Chorzów

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°18'00" N 018°57'00" E

Chorzów
Herb Chorzowa Flaga Chorzowa
Województwo	śląskie
Prawa miejskie	1868
Prezydent miasta	Marek Kopel (e-mail)
Powierzchnia	33,5 km²
Położenie	50° 18' N 18° 57' E
Liczba mieszkańców (2006)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	114 686 3423,46 os./km² 3 487 000 (Katowice)
Strefa numeracyjna (do 2005)	(+48) 032
Kod pocztowy	41-500 do 41-516
Tablice rejestracyjne	SH
Położenie na mapie Polski Chorzów
Miasta partnerskie	Termoli Ózd Zlín Iserlohn Creil
Urząd miejski3 ul. Rynek 1 41-500 Chorzów tel. (+48 032) 241 12 61; faks (+48 032) 241 24 59 (e-mail)
Strona internetowa miasta

Chorzów (niem. Königshütte, do 1934 roku Królewska Huta) – miasto położone na Górnym Śląsku, w województwie śląskim, w centrum Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP), ważny lokalny ośrodek gospodarczy oraz kulturalny.

Spis treści 1 Geografia 1.1 Położenie 1.2 Klimat 1.3 Podział administracyjny 2 Historia 3 Gospodarka 3.1 Przemysł 3.2 Firmy i przedsiębiorstwa 3.3 Handel 3.4 Transport 4 Edukacja 5 Kultura, zabytki i atrakcje turystyczne 5.1 Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku 5.2 Zabytki 5.3 Przyroda 5.4 Ważne miejsca 5.5 Imprezy 5.6 Prasa lokalna 6 Sport 6.1 Żużel 7 Polityka 7.1 Partie i ugrupowania 7.2 Prezydent 7.3 Rada Miasta 8 Znani ludzie 8.1 Znane osoby urodzone w Chorzowie 8.2 Znane osoby związane z Chorzowem 9 Zobacz też 10 Bibliografia 11 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia

[edytuj] Położenie

Chorzów leży na Płaskowyżu Bytomsko-Katowickim będącym częścią Wyżyny Śląskiej, na terenie Górnego Śląska. Najwyższymi punktami miasta są:

• wzniesienie w lesie załęskim (341 m n.p.m.)
• Góra Wyzwolenia, dawniej Góra Redena (321 m n.p.m.)
• wzniesienie z Planetarium (320 m n.p.m.)
• wzniesienie w Chorzowie Starym (320 m n.p.m.)

Pod względem geologicznym miasto położone jest na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego obejmującego cały Górnośląski Okręg Przemysłowy oraz Rybnicki Okręg Węglowy.

Miasto leży nad rzeką Rawą. Sąsiaduje z Katowicami (długość granicy: ok. 13 km), Rudą Śląską (ok. 4,5 km), Bytomiem (ok. 5 km), Piekarami Śl. (ok. 2 km), Siemianowicami (ok. 6,5 km) i Świętochłowicami (ok. 8 km). Rozciągłość południkowa wynosi ok. 11,5 km, a równoleżnikowa – ok. 6,5 km.

Chorzów - plan miasta

[edytuj] Klimat

Średnia roczna temperatura w Chorzowie wynosi 7,9ºC, a średnia suma opadów w skali roku wynosi 723 mm. Charakterystyczne dla Chorzowa są wiatry słabe, o prędkości nie przekraczającej 2 m/s wiejące z kierunku zachodniego.

[edytuj] Podział administracyjny

Od czasu ukształtowania się obecnych granic miasta funkcjonuje administracyjny podział na cztery dzielnice. Do 1991 r. używano nazw: Chorzów I, Chorzów II, Chorzów III i Chorzów IV. Uchwała Rady Miasta (19 lutego 1991) pozostawiła dotychczasowy podział i granice dzielnic, ale zmieniła nazwy trzech z nich. W dwóch przypadkach wykorzystano tradycyjne nazwy części miasta, nie do końca zgodnie z ich pierwotnym znaczeniem. Dzielnicami Chorzowa są:

• Centrum (wcześniej Chorzów I) – ścisłe śródmieście; obejmuje południową część dawnego miasta Królewska Huta; granice wyznaczone są wzdłuż Rawy, linii kolejowej prowadzącej do Tarnowskich Gór i ulicy Parkowej
• Chorzów II – część północno-zachodnia; obejmuje północną część dawnego miasta Królewska Huta; granicą jest wzmiankowana linia kolejowa
• Chorzów Stary (wcześniej Chorzów III) – część północna; obejmuje dawną wieś Chorzów (właściwy Chorzów Stary) i Maciejkowice; granicę stanowi linia kolejowa oraz północne obrzeża WPKiW
• Chorzów Batory (wcześniej Chorzów IV) – część południowa; obejmuje dawną gminę Wielkie Hajduki, której w 1939 r. po przyłączeniu do Chorzowa nadano nazwę "Chorzów Batory", i przyłączony po II wojnie światowej Niedźwiedziniec (jeszcze przed 1991 r. zamiennie używano nazw "Chorzów Batory", "Chorzów IV" i "Hajduki"); granica biegnie wzdłuż Rawy

