Knurów

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Knurów – wieś w woj. małopolskim, w pow. nowotarskim, w gminie Nowy Targ.

Knurów


Herb Knurowa	Flaga Knurowa

Gmina
- rodzaj

Knurów
miejska

Adam Rams
(e-mail)

33,95 km²

Położenie

50° 13' N
18° 41' E

Liczba mieszkańców (2006)
- liczba ludności
- gęstość
- aglomeracja

40 023
1178,90 os./km²
3 487 000 (GZW)

Strefa numeracyjna
(do 2005)

032

Kod pocztowy

44-190 do 44-196

Tablice rejestracyjne

SGL

Położenie na mapie Polski

Knurów

TERC10
(TERYT)

2243305011

Miasta partnerskie

Kazincbarcika

Svit

Urząd miejski³

ul. Ogana 5
44-190 Knurów
tel. 032 235 10 17; faks 032 235 15 21
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Knurów – miasto w południowo-zachodniej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie gliwickim.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.

Spis treści

1 Położenie
2 Podział administracyjny
- 2.1 Rejony
- 2.2 Osiedla mieszkaniowe
3 Powierzchnia
4 Demografia
5 Historia
6 Kultura
7 Gospodarka
8 Edukacja
9 Turystyka
10 Sport
- 10.1 Kluby sportowe
11 Znani knurowianie
12 Miasta partnerskie
13 Linki zewnętrzne

[edytuj] Położenie

Położenie Knurowa w konurbacji śląskiej

Miasto Knurów jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w zachodniej części województwa śląskiego, i Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP), w południowej części powiatu gliwickiego na Wyżynie Katowickiej.

Miasto sąsiaduje z miastem:

Gliwice

oraz gminami:

[edytuj] Podział administracyjny

[edytuj] Rejony

Pola Farskie
Krywałd
Szczygłowice

[edytuj] Osiedla mieszkaniowe

Osiedle 1000-Lecia Państwa Polskiego
Osiedle I Wojska Polskiego
Osiedle II Wojska Polskiego
Osiedle Szczygłowice
Kolonia I, II, III
Redyna

[edytuj] Powierzchnia

Według danych z roku 2002⁶, Knurów ma obszar 33,95 km², w tym:

użytki rolne: 23%
użytki leśne: 38%

Miasto stanowi 5,12% powierzchni powiatu i 0,27% województwa śląskiego.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	40 023	100	20 430	51	19 593	49
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1178,9		601,8		577,1

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1554,69 zł.

[edytuj] Historia

Knurów - Pieczęć gminy sprzed powstań śląskich

Knurów - Pieczęć gminy z okresu międzywojennego

Knurów - Pieczęć gminy z okresu powojennego

Choć dzisiejszy Knurów uzyskał prawa miejskie stosunkowo niedawno, bo w 1951 roku w wyniku połączenia z Krywałdem i Szczygłowicami, to jego historia jest znacznie bogatsza. Pierwsze wzmianki o Knurowie pochodzą z "Księgi uposażeń biskupstwa wrocławskiego" datowanej na przełom XIII i XIV wieku. W tym to okresie Knurów był już zorganizowaną osadą i stanowił część składową ziemi gliwickiej.

Na przestrzeni wieków losy Knurowa toczyły się podobnie jak całego Górnego Śląska, który przechodząc z rąk do rąk ostatecznie po wojnach śląskich znalazł się w granicach Królestwa Pruskiego. Jednym z najstarszych obiektów zachowanych z tego okresu jest XVI wieczny drewniany kościół pw. św. Wawrzyńca (znajdujący się obecnie w Chorzowie). Na oryginalny wystrój kościółka składały się między innymi cenne rzeźby św. Anny Samotrzeciej, św. Wawrzyńca oraz Pięknej Madonny z Knurowa. Szczególnie ta ostatnia, powstała około 1420 roku, jest obok Madonny z Krużlowej jedną z najwspanialszych w Polsce rzeźb przedstawiających średniowieczne Madonny. Obecnie wszystkie knurowskie figury można podziwiać w Muzeum Archidiecezjalnym w Katowicach.

