Tychy

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°08' N 018°59' E

Tychy
Herb Tychów Flaga Tychów
Województwo	śląskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Gmina  - rodzaj	Tychy miejska
Prawa miejskie	1951
Prezydent miasta	Andrzej Dziuba
Powierzchnia	81,72 km²
Położenie	50° 08' N 18° 59' E
Liczba mieszkańców (2005)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	131 547 1651 os./km² 3 487 000
Strefa numeracyjna (do 2005)	(+48) 32
Kod pocztowy	43-100 do 43-135
Tablice rejestracyjne	ST
Położenie na mapie Polski Tychy
Miasta partnerskie	Cassino Berlin Marzahn-Hellersdorf Huddinge
Urząd miejski3 Al. Niepodległości 49 43-100 Tychy tel. (+48) 32 776-33-33; faks (+48) 32 776-33-44 (e-mail)
Strona internetowa miasta

Tychy (niem. Tichau) - to miasto przemysłowe położone na południu Polski, w województwie śląskim, w południowej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP).

Spis treści 1 Historia 2 Geografia 2.1 Klimat 3 Osoby związane z Tychami 4 Gospodarka 5 Komunikacja 6 Podział administracyjny 6.1 Osiedla 6.2 Dzielnice 7 Miasta partnerskie 8 Miasta współpracujące 9 Zabytki oraz interesujące miejsca 9.1 Zabytki 9.2 Interesujące miejsca 10 Kultura 11 Działacze samorządowi 12 Edukacja 13 Sport 13.1 Piłka nożna 13.2 Hokej 13.3 Piłka halowa 13.4 Unihokej 13.5 Kolarstwo szosowe 13.6 Koszykówka 13.7 Siatkówka męska 13.8 Tenis stołowy 13.9 Miejski Ośrodek Sportów Młodzieżowych 14 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Pierwsza wzmianka o Tychach pochodzi z 1467 roku. W 1629 roku rozpoczęła się budowa browaru książęcego. Udział w powstaniach śląskich 1919-1921. W XIX w. założono drugi browar (obywatelski) i fabrykę celulozy. W 1870 r. utworzono połączenie kolejowe. 1922 r. po plebiscycie Tychy weszły w skład państwa polskiego ( 83,5% głosów za przyłączeniem do Polski). Prawa miejskie otrzymały w 1934 r. W 1950 r. rozpoczęła się budowa miasta, które zmieniło się w miasto-sypialnię. Po reformie administracyjnej w 1975 r. do Tychów włączono: Bieruń Stary, Bojszowy, Imielin (od 1977 część Mysłowic), Kobiór, Lędziny i Wyry, przez co Tychy zajmowały obszar większy niż Katowice. Stan ten trwał do 1991 r., gdy tendencje odśrodkowe spowodowały rozpad terytorium miasta.

[edytuj] Geografia

Tychy należą do większych miast województwa śląskiego (131 547 mieszkańców wg stanu w dniu 31 XII 2004 r.). Położone są w jego południowej części na wysokości poniżej 300 m npm., na pograniczu Kotliny Oświęcimskiej i Wyżyny Śląskiej. Miasto leży w obrębie megaregionu Karpackiego, prowincji Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym, obejmując m.in. fragment Kotliny Oświęcimskiej.

Usytuowane są przy skrzyżowaniu tras międzynarodowych Warszawa–Wiedeń (w Tychach jest to ul. Beskidzka) i krajowej Opole-Kraków (ul. Mikołowska i Oświęcimska). Miasto położone jest w odległości ok. 58 km w linii prostej na południe od portu lotniczego w Pyrzowicach i 65 km na zachód od portu lotniczego Kraków-Balice, około 30 km na północny wschód od granicy czeskiej oraz ok. 55 km na północ od granicy słowackiej. W odległości 12 km od Tych przechodzi autostrada A4.

W odległości około 25 km od Tychów znajdują się następujące pasma górskie: Beskid Śląski i Beskid Żywiecki. Odległość ok 30-45 km od niektórych beskidzkich kurortów jak np: Szczyrk, Żywiec czy Wisła oraz w odległości 38 km od największego beskidzkiego miasta - Bielska-Białej sprawia, że Tychy są dobrym miejscem wypadowym w góry, choć oczywiście nie tak dobrym jak sama Bielsko-Biała. W pogodne dni z obszaru miasta widać panoramę Beskidu Śląskiego, Małego i Żywieckiego - z największą górą całego pasma Beskidów - Babią Górą (1725 m n.p.m.) oraz na samym wschodzie horyzontu Beskidu Makowskiego.