Do żadnej z dzielnic nie należy wschodnia część miasta – Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku. Podkreślono przez to jego ponadregionalny charakter. Warto zaznaczyć, że po utworzeniu parku tylko jego część należała do Chorzowa, jednak gdy Katowice rozpoczęły budowę os. Tysiąclecia, potrzebowały więcej gruntu na wykonanie inwestycji. Ostatecznie zawarto porozumienie o wymianie terenów, w wyniku czego cały park znalazł się w Chorzowie. Należy dodać, że podobnie jak w wielu miastach Górnego Śląska, w świadomości chorzowian przetrwał podział związany z powstawaniem osad robotniczych czy osiedli. Wśród "tradycyjnych" dzielnic należy wymienić:

• Klimzowiec – dawniej kolonia wybudowana wokół młyna Jacka Klimzy, skąd wzięła swoją nazwę; od początku, tj. od 1868 r. była jedną z dzielnic Królewskiej Huty; dziś w składzie dzielnicy Centrum
• Nowe Hajduki – osada powstała w Wielkich Hajdukach, połączona z Królewską Hutą w 1934 r. jako ówczesna dzielnica IV; potem część Chorzowa I, dziś Centrum
• Pnioki (pierwotnie: Pniaki) – część Chorzowa II
• Górne i Średnie Łagiewniki – w granicach Chorzowa II (Dolne Łagiewniki znajdują się w Bytomiu)
• Szarlociniec – również w składzie Chorzowa II
• Chorzów Stary (w sensie ścisłym) – dawna wieś Chorzów; w wyniku rozwoju przemysłu powstały tu kolonie robotnicze oraz ośrodki przemysłu (huty, kopalnie), z których kilka zostało wydzielonych z gminy, by wraz z innymi koloniami robotniczymi utworzyć w 1868 r. miasto Królewska Huta; Chorzów pozostawał gminą wiejsko-przemysłową aż do połączenia z miastem Królewska Huta w 1934 r.; ze względu na najstarsze tradycje nazwą tą objęto całe miasto, a do dzielnicy przylgnęło określenie "Stary"; później zasadnicza część Chorzowa III
• Maciejkowice – najdalej na północ wysunięta część miasta; dawna wieś znajdująca się w sąsiedztwie Chorzowa i Michałkowic (obecnie dzielnica Siemianowic Śl.), do dziś zachowała wiejski charakter; w 1934 roku wraz z gminą Chorzów i miastem Królewska Huta utworzyła miasto Chorzów; następnie część dzielnicy III, objętej w końcu nazwą "Chorzów Stary"

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Chorzowa.

Najważniejsze daty:

