Celuloza
Z Wikipedii
Celuloza, błonnik, jest to nierozgałęziony biopolimer, polisacharyd o cząsteczkach złożonych z kilkuset do kilkunastu tysięcy jednostek glukozy połączonych wiązaniami β-1,4-glikozydowymi.
Spis treści |
[edytuj] Znaczenie biologiczne
Celuloza wchodzi w skład ścian komórkowych większości roślin, niekiedy stanowiąc kilkadziesiąt procent ich suchej masy. Obok ligniny jest to jeden z najpowszechniej występujących biopolimerów. Mimo że jest niezmodyfikowanym wielocukrem, jej znaczenie jako substancji pokarmowej dla organizmów wyższych jest ograniczone. Większość zwierząt nie ma enzymów, które umożliwiałyby rozkład celulozy. Niektórzy roślinożercy posługują się w tym celu symbiotycznymi bakteriami lub pierwotniakami, które wytwarzają enzym celulazę (np. termity czy parzystokopytne), inni celulozę po prostu wydalają.
[edytuj] Znaczenie przemysłowe
Celuloza stanowi cenny surowiec. Nieprzetworzona, jako składnik drewna, jest jednym z pierwszych materiałów stosowanych przez człowieka. Przetworzona mechanicznie jest głównym składnikiem papieru i tektury. Wreszcie przekształcona chemicznie wchodzi w skład różnych produktów chemii przemysłowej.
[edytuj] Właściwosci chemiczne
Celuloza jest praktycznie nierozpuszczalna w większości rozpuszczalników organicznych, jednak można ją roztworzyć w stężonym roztworze kwasu octowego lub NaOH. W obu przypadkach nie jest to prosty proces rozpuszczania lecz reakcja chemiczna wolnych grup hydroksylowych z kwasem lub NaOH, prowadząca do otrzymania rozpuszczalnych pochodnych celulozy. Istnieje także rozpuszczalnik specjalny dla celulozy - jest to odczynnik Schweizera (o wzorze [Cu(NH3)4](OH)2), czyli tzw. Cuoxam.
[edytuj] Pochodne celulozy
W wyniku reakcji z kwasem octowym powstaje rozpuszczalny w wodzie octan celulozy, który po wytrąceniu roztworem NaOH jest dobrym polimerem włóknotwórczym, zwanym sztucznym jedwabiem. Z octanu celulozy produkowano także niegdyś płyty gramofonowe. Z kolei w wyniku przetłoczenia roztworu celulozy w NaOH przez sita zanurzone w mieszaninie kwasu siarkowego i dwusiarczku węgla uzyskuje się włókno wiskozowe powszechnie stosowane do produkcji bandaży, gazy wyjałowionej i innych materiałów opatrunkowych.
W reakcji z kwasem azotowym uzyskuje się azotan celulozy, znany też jako bawełna strzelnicza, materiał wybuchowy stosowany dość powszechnie w XIX wieku. W reakcji z bezwodnikiem octowym tworzy jeden z ważniejszych trudnopalnych polimerów znany pod nazwą octanu celulozy lub acetylocelulozy.