Zasadnicze zmiany w historii miejscowości przyniósł wiek XIX, związany z procesem industrializacji. Knurów z osady typowo wiejskiej przekształcił się w ośrodek przemysłowy. Dotychczasowa zabudowa siedliskowa wzbogacona została nowymi obiektami. Na ich tle wyróżniał się wybudowany w poł. XIX wieku na terenie dóbr rycerskich dwór wraz ze stawem. Obecnie mieści się w nim siedziba NOT i Izby Tradycji KWK Knurów przy ul. Dworcowej.

Dynamiczny rozwój górnictwa i rosnące zapotrzebowanie na materiał strzelniczy przyczynił się do powstania w 1875 r. pierwszej fabryki – prochowni na Krywałdzie. Obecnie jedynymi śladami po dawnej świetności zakładu funkcjonującego przez ponad 120 lat pod nazwą Lignose, a później Krywałd ERG jest okazały budynek dyrekcji, neogotycka kapliczka św. Barbary przy ul. Zwycięstwa oraz kościół parafialny pw. św. Antoniego, który mieści się w budynku dawnej cechowni.

Gwałtowny rozwój Knurowa przypada na przełom XIX i XX wieku, kiedy to w wyniku odkrycia bogatych złóż węgla kamiennego podjęto decyzję o budowie koksowni oraz kopalni. Dzięki temu w latach 1900-1921 w północno-wschodniej części Knurowa powstały cztery kolonie dla urzędników i robotników. Są to unikatowe w skali kraju przykłady tzw. osiedli patronackich, wznoszonych w sąsiedztwie macierzystych zakładów pracy. Twórcą i projektantem knurowskich kolonii był światowej sławy urbanista Karl Henrici. Zespoły te odznaczały się regularnością i geometrycznością układu. Do dziś obiekty te zresztą zachowały swój odrębny charakter od reszty miasta wyróżniając się cechami wiejskiej zabudowy z dużą ilością zieleni. Typowym tego przykładem jest np.: III Kolonia w rejonie ul. Dworcowej, Słoniny i sąsiednich. Poza domami mieszkalnymi sukcesywnie rozbudowano infrastrukturę towarzyszącą. Uruchomiono w 1908 roku pierwszą linie kolejową, w 1912 roku powstał jeden z najbardziej charakterystycznych budynków – Lecznica Spółki Brackiej (obecnie szpital miejski przy ul. Niepodległości). W rejonie ulic Niepodległości i 1-go Maja wzniesiono kilkanaście, w większości modernistycznych kamienic, w latach 1928-1929 wybudowano także ratusz miejski. W pobliżu ul. Dworcowej warto ponadto zwrócić uwagę na odnowioną kapliczkę św. Jana Nepomucena ufundowaną w 1919 roku oraz kościół pw. św. Cyryla i Metodego z oryginalnymi wystrojem projektu Henryka Burzca – rzeźbiarza z Zakopanego.

Agresja hitlerowska rozpoczęła się w piątek 1 września 1939 roku o godz. 5.00, kiedy to oddziały niemieckie przekroczyły granicę polską od strony Szywałdu i zajęły Knurów broniony przez byłych powstańców śląskich. Od strony Nieborowic, Niemcy wkroczyli do Krywałdu i Szczygłowic. Granicy Polski na odcinku knurowskim bronił II batalion OOP. I i II kompanią dowodzili bracia Ryszard i Feliks Michalscy. Samoloty niemieckie ostrzelały m.in. kościół i teren fabryki "Lignoza" w Krywałdzie. Zginęło czterech polskich żołnierzy, w tym dowódca Feliks Michalski, którego pomnik można podziwiać przy Miejskiej Szkole Podstawowej nr 3 przy ul. Michalskiego.

Okres powojenny przynosi miastu dalszy rozwój związany z rozbudową przemysłu, uruchomieniem w 1961 w Szczygłowicach drugiej kopalni oraz tworzeniem nowych osiedli mieszkaniowych.