• 1136 – pierwsza wzmianka o osadzie Zversov koło Bytomia. Wzmianka pojawiła się w liście papieża Innocentego II adresowanego do biskupa gnieźnieńskiego Jakuba ze Żnina. Jednak istnieje wiele wątpliwości czy aby na pewno wspomniany Zversov jest późniejszym Chorzowem.
• 1257 – akt zezwalający na lokację wsi Chorzów (Chareu) bożogrobcom miechowickim wydany przez Księcia Władysława Opolskiego w Czeladzi
• 1778 – ks. Ludwik Bojarski – proboszcz chorzowski odkrył złoża węgla w Chorzowie, otwarł pierwsze pole wydobywcze o nazwie "Księżna Jadwiga" Wydobycie szybko jednak zostało zaprzestane (powodem była zła jakość surowca).
• 1790 – Bojarski wznowił wydobycie węgla na pobliskim wzgórzu (góra Redena).
• 1791 – rząd pruski założył drugą (konkurencyjną) kopalnię "Prinz Carl von Hessen" w rejonie dzisiejszego dworca Chorzów Miasto. Podczas odkrywki węgla natrafiono na wody solankowe które dały początek uzdrowisku.
• 1799 – hrabia Friedrich Wilhelm von Reden nadał nazwę Königshütte (pol. Królewska Huta) nowo otwartemu ośrodkowi metalurgii. Jednocześnie dnia 25 września tegoż roku o godz. 18.00 pojawił się ogień w pierwszym piecu, a dwa dni później popłynęła z niego pierwsza surówka.
• 1799 – rozpoczęcie budowy Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej.
• 1800 – kopalnię Prinz Carl von Hessen przemianowano na Königsgrube (kopalnia "Król")
• 1803 – uruchomienie drugiego pieca w Hucie Królewskiej.
• 1809 – powstał Szpital Bracki na dzisiejszej ul. Strzelców Bytomskich.
• 1850 – wybuch epidemii cholery.
• 1853 – postawienie pomnika hrabiego von Redena (w obecności pruskiego cesarza).
• 1853 – dotarcie budowy Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej, drążonej ręcznie z Zabrza.
• 1863 – ukończenie trwającej od 1799 budowy Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej.
• 1864 – konsekracja kościoła pw. św. Barbary – pierwszej parafii w Królewskiej Hucie (kościół był później w 1896 roku konsekrowany powtórnie w wyniku jego przebudowy).
• 1868 – nadanie praw miejskich kolonii Królewska Huta (wieś Chorzów nadal pozostaje autonomiczną wsią, nie wchodząc w granice miasta); herb miasta z "W"(ilhelm).
• 1868 – powstał dworzec kolejowy Königshütte Mitte czyli dzisiejszy Chorzów Miasto.
• 1872 – mieszkańcy Königshütte na wojnie prusko/niemiecko-francuskiej.
• 1872 – zapadła decyzja o budowie huty żelaza (Bismarckhütte) w Hajdukach (dziś Chorzów Batory).
• 1903 – połączenie Górnych i Dolnych Hajduk w jeden organizm o nazwie Bismarckhutte (od nazwy huty).
• 1905-1912 – mieszkańcy Königshütte na wojnach w różnych pruskich koloniach (m.in. Deutsch-Südwestafrika).
• 1914-1918 – I wojna światowa. Mieszkańcy Königshütte w niemieckich mundurach na różnych frontach, w różnych niewolach; znaczne ubytki ludności męskiej.
• 1919 – polityczny chaos i kryzys powojenny (zamieszki i próba rewolucji)
• 1919-1921 – trzy powstania śląskie, dzisiaj zwane też Górnośląską Wojną Domową.
• 1920 – powstał klub sportowy Ruch (po plebiscycie Ruch Hajduki Wielkie, dziś Ruch Chorzów).
• 1921 – na terenie Śląska, w tym także Chorzowa odbywa się plebiscyt, w którym pytano Ślązaków o chęć przynależności do Polski lub do Niemiec. We wszystkich miastach wskaźnik przynależności do Niemiec wynosił ok. 3/4 (w Królewskiej Hucie 75%). Natomiast w okolicznych wsiach (w tym w Chorzowie, Maciejkowicach, Hajdukach) ok. 60% mieszkańców głosowała za przynależnością do Polski. Ostatecznie w 1922 roku Królewska Huta oraz okoliczne wsie zostały włączone do Polski.
• 1922 – 23 czerwca rozpoczęły się uroczystości włączenia Chorzowa do Polski
• 1922-1930 – częściowa emigracja proniemieckiej ludności Królewskiej Huty, do niemieckiej części Górnego Śląska, m.in. do Bytomia (dla przesiedleńców z Królewskiej Huty powstała tam wielka dzielnica północna z kościołem pw. św. Barbary jako pamiątką królewskohuckiej parafii św. Barbary), oraz imigracja propolskiej ludności z zachodniej części Górnego Śląska m.in. do Królewskiej Huty; w całym okresie międzywojennym imigracja ludności polskiej z reszty Polski; również: imigracja ludności żydowskiej z Polski, a po 1933 także z Niemiec.
• 1926 – genewski proces ("Chorzow factory case") w sprawie odszkodowań za Stickstoffwerke/Azoty (decyzja na niekorzyść Polski: wysokie odszkodowanie dla niemieckiego konsorcjum)
• 1934 – 1 lipca uchwałą Sejmu Śląskiego, ze względów praktycznych (urbanistycznych i demograficznych) i polityczno-nacjonalistycznych (antyniemieckich) do miasta Królewska Huta (dziś dzielnice: Centrum, Klimzowiec i Chorzów II) została przyłączona wieś Chorzów (dziś Chorzów Stary) wraz z Maciejkowicami (przyłączonymi do wsi Chorzów w 1930 roku) oraz gmina Nowe Hajduki (obszar dzisiejszych ulic: przedłużonej Wolności, Omańkowskiej, Nomiarki, 75. Pułku Piechoty, Żołnierzy Września, Gwareckiej, Wandy itd.). W wyniku tych przemian nowemu organizmowi miejskiemu nadano nazwę Chorzów, celowo rugując poniemiecką nazwę Królewska Huta; zmiana herbu miasta (dzisiejsza forma).
• 1935 (?) – zniszczenie pomnika hrabiego von Redena.
• 1939
  • 1 maja – włączenie do Chorzowa Wielkich Hajduk (dziś Chorzów Batory);
  • sierpień – kradzież z koszar polskich mundurów, użytych później w sfingowanym napadzie na radiostację gliwicka.
  • 3 września – wkroczenie oddziałów niemieckich oraz wcielenie miasta do III Rzeszy (bez walk).
• 1939-1945 – II wojna światowa – okres administracji niemieckiej. Mieszkańcy Królewskiej Huty w różnych mundurach (w niemieckich głównie od 1942), na różnych frontach, w różnych niewolach, obozach, łagrach; wielkie ubytki ludności męskiej; rasistowska segregacja ludności, wywózka Żydów do gett i obozów, spalenie synagogi; urzędowe naciski na mieszkańców aby składali podania o wpis na Volkslistę. Urzędowe zmiany imion i nazwisk na niemieckie, represje wobec Polaków i Ślązaków odmawiających wpisu na Volkslistę.
• 1942 – ponowna erekcja pomnika hrabiego von Redena.
• 1945 – wkroczenie oddziałów radzieckich oraz ponowne przyłączenie miasta do Polski (bez walk); problemy z zaopatrzeniem miasta w żywność.
• 1945 – ponowne zniszczenie w niewyjaśnionych okolicznościach pomnika hrabiego von Redena.
• 1945 – przymusowe wysiedlenia urzędowo uznanych za Niemców mieszkańców miasta.
• 1945 – masowa imigracja ludności polskiej (tzw. napływowej).
• 1945 – mieszkańcy Chorzowa w polskich obozach (np. Zgoda).
• 1945 – wywózki górników-autochtonów do ZSRR (np. Workuta, Donieck).
• 1945-1946 – tzw. "rehabilitacja" mieszkańców którzy wpisani byli na niemiecką listę narodowościowa (Volkslista), często nie całkiem dobrowolna (łącznie ze przymusową zmianą imion i pisowni nazwisk).
• 1950 – rehabilitacja, z urzędu, mieszkańców którzy w czasie wojny mieli nadaną volskslistę, a nie zostali zrehabilitowani w inny sposób.
• 1951 – rozpoczęcie długotrwałej budowy Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku
• 1951 – Franz Wachsmann(Waxman) dostał pierwszego Oscara (muzyka).
• 1952 – Franz Wachsmann(Waxman) dostał drugiego Oscara (muzyka).
• 1951 – Kurt Alder dostał Nagrodę Nobla (chemia).
• 1968 – polityczne zamieszki
• 1971 – gwałtowne nasilenie emigracji mieszkańców miasta do RFN w wyniku "umowy o łączeniu rodzin".
• 1978 – budowa estakady na chorzowskim rynku.
• 1981 – stan wojenny
• 1982 – masowa emigracja na zachód w wyniku stanu wojennego i ogólnej sytuacji ekonomiczno-politycznej w Polsce.
• 1991 – uchwała Rady Miasta nadająca dzielnicom I-IV odpowiednio nazwy: Centrum, Chorzów II, Chorzów Stary i Chorzów Batory
• 1993 – zamknięcie KWK Prezydent.
• 1998 – reorganizacja Huty Kościuszko (Królewskiej)
• 2001 – ponowna erekcja pomnika hrabiego von Redena w centrum miasta.
• 2005 – pierwsze rozmowy na temat planu połączenia Chorzowa z innymi miastami GOP.
• 2006 – 28 stycznia Na terenie Międzynarodowych Targów Katowickich dochodzi do katastrofy budowlanej. W wyniku wad konstrukcyjnych oraz naporu grubej warstwy zalegającego śniegu zawaleniu ulega hala wystawowa o pow. ok. 1,5 ha. Pod jej gruzami zginęło 65 osób a około 190 odniosło obrażenia wymagające hospitalizacji.