Od południa, wschodu i zachodu miasto otaczają Lasy Pszczyńskie będące pozostałością dawnej Puszczy Pszczyńskiej, a na północ od miasta znajdują się Lasy Katowicko-Murckowskie, będące fragmentem południowej części Leśnego Pasa Ochronnego GOP.

Tychy leżą w dorzeczu Wisły, w zlewni Wisła Mała.

[edytuj] Klimat

Obszar, na którym leżą Tychy występuje w regionie klimatycznym małopolskim. Charakteryzuje się on mikroklimatem wyżynnym z dużym wpływem pobliskich gór - dla miasta jest to pasmo Beskidu Śląskiego i Żywieckiego.

Średnioroczne temperatury powietrza, średnioroczne opady i średnie opady dla półrocza chłodnego (listopad-kwiecień), a także półrocza ciepłego (maj-październik) dla Tychów i dla porównania Warszawy prezentuje poniższe zestawienie:

---

        < Tychy---------------Warszawa >
   +7,5 < średnia  roczna  temperatura > +8,0
   -3,3 < średnia temperatura stycznia > -3,0
  +17,5 < średnia  temperatura  lipca  > 19,0
880-900 < opady     średnie     roczne > 500-550
    400 < opady półrocze chłodne XI-IV > 200
    500 < opady  półrocze  ciepłe  V-X > 350

---

Charakterystycznym zjawiskiem występującym w Tychach są wiatry wiejące niemal codziennie, stąd Tychy są określane często mianem miasta przeciągów. Wpływa na to m.in. położenie Tychów tzn. "u podnóża gór" oraz Brama Morawska. Charakterystycznym zjawiskiem są też liczne burze oraz duża i nierzadko nagła zmienność pogody na tym obszarze. Do Tychów docierają również silne wiatry halne z pobliskich Beskidów, które wieją najczęściej w okresach jesiennym i wiosennym. Oczywiście nie są one tak silne jak w Beskidach, czy chociaż w Bielsku-Białej ale mogą osiągać nawet 30-32 m/s tj. ok 120 km/h, jednak takie prędkości w Tychach osiąga stosunkowo rzadko.

Śnieg i śnieg z deszczem w Tychach pada czasami już pod koniec września jak np. w 1995 r. kiedy to miejscami śnieg pokrył zieleń. Utrzymywanie się pokrywy śnieżnej w kwietniu to nic dziwnego. Może ona sięgać nawet do 50 cm jak to miało miejsce 1996 r. Także zimowa sceneria podczas Świąt Wielkanocy zdarza się dosyć często. Zdarzały się lata jak np. w roku 1985 kiedy śnieg spadł 1 maja oraz całkiem niedawno bo 23 i 24 maja 2004 roku kiedy to wystąpiły opady krupy śnieżnej i śniegu z deszczem przy temperaturze +3 i +4 stopnia w dzień i ok. +2°C w nocy.