[edytuj] Kultura

Animacją życia kulturalnego w mieście zajmuje się powołana do tego celu specjalna instytucja – Centrum Kultury. Powstała ona w roku 1998 na bazie doświadczeń Wydziału Kultury Urzędu Miasta. Obecnie pod jej auspicjami działa kino "Casino", Dom Kultury w Szczygłowicach oraz sieć bibliotek miejskich. Centrum Kultury jest ponadto wydawcą 16-stronicowego tygodnika "Przegląd Lokalny" o nakładzie 4000 egz., który ukazuje się na rynku prasowym od 1991 roku.

Do najważniejszych zadań, jakie wykonuje Centrum Kultury, należy przede wszystkim przygotowywanie i realizacja całorocznej oferty kulturalnej miasta, na którą składają się cykliczne imprezy plenerowe, koncerty, wystawy, spotkania z twórcami kultury i sztuki, różnego rodzaju warsztaty i konkursy artystyczne czy też oferta kinowa. W Domu Kultury znalazły swe miejsce liczne zespoły i grupy zainteresowań jak koła wokalne, taneczne i plastyczne, prowadzone są zajęcia nauki gry na instrumentach, a także organizowane są imprezy okolicznościowe i środowiskowe. Od 1996 roku w Domu Kultury ma swoją siedzibę Zespół Folklorystyczny "Wrazidloki" – zdobywca wielu krajowych i międzynarodowych nagród, uhonorowany Laurem Knurowa, a od 2000 roku działa Zespół Taneczny "Fantazja". Obydwa zespoły są chlubą Centrum Kultury i świetną wizytówką miasta.

Poza Domem Kultury, wiele imprez i wydarzeń ma swoje miejsce w Klubie Kultury Lokalnej "Sztukateria", działającym od 2004 roku. Kursy tańca towarzyskiego i warsztaty taneczne, wieczory poetyckie, koncerty muzyki jazzowej i etnicznej to tylko część oferty Sztukaterii. Miasto współpracuje także z miejscowym środowiskiem artystycznym jak np. chórami "Animatio", "Slavica Musa", "Schola Cantorum", orkiestrą dętą KWK Knurów, znanym tenorem Adamem Sobierajskim, artystą rzeźbiarzem Markiem Śpiewla, zespołem rockowym "Apogeum" i in.

Bardzo ważne miejsce w życiu kulturalnym miasta zajmuje Izba Tradycji Górniczej przy KWK Knurów, mieszcząc się w budynku NOT przy ulicy Dworcowej 1. Pełni ona rolę nieformalnego muzeum Knurowa. W swych zbiorach posiada wiele unikatowych eksponatów i pamiątek ofiarowywanych przez okolicznych mieszkańców i instytucje.

Można tu znaleźć zarówno pochodzący z 1840 roku kamień graniczny obszaru górniczego, jak i oryginalne wyposażenie gabinetu dyrektora kopalni. Liczne dokumenty, plany, prace plastyczne czy też zdjęcia obrazują życie kopalni i jej załogi na przestrzeni 100 lat. Zainscenizowany przodek kopalni (ściana wydobywcza), odtworzony oryginalny wygląd i umeblowanie typowego śląskiego familoka, oraz kącik poświęcony orkiestrze dętej uzupełniają resztę zbiorów.

Działalnością społeczno-kulturalną w mieście zajmuje się także Lokatorsko-Własnościowa Spółdzielnia Mieszkaniowa. Prowadzi ona trzy kluby spółdzielcze. Oferta programowa skierowana jest zarówno dla najmłodszych jak i dla seniorów. Szczególną aktywność przejawiają kluby w okresie wakacji i ferii, w czasie których w różnorodnych zajęciach uczestniczy kilkaset dzieci i młodzieży. Dział społeczno-kulturalny LWSM organizuje ponadto festyny spółdzielcze, wystawy malarstwa, rzeźby i rękodzieła, wieczorki poezji śpiewanej, jest również współorganizatorem imprez organizowanych przez szkoły i inne instytucje na terenie miasta.