[edytuj] Gospodarka

[edytuj] Przemysł

Historia miasta wiąże się z rozwojem przemysłu. Dziś mimo zamknięcia wielu kopalń oraz ograniczenia znaczenia hut, Chorzów nadal jest wciąż ośrodkiem przemysłu górniczego, hutniczego, chemicznego, metalowego, energetycznego, spożywczego. W ostatnich latach jakość zakładów przemysłów się poprawiła. Zaczęto stosować nowoczesne technologie, zmniejszyła się także znacznie emisja substancji szkodliwych dla atmosfery.

[edytuj] Firmy i przedsiębiorstwa

Do największych zakładów pracy w Chorzowie należą: Elektrownia "ELCHO" Chorzów, Alstom-Konstal, Huta Batory, Huta Kościuszko, Zakłady Azotowe, Fabryka Farb i Lakierów HAJDUKI, Reporter, Chłodnictwo Klimatyzacja Regina Niesłony

[edytuj] Handel

Od końca lat 80. zmieniła się całkowicie struktura handlu w całej Polsce – w tym także w Chorzowie. Ówczesne domy handlowe – dziś nazywane marketami – zostały w większości sprywatyzowane. Ścisłe centrum handlowe to deptak – ulica Wolności. W mieście znajdują się hipermarket Carrefour, w Centrum Handlowym AKS (CH AKS), Media Markt, dwa supermarkety Kaufland, jeden TESCO oraz Castorama.

[edytuj] Transport

kołowy:

• wschód – zachód:

• Autostrada A4 Kraków – Katowice – Wrocław (węzeł Batory)
• Drogowa Trasa Średnicowa (DTŚ) Katowice – Ruda Śląska (docelowo) Gliwice,
• Droga Krajowa Katowice – Bytom,
• ulica Armii Krajowej;

• północ – południe:

• ulica Stefana Batorego (Chorzów Batory), ulica Gałeczki, ulica Dąbrowskiego

kolejowy:

• Chorzów Batory na trasie: Katowice – Gliwice,
• Chorzów Miasto i Chorzów Stary na trasie: Katowice – Chorzów Batory – Bytom – Lubliniec

lotniczy:

• Lotnisko w Pyrzowicach

[edytuj] Edukacja

• Górnośląska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości im. Karola Goduli
• Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu, Wydział Zamiejscowy w Chorzowie
• Uniwersytet Śląski, dwa wydziały zamiejscowe
• Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna
• Śląska Wyższa Szkoła Informatyki
• I Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego
• II Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Ligonia
• III Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Batorego
• IV Liceum Ogólnokształcące im. Marii Curie-Skłodowskiej
• ZSTiO nr 1 im Wojciecha Korfantego
• ZSTiO nr 2 im Mariana Batko
• ZSTiO nr 3
• ZSTiO nr 4 im Jędrzeja Śniadeckiego
• ZSE im. Oskara Langego
• Zespół Szkół Gastronomiczno-Usługowych im. Marii Dąbrowskiej
• Zespół Szkół Katolickich im kard. Augusta Hlonda
• Państwowa Szkoła Muzyczna im. Grzegorza Fitelberga
• ZSO nr2 im Miłośników Ziemi Śląskiej

[edytuj] Kultura, zabytki i atrakcje turystyczne

[edytuj] Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku

• Stadion Śląski – stadion reprezentacji Polski
• Planetarium Śląskie – największe i najbardziej znane obserwatorium astronomiczne w Polsce
• Górnośląski Park Etnograficzny
• Śląski Ogród Zoologiczny
• Śląskie Wesołe Miasteczko – największy stały lunapark w Polsce
• Kąpielisko "FALA" – Jedyne nie kryte kąpielisko w mieście. Jego nazwa wzięła się od atrakcji jaką jest sztucznie wytwarzana fala na jednym z basenów. Cały kompleks składa się z 7 basenów.
• Kolejka linowa "ELKA" – najdłuższa, a zarazem jedyna w Europie nizinna kolejka linowa. Jej trasa okrąża cały park.
• Kolejka wąskotorowa
• Rosarium
• Hala wystawowa "Kapelusz"
• korty tenisowe
• kilka restauracji
• "Taneczny Krąg" – duża altana wraz z otaczającym ją placem na którym w okresie letnim odbywają się imprezy folklorystyczne

[edytuj] Zabytki

Miasto Chorzów chociaż jest stosunkowo młodym miastem (prawa miejskie otrzymał jako Królewska Huta w 1868 roku), to jednak może się poszczycić wieloma zabytkami, na swój sposób unikatowymi.

