, Haydn, Beethoven en Schubert. In 1862 verhuisde hij naar Wenen.

Na de dood van zijn moeder in 1866, een gebeurtenis die hem zeer aangreep, componeerde hij Ein deutsches Requiem, een humanistische liturgie van troost en lijden. Voor dit gigantische muziekstuk maakte hij gebruik van teksten van de vertaling van Maarten Luther van de bijbel, in plaats van de gebruikelijke Latijnse dodenmis. Hij had het stuk achteraf liever het Requiem van de Mens willen noemen. Zes delen van Ein deutsches Requiem werden op Goede Vrijdag in 1868 met groot succes opgevoerd in Bremen. Het complete werk van zeven delen ging onder leiding van Carl Reinecke op 18 februari 1869 in première in het Gewandhaus in Leipzig. Na Ein deutsches Requiem componeerde Brahms Rinaldo, een ander groot muziekstuk voor koor en orkest, gebaseerd op teksten van Goethe.

[bewerk] Latere leven

In 1876 voltooide hij zijn eerste symfonie, een compositie waar hij meer dan twintig jaar had gewerkt. Deze symfonie kreeg in Wenen de bijnaam Beethovens tiende. Hoewel Brahms het aanvankelijk wel vleiend vond om de erfgenaam van Beethoven te zijn, begon hij het later toch hinderlijk te vinden.

Op symfonisch gebied werd Brahms in Wenen tegenover Anton Bruckner gesteld. Bruckner vertegenwoordigde volgens de 'Brahmsianen' (ten onrechte overigens) de 'wagneriaanse' symfonie. Brahms werd door de Bruckneraanhangers (onder andere Gustav Mahler en Hugo Wolf) als conservatief bestempeld. Beide symfonici verschilden op alle vlakken van elkaar (behalve dat zij hetzelfde lievelingsgerecht hadden). Onbedoeld werden beide meesters mikpunt van elkaars tegenstanders. Overigens leed Brahms er minder onder dan Bruckner. In de overige drie synfonieën wist Brahms een veel persoonlijker stijl te vinden. Deze werken kwamen dan ook in veel kortere tijd tot stand dan zijn eersteling.

Brahms dirigeerde ook veel, voornamelijk zijn eigen muziek, maar ook muziek van Bach en veel koormuziek. In de jaren 1856 tot 1858 heeft hij geruime tijd bij het prinsdom Detmold gewerkt aan het Hoftheater. Hij dirigeerde daar het koor en soms ook het orkest. In die periode gaf hij pianolessen aan prinses Fredrike. Hij was in 1863 in Wenen dirigent van de Singakademie en gaf concerten met werken van Bach, Schumann, Beethoven en volksliederen in eigen bewerking.

Brahms raakte door zijn successen in goede doen, maar leefde altijd eenvoudig. Hij schonk veel weg aan veelbelovende musici, zoals Antonín Dvořák en ondersteunde zijn familie en Clara Schumann. Brahms heeft waarschijnlijk meer dan de helft van zijn werk vernietigd, omdat hij zeer perfectionistisch was. Tijdens zijn leven maakt hij, mede door zijn botte manier van optreden, veel vijanden, maar had ook veel vrienden.

Hij overleed 63 jaar oud op 3 april 1897 aan leverkanker in Wenen. Zijn begrafenis was een grootse gebeurtenis. Op de route naar de begraafplaats waren duizenden mensen aanwezig. De stoet werd begeleid door vlaggendragers en toortsdragers. De kist werd gevolgd door zijn vele vrienden als Antonín Dvořák en Alice Barbi. Het gebouw van de Wiener Musikverein was behangen met zwarte doeken. Brahms compositie Fahr wohl werd door de Singverein uitgevoerd. Brahms werd vlakbij Beethoven en Schubert begraven. Ook Hamburg, zijn geboortestad, treurde: tijdens de begrafenis hingen daar de vlaggen halfstok.

[bewerk] Werk

Brahms' oeuvre is zeer omvangrijk, hoewel veel ervan door de componist zelf is vernietigd. Hij schreef vier symfonieën en twee pianoconcerten, een vioolconcert en een dubbelconcert. Hij componeerde ongeveer 330 liederen en bewerkte muziek van Händel, Schubert en Bach.

Brahms' muziek wordt gerekend tot de late romantiek, waarin veel volkse invloeden te vinden zijn. Tot zijn bekendere werken behoren: Hongaarse dansen, Ein Deutsches Requiem.

Hoewel hij de laatste der grote romantici was, was hij sterk georiënteerd op de classicistische stijl, in het leven geroepen door de zgn. Weense Klassieken. Hij dweepte met Beethoven en Bach, geloofde in de conventionele vorm en structuur en was een tegenstander van de 'rebelse' Wagner en Liszt, en wat zij 'de muziek van de toekomst' noemden.

[bewerk] Trivia

De hit Love of my life van Carlos Santana is gebaseerd op het derde deel van Brahms' derde symfonie. De eerste muziek die Santana na de dood van vader hoorde was dit deel en hij kon de muziek, zoals hij in een interview vertelde, niet meer uit zijn hoofd zetten.