[edytuj] Gospodarka

Dzięki zasobom środowiska naturalnego, bogatym w złoża węgla koksującego wysokiej jakości, w Knurowie rozwinął się głównie przemysł wydobywczy reprezentowany przez KWK Knurów i KWK Szczygłowice. Te dwa największe zakłady w mieście zatrudniają łącznie ponad 7 tysięcy pracowników. Od kilkunastu lat Knurów zmierza jednak do przekształcenia się w ośrodek o zróżnicowanej strukturze gospodarczej. Dobrze rozwinięta jest sieć usług finansowych, dostępnych m.in. w pięciu bankach, agencjach kredytowych oraz Śląskiej Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej. Jednym z wiodących sektorów gospodarki miasta jest mieszkalnictwo reprezentowane przez dwie spółdzielnie mieszkaniowe posiadające łącznie przeszło 50% ogólnej liczby zasobów mieszkaniowych. Starszą z nich jest Lokatorsko-Własnościowa Spółdzielnia Mieszkaniowa założona w 1959 roku. Zarządza ona 134 budynkami mieszkalnymi na 5 osiedlach, zrzeszając ponad 6200 członków. Młodsza z nich to spółdzielnia "Knurowianka" założona w 1982 roku, zarządzająca 598 mieszkaniami i zrzeszająca 532 członków. Obie spółdzielnie stale modernizują swoje zasoby, przy czym LWSM zrealizowała inwestycje termomodernizacji z równoczesną likwidacją azbestu na wszystkich zarządzanych przez siebie budynkach mieszkalnych.

Rozwojowi miasta sprzyja obecność na rynku prywatnych podmiotów gospodarczych; zarówno tych większych – przede wszystkim z branży usługowej, elektronicznej, budowlanej, jak i mikroprzedsiębiorstw, których wg stanu na dzień 01.01.2005 roku było ponad 2200.

Do mocnych stron miasta należy zaliczyć:

doświadczenie w zakresie inwestycji – do największych należy oddanie do użytku w 2003 roku, przy udziale funduszu PHARE 2000, odcinka ulicy Szpitalnej wraz ze skrzyżowaniem z drogą krajową DK-78. W 2004 roku w ramach MTBS sp. z o.o. Tarnowskie Góry wybudowano 120 lokali mieszkaniowych. W 2005 roku, przy współudziale finansowym samorządu województwa śląskiego, wybudowano pierwsze rondo, które usprawniło układ komunikacyjny miasta oraz wpłynęło na poprawę bezpieczeństwa. Oddano także do użytku niemal 3 km odcinek wodociągu zasilającego osiedle oraz kopalnię Szczygłowice, wyremontowano historyczny budynek ratusza miejskiego, kontynuowana jest budowa cmentarza komunalnego. 20 października 2006 roku po gruntownej modernizacji otwarto pływalnię krytą przy ul. Szpitalnej.
stabilny rynek pracy – zapewniają go dwie kopalnie węgla kamiennego, które pomimo trwającego w Polsce procesu restrukturyzacji przemysłu wydobywczego należą do liderów w swojej branży, posiadając zasoby pozwalające na eksploatację złóż wykraczającą poza 2020 rok.
uporządkowana gospodarka odpadami komunalnymi – w postaci nowoczesnego ekologicznego składowiska
spójna i czytelna polityka rozwojowa – Knurów posiada Strategię Rozwoju na lata 2005-2015, Wieloletni Plan Inwestycyjny oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący powierzchnię gminy w ponad 99%.
korzystne usytuowanie – Knurów leży przy przecięciu dwóch międzynarodowych autostrad: A4 relacji wschód-zachód oraz będącej w budowie A1 relacji północ-południe, jak również w bezpośrednim sąsiedztwie największego portu śródlądowego w Europie (kanał gliwicki łączący Gliwice z rzeką Odrą).
posiadanie dużego węzła kolejowego w granicach miasta.