• Teatr Rozrywki – zabytkowy, bogato zdobiony budynek dawnego hotelu Graf Reden. Jego charakterystyczną częścią jest wieża.
• Kościół św. Wawrzyńca na Górze Wyzwolenia (Górze Redena) – XVI-wieczny drewniany kościółek wzniesiony w Knurowie. Do Chorzowa został przeniesiony w 1935 roku.
• Kościół św. Barbary – najstarszy kościół katolicki w Królewskiej Hucie. Powstała w II poł. XVIII wieku, w okresie wielkich przemian gospodarczych na Śląsku.
• Kościół św. Marii Magdaleny – Kościół najstarszej chorzowskiej parafii. Obecny został wzniesiony w XIX wieku po spłonięciu poprzedniego (wzniesionego jeszcze przez bożogrobców).
• Gmach Urzędu Pocztowego przy ul. Pocztowej – XIX-wieczny bogato zdobiony neogotycki budynek, będący najważniejszą wizytówką miasta.
• Dawny ratusz Wielkich Hajduk w Chorzowie Batorym
• Dawny ratusz gminny Chorzowa w Chorzowie Starym
• Plac św. Jana, oraz ul. Bożogrobców w Chorzowie Starym – najstarsza część Chorzowa, miejsce historyczne, które do XVIII wieku – czyli początków rozwoju gospodarczego było najważniejszym punktem Chorzowa. Dziś znajduje się tam kościół św. Marii Magdaleny, oraz pozostałości dawnej zabudowy wiejskiej (na placu św. Jana).
• Kościół Wniebowzięcia NMP w Chorzowie Batorym (daw. Kościół parafialny w Wielkich Hajdukach)
• Kościół św. Józefa, oraz otaczająca go kolonia Pnioki w Chorzowie Drugim
• Budynek IV LO im. M. Skłodowskiej-Curie przy ul. Dąbrowskiego – secesyjny budynek dawnego gimnazjum żeńskiego.
• Rzeźba Chłopiec z łabędziem autorstwa Teodora Kalidego, znajdująca się przy placu Matejki.
• Gmach Straży Pożarnej w Chorzowie Drugim
• Dawna zabudowa Zakładów Mięsnych
• Szyb Prezydent w Chorzowie Starym
• Szyb Elżbieta w Chorzowie Starym
• Brama Cmentarna na ulicy Drzymały
• Gmach ZUS-u, przy ul. Dąbrowskiego.

Mówiąc o zabytkach nie sposób nie wspomnieć o ratuszu chorzowskim (daw. Królewskiej Huty), oraz Hali Targowej (ob. palarnia kawy POSTI). Obydwie budowle utraciły wiele ze swojej świetności. Ratusz został przebudowany w latach '20 XX wieku ze względu na małą funkcjonalność (za mało pomieszczeń), wyniku czego utracił swój niepowtarzalny charakter. Natomiast hala targowa została z niewiadomych przyczyn przebudowana w latach '70 XX wieku, i obecnie nie jest już chlubą miasta.

[edytuj] Przyroda

Chorzów posiada także atrakcje przyrodnicze, oprócz Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku należą do nich:

• Zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Uroczysko Buczyna"
• Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Żabie Doły na granicy Mieciejkowic, bytomskiej dzielnicy Rozbark i Piekar Śląskich

a także w niedługim czasie zespół akwenów Amelung w Chorzowie Drugim.

[edytuj] Ważne miejsca

Wykaz najważniejszych miejsc w mieście.

• Sport
  • Stadion Śląski
  • Stadion KS Ruch Chorzów
  • Hala Moris – nowoczesna hala sportowa
  • Kompleks Sportowy Hajduki – w jego skład wchodzą hala sportowa, oraz basen.
  • Miejski Zakład Kąpielowy
  • Stadion Miejski przy ul. Lompy
• Kultura
  • MDK Batory
  • Dworzec Kolejowy Centrum
  • MDK przy ul. Lompy
  • Kino Panorama
  • Teatr Rozrywki
  • Galeria MM
  • Starochorzowski Dom Kultury
  • Muzeum Miejskie
  • Fontanna w Parku Hutników
  • Budynek Ratusza
  • Odrestaurowana ulica Wolności (główny deptak miasta)
  • Park Róż
  • Uroczysko Buczyna
  • Rezerwat Przyrody Antonowiec-Żabie Doły
  • Zespół Akwenów Amelung

[edytuj] Imprezy

Chorzów z miasta przemysłowego staje się miastem kultury, świadczą o tym liczne imprezy kulturalne, których z roku na rok przybywa.