[edytuj] Osoby związane z Tychami

• Generał Roman Polko - były dowódca GROM-u, zastępca szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego
• Hanna Adamczewska-Wejchert - architekt
• Kamilla Baar - aktorka
• Zbigniew Białek - koszykarz
• Adam Bielecki - himalaista
• Eugeniusz Cebrat - piłkarz (srebrny medalista Polski z drużyną GKS-u
• Józef Chrząstek - hokeista (napastnik hokejowej reprezentacji kraju, uczestnik MŚ)
• Mariusz Czerkawski - hokeista NHL
• Ryszard Czernow - fotograf i reżyser
• Radosław Gilewicz - piłkarz
• Tadeusz Godyń - zapaśnik
• Henryk Gruth - hokeista, olimpijczyk i trener
• Zygmunt Hanusik - kolarz
• Bartosz Karwan - piłkarz
• Alexander Kasprzyk - antykomunista
• August Kiss - rzeźbiarz
• Rafał Klimkiewicz - fotoreporter
• Dominika Korwin - aktorka
• Ireneusz Krosny - mim
• Józef Krupiński - poeta
• Lucyna Langer-Kalek - lekkoatletka (złoty medal Uniwersjady w Meksyku w 1979 roku i inne
• Michał Lipiński - pianista
• Krystyna Loska - aktorka, prezenterka telewizyjna
• Jakub Loska - reporter TVN24
• Ryszard M. Małajny - prawnik
• Stanisław Mazuś - malarz
• Piotr Meresiński - kierowca rajdowy
• Roman Ogaza - piłkarz
• Krzysztof Oliwa - hokeista NHL
• Maciej Pieprzyca - reżyser, m.in. Kryminalni, Na dobre i na złe
• Michał Piotrowski - taniec irlandzki
• Żaklina Pitek - projektantka ubrań
• Aleksandra Przybysz - siatkarka (dwukrotna mistrzyni Europy i Polski)
• Sylwia Pycia - siatkarka (mistrzyni Europy)
• Ryszard Riedel - muzyk zespołu Dżem
• Sebastian Riedel - muzyk zespołu Cree
• Anna Rozmus - fotograf
• Zbigniew Skorek - reżyser, animator kultury, założyciel Amatorskiego Teatru Ruchu i Pantomimy Migreska
• Kazimierz Szachnitowski - piłkarz
• prof. Marek Szczepański - socjolog
• Mirosław Szumny - geograf, podróżnik, alpinista
• Henryk Średnicki - bokser (mistrz świata)
• Dariusz Wieczorek - hokeista (bramkarz hokejowej reprezentacji kraju)
• Krzysztof Wielicki - himalaista
• Kazimierz Zgryzek - prawnik
• Zbigniew Żedzicki - zapaśnik
• Sławomir Żukowski - reżyser i malarz.

[edytuj] Gospodarka

Miasto znane jest z browaru - Tyskie Browary Książęce, które obecnie znajdują się pod kontrolą Kompanii Piwowarskiej SA.. Jest to najstarszy nieprzerwanie działający browar w Polsce.

W Tychach znajdują się zakłady motoryzacyjne koncernu FIAT, w których produkuje się najwięcej samochodów w Polsce. Tyska fabryka FIAT-a ma wyłączność na produkcję Fiata Panda na całą Europę.

W mieście znajduje się podstrefa Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej - m.in.: zakłady Ispol, będących poddostawcą Isuzu, Delphi, drukarnia Agory (jedna z trzech w Polsce), Maflow (dwne Manuli), VAB, Rossa, Lear, Trass, Ekoland, Celt-Glass.

Tychy znane są również ze Śląskiej Giełdy Kwiatowej. Jest to dziś jedno z najbardziej rozwijających się miejsc ze względu na obrót handlowy kwiatami w Polsce. W Tychach istnieją następujące hipermarkety: OBI, Real, E.Leclerc, Kaufland, Tesco oraz centrum handlowo-rozrywkowe City Point.

[edytuj] Komunikacja

Jednym z elementów komunikacji miejskiej jest sieć trolejbusowa (ok. 40 km trakcji), obok tradycyjnej komunikacji autobusowej. Organizatorem komunikacji na terenie Tychów oraz na terenie 7 innych gmin (Mikołów, Łaziska Górne, Orzesze, Ornontowice, Wyry, Kobiór i Lędziny), które przekazały Tychom, w drodze porozumienia, zadania związane z organizowaniem komunikacji zbiorowej jest MZK Tychy. Głównymi przewoźnikami są PKM Tychy i Tyskie Linie Trolejbusowe. Pozostali przewoźnicy obsługują głównie linie mikrobusowe.

Działalność MZK Tychy jest prowadzona głównie na terenie miasta Tychy oraz na terenie Bierunia, Gierałtowic, Gliwic, Katowic, Lędzin, Łazisk, Mikołowa, Orzesza, Ornontowic i Rudy Śląskiej. Obsługiwanych jest 35 linii zwykłych, 2 pośpieszne, 5 trolejbusowych, 10 mikrobusowych i jedna szkolna. Tabor składa się z ponad stu pojazdów, w tym 23 niskopodłogowych, 32 przegubowych, 18 gazowych, 3 niskopojemnościowych, 24 trolejbusów, 10 busów. W przeważającej części tabor stanowią autobusy marki Solaris, Jelcz i Ikarus. Trolejbusy są zbudowane na bazie autobusów marki Jelcz oraz Solaris. W Tychach obowiązuje taryfa czasowa, dostępne są bilety 20-, 40-, i 90-minutowe, dobowe, tygodniowe i miesięczne.^[1]

[edytuj] Podział administracyjny

Tychy zamieszkuje 131 547 tys. mieszkańców.

