Theresienstadt
Van Wikipedia
Theresienstadt (Duits) of Terezín (Tsjechisch) is de naam van een vestingstad in Tsjechië, ook het fort binnen de vestingstad wordt Terezín genoemd. Het fort, waar het voormalige concentratiekamp van Theresienstadt ligt, heet "Kleine Vesting", de stad Terezín zelf noemt men "Grote Vesting".
Inhoud |
[bewerk] Bouw van het fort en gebruik
De vestingstad en het fort werden in de 18e eeuw gebouwd in opdracht van het Oostenrijk-Hongaarse rijk en genoemd naar de keizerin Maria Theresa. Zowel de rivier de Elbe en de Ohre stromen nabij het fort. De bouw startte in 1780 en duurde tot 1790; uiteindelijk besloeg het fort een oppervlakte van 3.89 km². Het is ontworpen in de stijl van Sébastien Le Prestre de Vauban en er waren ongeveer 5600 soldaten gestationeerd. Terezín werd tijdens oorlogen niet gebruikt. In de laatste helft van de 19e eeuw diende het fort als een gevangenis. Tijdens de Eerste Wereldoorlog deed het fort dienst als krijgsgevangenenkamp, waar ook de moordenaar van Franz Ferdinand, Gavrilo Princip stierf aan tuberculose. In de Tweede Wereldoorlog gebruikten de nazis Theresienstadt als concentratiekamp.
[bewerk] Theresienstadt in de Tweede Wereldoorlog
Op 10 juni 1940 nam de Gestapo het bevel in Terezín over. Tsjechische en Moravische verzetstrijders werden gevangen gezet in het fort. Vanaf november 1941 zou de stad Theresienstadt (de Grote Vesting) dienst doen als getto voor gedeporteerde joden, daarmee was Theresienstadt een concentratiekamp geworden. Lang zaten de gedeporteerde Joden er niet; Theresienstadt was vooral een tijdelijke verblijfplaats (een doorgangskamp) voor Joden die naar Auschwitz of andere concentratiekampen moesten.
Het kamp Theresienstadt opende officieel zijn deuren op 24 november 1941 door de SS'er Reinhard Heydrich. Veel joden uit Tsjechoslowakije werden naar Terezín gedeporteerd. In de zomer van 1942 werd de niet-Joodse bevolking van Theresienstadt weggestuurd. Onder de nieuwe bevolking bevonden zich vele kunstenaars, musici en juristen. Daardoor ontstond er een druk cultureel leven in het getto. In het kamp zaten, naast volwassenen, zo'n 11.000 kinderen.
De Joodse getto-bevolking had een zekere mate van zelfbestuur: 'De raad van ouderen'. Deze Raad had o.a. de taak om lijsten op te stellen van wie gedeporteerd zou worden en wie niet. Zou men weigeren mee te werken met de Duitsers, dan zouden simpelweg alle bewoners gedeporteerd en vermoord worden. Ondertussen werden de leefomstandigheden in Theresienstadt steeds slechter. Waar eerst zo'n 7000 Tsjechoslowaken hadden gewoond, waren nu 50.000 mensen gestationeerd. Er was weinig voedsel en alleen al in 1942 stierven er zo'n zestienduizend bewoners. Inwoners die zich verzetten tegen de Duitsers of anderszins iets deden dat volgens de Duitsers niet door de beugel kon, kwamen in het kleine Fort (de gevangenis) terecht, waar de leefomstandigheden nog belabberder waren.
[bewerk] De Modelstad
In 1943 werden vijfhonderd joden uit Denemarken (die niet naar Zweden hadden weten te vluchten) naar Terezín gestuurd. De Deense regering stond er op dat het Rode Kruis toegang kreeg tot de gevangenen. Eind 1943 kreeg het Rode Kruis toestemming om in 1944 de stad te bezoeken. Daarop richtten de nazi's nepcafés en winkels op in het kamp, om het geheel de aanblik te geven van een normale woonplaats. Om de overbevolking voor het Rode Kruis verborgen te houden werden veel joden naar Auschwitz gestuurd. Daardoor zaten de overgebleven gevangenen met niet meer dan drie mensen op een kamer. Het Rode Kruis was 'tevreden' over de opvang van joden en rapporteerde dienovereenkomstig; men had zich laten bedotten.
De list was zo succesvol dat er een propagandafilm over Theresienstadt werd gemaakt (Theresienstadt: Ein Dokumentarfilm aus dem jüdischen Siedlungsgebiet) ofwel: 'Een documentaire uit het Joodse vestigingsgebied'. In de film wordt gedaan alsof Hitler de Joden een mooie stad heeft geschonken. We zien 'blije' Joden sporten, dansen, tuinieren, winkelen, enz. Na de opnames werden zowel de cast als de regisseur (Kurt Gerron) naar Auschwitz gestuurd en vergast. Met de film wilden de Duitsers de geruchten rond concentratiekampen voor Joden de kop in drukken. Het was de bedoeling dat de film via het Rode Kruis zijn weg rond de wereld zou vinden; dat is niet gelukt. Bij de bevrijding van Theresienstadt werd de film door de geallieerden gevonden. Ook vandaag de dag is de film nog te zien in het kamp.
[bewerk] Bevrijding
Op 3 mei 1945 droegen de nazi's de controle over het kamp over aan het Rode Kruis en op 8 mei werd Theresienstadt officieel door het Rode Leger bevrijd. Theresiënstadt heeft de twijfelachtige eer om een reserveringskamp te zijn. Hoewel de situatie in de overige reserveringskampen beduidend beter was, was ook Theresienstadt bedoeld om mensen te sparen voor een ander doel: propaganda.
[bewerk] Gesneuvelden
Van november 1941 tot april 1945 werden ca. 144.000 Joden gedeporteerd naar Theresienstadt, 33.000 van hen stierven in de stad zelf aan ontbering, ziekte, marteling of door executie. 88.000 Joden werden vanuit Theresienstadt gedeporteerd naar vernietigingskampen (vooral Auschwitz en Treblinka). Bij de bevrijding waren nog 19.000 gevangenen in leven. Van de gedeporteerde Joden die in vernietigingskampen terechtkwamen overleefden 3000 mensen. Van de 10.500 kinderen in het getto overleefden 142 de oorlog.
De meer dan 140.000 naar Theresienstadt gedeporteerden kwamen uit de volgende landen:
- Tsjechoslowakije - 75.500
- Duitsland - 42.000
- Oostenrijk - 15.000
- Nederland - 5000
- Hongarije - 1150
- Polen - 1000
- Denemarken - 500.
[bewerk] Externe links
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Konzentrationslager Theresienstadt op Wikimedia Commons. |