• Festiwal Piwa – odbywa się co roku we wrześniu na polach marsowych w parku kultury.
• Rozdanie nagród Prezydenta Miasta w dziedzinie kultury – odbywa się co roku w październiku w Teatrze Rozrywki.
• Święto Miasta – Obchody święta miasta odbywają się zawsze na początku czerwca, są związane z rocznicą przybycia Bożogrobców do Chorzowa. Cała uroczystość zaczyna się uroczystym korowodem który maszeruje spod kościoła św. Jadwigi na stadion miejski przy ul. Lompy. W korowodzie idą uczniowie chorzowskich szkół, oraz przedstawiciele organizacji młodzieżowych i sekcji sportowych. Następnym punktem programu są występy artystyczne na specjalnie przygotowanej estradzie na stadionie miejskim.
• Obchody Święta Niepodległości – odbywają się zawsze 11 listopada. Rozpoczyna je uroczysta msza św. w kościele św. Barbary, po czym zebrani maszerują pod pomnik Powstańca Śląskiego, gdzie składane są kwiaty. W uroczystościach biorą udział władze miasta, chorzowskie szkoły, oraz przedstawiciele organizacji młodzieżowych i społecznych.

[edytuj] Prasa lokalna

• Chorzowianin – tygodnik mieszkańców miasta
• Wspólny Chorzów – miesięcznik samorządowy
• Goniec Górnośląski – tygodnik
• Hajduczanin – miesięcznik
• Kronika Chorzowska – rocznik
• Jaskółka Śląska – miesięcznik Ruchu Autonomii Śląska

[edytuj] Sport

Chorzów jest także ważnym ośrodkiem sportowym. Głównie ze względu na Stadion Śląski – największy stadion w Polsce, oficjalnie nazwany stadionem narodowym, na którym odbywają się mecze reprezentacji narodowej czy koncerty sławnych grup muzycznych. Kolejnym ośrodkiem sportowym promującym Chorzów jest drużyna Ruchu Chorzów, która przez długie lata utrzymywała się w czołówce klubów piłkarskich w kraju, jeden z najbardziej zasłużonych klubów w historii polskiego futbolu. Ponadto w Chorzowie działają jeszcze inne kluby sportowe:

• Ruch Chorzów – klub wielosekcyjny, głównie sukcesy odnosiły sekcje: piłki nożnej (czternastokrotny mistrz Polski, zdobywca Pucharu Polski w latach: 1951, 1974, 1996); żeńskiej piłki ręcznej (dziewięciokrotne mistrzynie Polski) i kolarstwa szosowego
• AKS Chorzów – klub wielosekcyjny
• Wyzwolenie Chorzów – klub piłkarski
• Stadion Śląski Chorzów – szkółka piłkarska dla młodzieży działająca przy Stadionie Śląskim
• Dynamit Chorzów
• Alba Elcho Chorzów – męski klub koszykówki grający w 1. lidze
• Clearex Chorzów – męski klub piłki 5-osobowej (futsal), Puchar Polski 2004, 2. miejsce w 1 lidze w sezonie 2003/2004
• Chorzowskie Towarzystwo Górskie KOLIBA – jedyna w mieście ściana wspinaczkowa
• Zryw Chorzów – młodzieżowy klub piłki ręcznej
• SCS Sokół Chorzów – żeński klub siatkówki, grający w serii B (6. miejsce w sezonie 2003/2004)
• Chorzowskie Towarzystwo Tenisowe
• Chorzowski Klub Kyokushin Karate
• Towarzystwo Sportowe "Garda"
• K.S. "Lider"
• Parafialny Klub Sportowy "Józefka"
• Klub Sportowo-Rekreacyjny "Trial" WPKiW

[edytuj] Żużel

Na Stadionie Śląskim czterokrotnie odbyły się finały Indywidualnych Mistrzostw Świata (w 1973 wygrał Jerzy Szczakiel). W latach 2002-03 odbyły się tutaj dwie rundy Grand Prix Europy.

[edytuj] Polityka

[edytuj] Partie i ugrupowania

Od początku lat 90. dominującą rolę w życiu politycznym miasta odgrywa lokalne Stowarzyszenie "Wspólnie dla Chorzowa". W wyborach samorządowych 1998 r. stowarzyszenie uzyskało 24 z 45 mandatów.

W 2002 r. Stowarzyszenie "Wspólnie dla Chorzowa" zawarło koalicję wyborczą z Ruchem Autonomii Śląska, lokalnymi kołami Związku Górnośląskiego i Stowarzyszeniem "Wyspa". Najpoważniejszą siłą opozycyjną jest Sojusz Lewicy Demokratycznej. W Chorzowie partia jest jednak wewnętrznie skonfliktowana, ścierają się w niej dwie frakcje: umiarkowana i radykalna. W wyborach 2002 r. pojawił się nowy konkurent, tzw. Społeczna Odnowa Samorządowa, której liderami są Piotr Wolak i Zbigniew Widera, współwłaściciel lokalnego tygodnika "Goniec Górnośląski". W trakcie kampanii wyborczej sporo zamieszania wprowadziła także Platforma Obywatelska, która wystawiła kandydata na prezydenta miasta Grzegorza Szpyrkę, nie popieranego przez chorzowskich działaczy PO.

W wyborach samorządowych 2002 r. frekwencja wyniosła 33,72% Następujące komitety wyborcze uzyskały mandaty w Radzie Miasta:

• Wspólny Chorzów (44,29% głosów) – 14 mandatów,
• SLD-UP (17,83%) – 5 mandatów,
• Platforma Prawa i Samorządności (PO-PiS, 14,78%) – 4 mandaty,
• SOS Chorzów (Społeczna Odnowa Samorządowa, 11,36%) – 2 mandaty.