[edytuj] Osiedla

• A osiedle ANNA
• B osiedle BARBARA
• C osiedle CELINA
• D osiedle DOROTA - również "podosiedla": D-1, D-3
• E osiedle EWA
• F osiedle FELICJA
• G osiedle GENOWEFA
• H osiedle HONORATA - również "podosiedla": H-5, H-6, H-7
• K osiedle KAROLINA
• L osiedle LUCYNA
• Ł osiedle ŁUCJA
• M osiedle MAGDALENA
• N osiedle NATALIA
• O osiedle OLGA
• P osiedle PAULINA
• R osiedle REGINA
• S osiedle STELLA
• T osiedle TERESA
• U osiedle URSZULA
• W osiedle WERONIKA
• Z osiedle ZUZANNA - również "podosiedle": Z-1

[edytuj] Dzielnice

Tychy są podzielone na dzielnice : Wilkowyje, Mąkołowiec, Czułów,Centrum(podzielone na osiedla), Wartogłowiec, Zawiść, Jaroszowice, Urbanowice,Wygorzele, Cielmice, Paprocany, Żwaków, Glinka i Suble.

[edytuj] Miasta partnerskie

• Cassino  Włochy od 1977 roku
• Berlin Marzahn-Hellersdorf  Niemcy od 1992 roku
• Huddinge  Szwecja od 2002 roku

[edytuj] Miasta współpracujące

• Roubaix  Francja od 1995 roku
• Milton Keynes  Wielka Brytania od 1995 roku
• Tuttlingen  Niemcy od 1997 roku
• Dacorum  Wielka Brytania od 1999 roku
• Kijów-Podole  Ukraina od 2000 roku

[edytuj] Zabytki oraz interesujące miejsca

[edytuj] Zabytki

• Pałac Promniców w Tychach
• Browar Książęcy i Obywatelski
• Kościół parafialny św. Marii Magdaleny
• Huta Paprocka
• Młyn miejski
• Muzeum Miejskie

[edytuj] Interesujące miejsca

• Kryta pływalnia
• Stowarzyszenie Klub Żeglarski "WYGA"
• Ścianka wspinaczkowa
• Korty przy "Szatni"
• Korty tenisowe
• Korty tenisowe - Tenis Klub
• Armada Golf - pole do nauki gry w golfa
• Jezioro Paprocańskie

[edytuj] Kultura

• Tyskie Muzeum Piwowarstwa
• Muzeum miejskie
• Teatr Mały
• Teatr BELFEGOR
• Amatorski Teatr Ruchu i Pantomimy MIGRESKA
• Tychy Press Photo
• Kino "Andromeda" 1 sala, 572 miejsca, Dolby digital surround EX www.andromeda.tychy.pl
• NoveKino 5 sal na 1212 miejsc www.novekino.pl
• MCK
• Domy kultury
• Zespoły muzyczne z Tychów i okolic
• Galerie
• Biblioteki

[edytuj] Działacze samorządowi

• Andrzej Dziuba

[edytuj] Edukacja

• Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych w Tychach
• Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Tychach
• Politechnika Śląska w Gliwicach, wydział zamiejscowy w Tychach

[edytuj] Sport

[edytuj] Piłka nożna

• GKS 71 Tychy
• OKS ZET Tychy
• JUW-e Jaroszowice
• GKS 71 II Tychy
• KTK Tychy
• TKKF Pionier/MUKS Bachus Tychy
• Chrzciciel Tychy
• KS Czułowianka
• Ogrodnik Cielmice

[edytuj] Hokej

• GKS Tychy

[edytuj] Piłka halowa

• GKS Jachym Tychy
• Rodakowski Tychy

[edytuj] Unihokej

• TKKF Pionier Tychy

[edytuj] Kolarstwo szosowe

• Kolarskie Towarzystwo Sportowe

[edytuj] Koszykówka

• Big Star Tychy

[edytuj] Siatkówka męska

• KS Rodakowski

[edytuj] Tenis stołowy

• Górmośląski Klub Sportowy Tychy

[edytuj] Miejski Ośrodek Sportów Młodzieżowych

• MOSM Tychy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalny portal miasta Tychy
• Urząd Miasta Tychy
• Tychy w sieci
• Portal eTychy
• Portal e-Tychy
• Moje Tychy
• Nasze Tychy
• Portal Tychy.info
• Miasto Tychy w Zobacz Śląsk
• Serwis Komunikacja Miejska w Tychach
• Strona Miejskiego Zarządu Komunikacji