Nadchodzące lata stać będą pod znakiem dalszych inwestycji, przede wszystkim w infrastrukturę ochrony środowiska oraz w układ komunikacyjny miasta. Kontynuowana będzie m.in. modernizacja istniejącej już oczyszczalni ścieków oraz budowa drugiej oczyszczalni. Przygotowywana jest dokumentacja pod planowaną rozbudowę i modernizację infrastruktury wodno-ściekowej miasta. W dalszym ciągu realizowane będzie budownictwo mieszkaniowe w ramach TBS-ów (kolejne dwa budynki mieszkalne) oraz inwestycje w ciągi pieszo-komunikacyjne. Kolejnym wyzwaniem, przed którym stoi miasto, jest kwestia zagospodarowania terenów poprzemysłowych oraz rewitalizacja starych dzielnic mieszkaniowych.

[edytuj] Edukacja

Knurów jako jedna z pierwszych gmin w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych przejęła prowadzenie szkół i placówek oświatowych. Zarządzanie infrastrukturą oświatową należy do Miejskiego Zespołu Jednostek Oświatowych. W roku szkolnym 2005/2006 do przedszkoli chodziło 288 dzieci, w szkołach podstawowych w tym w zerówkach uczyło się łącznie 2744, do gimnazjów uczęszczało 1664 uczniów.

Sieć gminnych jednostek oświatowych tworzą:

Przedszkola:

Miejskie Przedszkole nr 2
Miejskie Przedszkole nr 3
Miejskie Przedszkole nr 5 (Wchodzi w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego)
Miejskie Przedszkole nr 7
Miejskie Przedszkole nr 10
Miejskie Przedszkole nr 12
Miejskie Przedszkole nr 13 (Z oddziałem specjalnym i oddziałami integracyjnymi)

Szkoły podstawowe:

Miejska Szkoła Podstawowa nr 1
Miejska Szkoła Podstawowa nr 2 (z oddziałami integracyjnymi)
Miejska Szkoła Podstawowa nr 3 (wchodzi w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego)
Miejska Szkoła Podstawowa nr 4
Miejska Szkoła Podstawowa nr 6
Miejska Szkoła Podstawowa nr 7
Miejska Szkoła Podstawowa nr 9

Gimnazja:

Miejskie Gimnazjum nr 1
Miejskie Gimnazjum nr 2 (z oddziałem integracyjnym)
Miejskie Gimnazjum nr 3
Miejskie Gimnazjum nr 4

Na terenie miasta znajduje się ponadto jednostki oświatowe prowadzone przez Starostwo Powiatowe w Gliwicach:

Licea ogólnokształcące:

Liceum Ogólnokształcące w ZSO im. Ignacego Jana Paderewskiego
Liceum Profilowane w ZSO im. Ignacego Jana Paderewskiego

Szkoły zawodowe:

Zespół Szkół Zawodowych
Zespół Szkół Zawodowych nr 2

Szkoły specjalne:

Zespół Szkół Specjalnych

[edytuj] Turystyka

Przez Knurów przebiega szlak turystyczny:

– Szlak Okrężny Wokół Gliwic

[edytuj] Sport

Najstarszym knurowskim klubem sportowym była do niedawna KS Concordia Knurów założona w 1923 roku. Reprezentanci tego stowarzyszenia występowali zarówno pod nazwą Concordia, jak i Górnik. Najbardziej utytułowanymi zawodnikami byli piłkarze i pięściarze. Ci pierwsi w najlepszych latach walczyli o awans do I ligi, a sekcja bokserska przez wiele lat posiadała zespół występujący w najwyższej klasie rozgrywkowej. Pięściarze Concordii to również wielokrotni medaliści drużynowych mistrzostw Polski, a ich największym sukcesem był tytuł mistrzów Polski wywalczony w 1996 roku. Do najbardziej utytułowanych wychowanków należeli Zygmunt Gosiewski (m.in. medalista Mistrzostw Europy) i Józef Gilewski (mistrz Polski i uczestnik Mistrzostw Europy, Mistrzostw Świata i Igrzysk Olimpijskich).