[edytuj] Prezydent

Prezydentem miasta Chorzów w wyborach 2006 ponownie został wybrany Marek Kopel – kandydat komitetu wyborczego Wspólny Chorzów uzykując 57,4% głosów. Jest to już jego piąta kadencja na tym stanowisku. Nowi wiceprezydenci nie zostali jeszcze wyznaczeni.

[edytuj] Rada Miasta

W skład rady miasta Chorzowa wchodzą: Henryk Wieczorek (Przewodniczący Rady), Marek Dudek (V-ce Przewodniczący), Franciszek Prajs (V-ce Przewodniczący), Zofia Dytko, Piotr Fojcik, Halina Hiltawska, Henryk Komander, Antoni Kupny, Wojciech Lesik, Zenon Machowski, Ryszard Sadłoń, Stefan Sierotnik, Grażyna Widera, Zbigniew Widera, Krystian Kostka, Wioletta Janikowska-Kulej, Barbara Tabin, Tadeusz Wolan, Piotr Wróblewski, Jacek Nowak, Tomasz Krawczyk, Andrzej Kotala, Wiesław Ciężkowski oraz Urszula Czech.

[edytuj] Znani ludzie

[edytuj] Znane osoby urodzone w Chorzowie

Alfabetycznie:

• Kurt Alder – laureat nagrody Nobla w dziedzinie chemii
• Henryk Alszer – piłkarz, olimpijczyk
• Reinhard Appel – znany niemiecki dziennikarz polityczny i prawnik
• Dariusz Broll – zawodnik i trener piłki ręcznej (głównie drużyny żeńskie)
• Emil Bednarek – polski więzień i kapo w KL Auschwitz, skazany w RFN za bestialstwo
• Gerard Cieślik – były piłkarz reprezentacji Polski i Ruchu Chorzów, Honorowy Obywatel Miasta Chorzowa
• Katja "Ebstein" Witeczek – niemiecka śpiewaczka, zwycięzca Grand Prix
• Grzegorz Jarzyna – reżyser teatralny
• Goldberger – niemiecko-żydowska rodzina zamożnych, wpływowych biznesmenów (m.in. dom handlowy na ul. Wolności i hotel w Hajdukach)
• Oswald Kaduk ps. Teufel – niemiecki zbrodniarz hitlerowski, strażnik w KL Auschwitz, skazany w NRD, a także w RFN na dożywocie w drugim procesie oświęcimskim
• Theodor Erdmann Kalide – słynny rzeźbiarz, projektant, mistrz sztuki odlewnictwa hutniczego (działający głównie w Gliwicach i Berlinie)
• Anna Knysok – pielęgniarka, polityk AWS, była minister zdrowia
• Korfnik – niemiecki strażnik w KL Auschwitz
• Antoni Kotula – szachista m.in. klubu Amorfy (pokonał m.in. ros. arcymistrza)
• Theodor Kotulla – znany niemiecki reżyser (m.in. film o KZ Auschwitz)
• Agnieszka Krukówna – aktorka
• Wojciech Kuczok – pisarz współczesny
• Olgierd Łukaszewicz – polski aktor, były Prezes ZASP. Znany głównie z ról filmowych "Soli ziemi czarnej", "Seksmisji", "Magnata", "Karola – który został Papieżem"
• Walther Mixa – niemiecki biskup (Eichstädt, wojskowy, Augsburg)
• Paul Mross lub Paweł Mróz – szachista klubu Wielkie Hajduki, pierwszy Mistrz Polski w szachach. Po 1945 r. wysiedlony do Niemiec
• Ludwik Mzyk, werbista, błogosławiony Kościoła Katolickiego.
• Antoni Piechniczek – były trener reprezentacji Polski w Piłce Nożnej
• Ryszard Riedel – legendarny wokalista zespołu Dżem
• Günther Rittau – słynny niemiecki kamerzysta (współpracownik reż. Fritza Langa)
• Anton/Tino Schwierzina – niemiecki polityk, burmistrz Berlina
• Hanna Schygulla - aktorka
• Oskar Seidlin – niemiecko-żydowski, potem amerykański uczony
• Christian Skrzyposzek – pisarz
• Paul Szczurek – niemiecki zbrodniarz hitlerowski, strażnik w KL Auschwitz, skazany na karę śmierci w pierwszym procesie oświęcimskim
• Katarzyna Taracińska-Badura - polska aktorka filmowa, telewizyjna i teatralna.
• Franz Wachsmann/Waxmann – niemiecko-żydowski, potem amerykański muzyk-kompozytor filmowy (Hollywood, 2 Oscary za muzykę, m.in. muzyka do "Blauer Engel" z Marlene Dietrich).
• Elfriede Weidlich – znana śpiewaczka
• Friedrich Weissler – niemiecko-żydowski adwokat, działał w kościele ewangelickim w Berlinie, zakatowany w KZ Sachsenhausen za list-protest do A. Hitlera.
• Henryk Wieczorek – były piłkarz reprezentacji Polski, obecnie przew. Rady Miasta Chorzowa.
• Wieczorek – dynastia architektów i budowniczych (m.in. apteka "Zum Adler"/"Pod Orlem").

[edytuj] Znane osoby związane z Chorzowem

Alfabetycznie:

• John Baildon – twórca nowoczesnego hutnictwa na Śląsku, w tym także zmodernizował Hutę Królewską (m.in. przez zastosowanie pieców koksowniczych których był autorem)
• Jerzy Buzek – były Premier RP, poseł Parlamentu Europejskiego, Honorowy Obywatel Miasta Chorzowa
• Carl Clauberg – niemiecki ginekolog zatrudniony w chorzowskim szpitalu, zbrodniarz w KL Auschwitz, mordował więźniarki w okrutnych eksperymentach medycznych; przyczynił się do późniejszej "Anti-Baby-Pille".
• bł. Józef Czempiel – ksiądz katolicki, duszpasterz i społecznik w okresie międzywojennym, zamordowany przez hitlerowców w KL Dachau, beatyfikowany przez Jana Pawła II
• Jan Drabina – historyk, autor dwóch książek opisujących historię Chorzowa
• Władysław Gomułka – polski polityk lewicowy, agitował w Królewskiej Hucie, skazany za komunistyczna agitacje siedział w (zburzonym już) więzieniu koło ratusza.
• Grünfeld – niemiecko-żydowska dynastia katowickich architektów i budowniczych (w Chorzowie: objekty przemysłowe)
• Karol Grzesik – dowódca w III powstaniu śląskim, prezydent Chorzowa, marszałek Sejmu Śląskiego i poseł Sejmu RP
• Teresa Kowalska – chemik, tłumacz literatury pięknej – mieszka w Chorzowie
• Eugeniusz Kwiatkowski – minister przemysłu i handlu, a następnie minister skarbu i wiceminister ds. gospodarczych, dyrektor Państwowych Fabryk Związków Azotowych w Chorzowie
• Juliusz Ligoń – śląski działacz społeczny, poeta
• Adolph Menzel – znany malarz i profesor sztuki; słynne szkice i obraz hutników z Königshütte
• Karol Miarka – pisarz, działacz społeczny na Śląsku
• Piotr Naliwajko – malarz
• Ignacy Mościcki – pol. inżynier-chemik, reaktywował i rozbudował Stickstoffwerke/Azoty, późniejszy prezydent Polski.
• Oppavsky – biznesmen, inwestor (m.in. hotel "Graf Reden"/"Dom Hutnika"/"Teatr Rozrywki")
• Władysław Opolski – książę opolsko-raciborski w XIII w. Nadał w 1257 roku zakonowi bożogrobców prawo do lokacji wsi Chorzów (Chareu)
• Władysław Pilars de Pilar - 1874-1952, poetą, profesor literatury na Uniwersytecie Warszawskim
• Fryderyk Wilhelm hrabia von Reden – prekursor przemysłu na Górnym Śląsku, inicjator powstania Huty Królewskiej
• Cezary Stryjak – były poseł z ugrupowania SDPL
• Mariusz Śrutwa – były reprezentant Polski w piłce nożnej, były zawodnik Ruchu Chorzów
• Wilhelm Wagner – słynny w Europie lekarz, przyrodnik/botanik (zbiory owadów), aktywista społeczny (zakłady oświaty i higieny dla dziewcząt, kurhauzy dla robotników) i turystyczny (Wagnerovsky Stit), prekursor nowoczesnej neurologii (operacje kręgosłupa), założyciel m.in. Knappschaftslazarett/Szpital Bracki oraz żeńskiego Cäcilien-Gymnasium/Liceum M. Sklodowskiej-Curie (jego pomnik stał przez kilkadziesiąt lat na placu Wagnera, tj. na miejscu gmachu banku na Kaiser-Wilhelm-Strasse/ul. Wolności)
• Krzysztof Warzycha – były piłkarz reprezentacji Polski w Piłce Nożnej i Ruchu Chorzów, Honorowy Obywatel Miasta Chorzowa
• Wilhelm Wedding/Weding – inżynier, budowniczy Królewskiej Huty
• Jerzy Ziętek – wojewoda śląski, twórca Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku
• Damian Zimoń – metropolita katowicki, Honorowy Obywatel Miasta Chorzowa

[edytuj] Zobacz też

• Osiedle Falklandy
• Synagoga w Chorzowie
• Ulica Wolności w Chorzowie

[edytuj] Bibliografia

• A. Stasiak, Miasto Królewska Huta. Zarys rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego w latach 1869-1914, Arkady, 1962.
• J. Kantyka (red.), Chorzów. Zarys rozwoju miasta, Śląsk, 1977.
• J. Drabina, Historia Chorzowa od średniowiecza do 1868 roku, Chorzów, 1998.
• J. Drabina, Historia Chorzowa od 1868 do 1945 roku, Chorzów, 1999.
• D. Sieradzka, Królewska Huta. Chorzów w latach 1868-1945. Szkice do portretu miasta, Chorzów, 2001.
• M. Gałuszka, Chorzów wczoraj – Koenigshuette gestern.
• R. Liczba, Chorzów A.D.2000 – nietypowy przewodnik po mieście dla młodzieży i dorosłych, Chorzów, 2000.
• A. Pobog-Rytkowski, Historia miasta Królewskiej Huty, Królewska Huta, 1927
• M. Gałuszka, J. Kurek, Powstanie "wielkiego" Chorzowa, Chorzów, 2004.
• P. Rother, Chronik der Stadt Königshütte Oberschlesien, RFN, ok. 1965

[edytuj] Linki zewnętrzne

• www.galeria.chorzow.slask.pl – Chorzowska Galeria Fotografii współczesnych i historycznych
• www.chorzow.pl – Miejski Serwis Internetowy
• chorzow.info – Chorzów Info
• www.krolewskahuta.friko.pl – Fotograficzna penetracja miasta]