Swą "perełkę" wychowali również trenerzy z sekcji piłkarskiej. Mowa oczywiście o Jerzym Dudku, który wraz z reprezentacją Polski dwukrotnie wywalczył awans do Mistrzostw Świata, a ponadto jako pierwszy Polak wygrał wraz z drużyną klubową (FC Liverpool) Ligę Mistrzów.

Obecnie, po likwidacji GKS Concordia, tradycje i futbolistów tego klubu przejęło stowarzyszenie kultury fizycznej – KS Concordia, natomiast sekcja pięściarska juniorów działa w mieście pod egidą Bokserskiego Klubu Sportowego Concordia, notując wiele sukcesów indywidualnych i drużynowych, jak choćby zwycięstwo w 2004 roku w śląskiej lidze juniorów.

Piłkarska i bokserska Concordia to dzisiaj jednak tylko część sportowego krajobrazu Knurowa.

W ostatnich latach wizytówką miasta jest uhonorowany najwyższym wyróżnieniem miasta "Laurem Knurowa" Oddział Miejski WOPR. Oddział istnieje od 1978 roku i zrzesza przeszło 220 członków. Knurowscy ratownicy wodni to 8-krotni, drużynowi Mistrzowie Śląska z najlepszą w drużynie Joanną Saternus-Bielak, Mistrzynią Śląska w letnich i zimowych Mistrzostwach w Ratownictwie wodnym w 2005 roku.

Od kilku lat znakomicie radzi sobie również Uczniowski Klub Sportowy Eugen zajmujący się sportami siłowymi. Jego wychowankowie regularnie zdobywają w kategoriach juniorskich tytuły mistrzyń Polski w wyciskaniu sztangi leżąc, a na koncie prezesa tego klubu i jednocześnie szkoleniowca – Eugeniusza Mehlicha są takie trofea jak Puchar Świata, Mistrzostwo Świata i Mistrzostwo Europy.

Knurów jest przez wielu sympatyków biegania uznawany za miasto, które ma największą liczbę maratończyków. Obecnie jest ich ponad dwudziestu, a miłośnicy pokonywania tego dystansu przewidują, że już niebawem do ich grona dołączą kolejni mieszkańcy Knurowa.

Tu, mimo że lekkoatletyczna Unia Krywałd dawno przeszła już do historii, od kilkunastu już lat odbywają się cykliczne imprezy biegowe. Do najstarszych należy Bieg Uliczny na dystansie 10 km połączony z Mistrzostwami Polski Górników. Miłośnicy biegania, wśród których znajdują się osoby uhonorowane "Laurem Knurowa", zrzeszeni są w Amatorskim Klubie Biegacza i Klubie Biegacza Sokół.

Olbrzymia rzesza sympatyków sportowego, a co za tym idzie, zdrowego trybu życia zrzeszona jest także w Ognisku TKKF Szczygłowice. Działa w nim kilkanaście sekcji sportowych, począwszy od piłkarskiej, poprzez tenisa stołowego i narciarską, aż do żeglarskiej. Na sportowej mapie Knurowa swe miejsce mają również cykliści (m.in. pomysłodawcy rajdów rowerowych), modelarze (mają w swych szeregach triumfatorów najbardziej prestiżowych imprez) i wędkarze.

Wracając do futbolu, warto wspomnieć o Olimpie Szczygłowice, klubie, który należy do najmłodszych knurowskich stowarzyszeń kultury fizycznej. Piłka nożna to również futsal, a konkretniej rzecz ujmując – zespół występujący w ogólnopolskiej II lidze, UPOS System Knurów.

Piłkarskie rozgrywki popularnych "piątek", a także ligowe rozgrywki siatkarzy to jedna z ofert Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji, który jest współorganizatorem wielu imprez rekreacyjno-sportowych w mieście. Z obiektów MOSiR-u (m.in. hala sportowa i kryta pływalnia, kąpielisko "Zacisze Leśne", stadiony miejskie oraz korty tenisowe) korzystają: szkoły, kluby i stowarzyszenia sportowe oraz osoby indywidualne.