Wojna o Falklandy-Malwiny
Z Wikipedii
| Wojna o Falklandy-Malwiny Wojna o Falklandy-Malwiny |
|||||||||||||
 Mapa Falklandów, zaznaczone miejsce lądowania pod San Carlos |
|||||||||||||
| Data | 2 kwietnia-14 czerwca1982 | ||||||||||||
| Miejsce | Ocean Atlantycki, Falklandy | ||||||||||||
| Wynik | zwycięstwo Wielkiej Brytanii | ||||||||||||
| Przyczyna | zajęcie Falklandów przez siły argentyńskie | ||||||||||||
|
|||||||||||||
Wojna o Falklandy lub wojna o Malwiny to konflikt zbrojny, który miał miejsce pomiędzy Argentyną i Wielką Brytanią w okresie od marca do czerwca 1982 roku. Wyspy na południowym Atlantyku należące do Wielkiej Brytanii zostały zaatakowane przez wojska argentyńskie. W wyniku wojny Falklandy pozostały we władaniu Wielkiej Brytanii, co było zgodne z oczekiwaniami ich mieszkańców, a rządząca Argentyną junta wojskowa upadła i wprowadzono demokrację.
Spis treści |
[edytuj] Malwiny
W końcu XVI wieku wyspy zostały odkryte niezależnie przez dwóch angielskich żeglarzy. Anglia ustanowiła swoje zwierzchnictwo nad nimi w 1761, jednak pierwszą kolonię (Port Louis) założyli na nich Francuzi w 1763. Hiszpania uznała ten fakt za godzący w jej interesy i wyparła Francuzów w 1768. Pod naciskiem brytyjskim Hiszpania scedowała Malwiny w układzie z 22 stycznia 1771 na rzecz Wielkiej Brytanii. W praktyce, wyspy pozostawały nieskolonizowane i swe pretensje do nich zgłosiła w 1820 nowo powstała Republika Argentyńska. W rok później Argentyńczycy stworzyli w Port Louis garnizon wojskowy i ciężki obóz karny, jednakże w wyniku buntu miasto i wyspy przeszły pod faktyczną władzę kryminalistów. W 1831 miasto zostało zrównane z ziemią.
W 1833 Wielka Brytania zdecydowała się w końcu skolonizować wyspy. Argentyna nie wycofała jednak swoich żądań co do zwrotu spornego terytorium.
W XX wieku w kolejnych rządach brytyjskich dominowała tendencja do pozbycia się niewygodnych z punktu widzenia politycznego i nie przynoszących prawie żadnego dochodu Falklandów. Około 2000 mieszkańców miasteczka Kelpers powoływało się jednak na Artykuł 73 Karty Narodów Zjednoczonych i żądało pozostawienia ich w ramach Wspólnoty Brytyjskiej. Wbrew ich woli, w 1965 rozpoczęto negocjacje na temat przynależności wysp, jednak przez 17 lat ich trwania niewiele się zmieniło.
[edytuj] Przyczyny konfliktu
Od roku 1976 w Argentynie panowała dyktatura wojskowa kierowana kolejno przez generałów Jorge Videlę, Roberto Violę, i Leopoldo Galtierego. Morderstwa przeciwników politycznych, terror i masowe aresztowania przyczyniały się do skrajnie niskiego poparcia społecznego junty. Dodatkowo, w roku 1982 dały się odczuć pierwsze skutki kryzysu gospodarczego spowodowanego zachowawczą polityką gospodarczą i izolacją Argentyny na arenie międzynarodowej. Bezrobocie wzrastało w zastraszającym tempie, PKB malał o 6% rocznie, a wskaźnik inflacji w 1982 roku wzrósł do 160%.
Sytuacja polityczna kraju także była nie najlepsza. Argentyńska junta nie potrafiła w sposób normalny wyprowadzić kraju na prostą drogę, związki zawodowe łączyły swoje siły tworząc organizacje, które przeciwstawiały się rządom dyktatorskim. W praktyce znaczyło to, że argentyńska klasa średnia wydała wojnę rządowi, na którego czele stał Leopoldo Galtieri.
W początkach 1982 roku powstał plan przeprowadzenia zwycięskiej operacji zbrojnej, która mogłaby podreperować w społeczeństwie argentyńskim nadszarpnięty prestiż rządu w Buenos Aires oraz przywrócić spokój wewnętrzny. Poglądy na temat Falklandów, nazywanych przez Argentyńczyków Malwinami, były zawsze przykładem narodowej jedności, a wzmocnienie tej jedności mogło odwrócić uwagę społeczeństwa od problemów wewnętrznych kraju.
[edytuj] Przebieg wojny o Falklandy (chronologia)
19 marca 1982
26 marca 1982
Argentyńska junta podejmuje decyzję o zbrojnym zajęciu wyspy. Generał Galtieri wprowadza w życie plany militarnej inwazji na wyspy o kryptonimie Operación Rosario (Operacja Różaniec). Całą operacją, która zaplanowana była na 25 maja (rocznica rewolucji) lub 9 lipca (dzień niepodległości), miał dowodzić admirał Jorge Anaya. Jednakże z powodu zaostrzenia się sytuacji tak wewnętrznej, jak i międzynarodowej, inwazja została przyspieszona i rozpoczęła się 2 kwietnia 1982 roku.
2 kwietnia 1982
Argentyńska marynarka wojenna z tysiącem żołnierzy ląduje na Malwinach. Mały oddział Królewskich Marines znajdujących się na wyspie broni się zaciekle, lecz daremnie. Po krótkotrwałej strzelaninie, gubernator Rex Hunt rozkazuje im zawiesić broń. Siły marines oraz brytyjski gubernator odlatują do Montevideo, stolicy Urugwaju.
3 kwietnia 1982
Wojska argentyńskie zajęły wyspy: Georgię Południową i Południowy Sandwich (około 1600 km na wschód). W potyczce z wojskami brytyjskimi jeden argentyński śmigłowiec został zniszczony, a 4 żołnierzy zginęło. Generał Mario Menendez ogłosił się wojskowym gubernatorem wysp. Zgodnie z przewidywaniami Galtierego, posunięcie to przyniosło juncie sporą popularność. W Buenos Aires, gdzie jeszcze niedawno odbywały się masowe demonstracje sprzeciwu wobec krwawych rządów, teraz odbywały się demonstracje poparcia. Rada Bezpieczeństwa ONZ, powołując się na rezolucję Nr 502 nakazała Argentyńczykom wycofanie wojsk z Malwinów i zaprzestanie agresji na terytorium brytyjskim. Żądanie to zostało zignorowane.
8 kwietnia 1982
Amerykański Sekretarz Stanu Alexander Haig przybył do Londynu aby rozpocząć mediacje. Brytyjczykom udało się przekonać amerykańskiego prezydenta Ronalda Reagana do poparcia ich stanowiska. Było to o tyle istotne, że brytyjska Wyspa Wniebowstąpienia, stanowiąca doskonałą bazę wypadową dla ewentualnej operacji odbicia Falklandów, była oddana w wieczystą dzierżawę USA.
10 kwietnia 1982
Wspólnota Europejska nałożyła na Argentynę sankcje gospodarcze. Haig leci do Buenos Aires aby rozmawiać z juntą. Brytyjczycy zdecydowali się wysłać w rejon konfliktu dwie grupy uderzeniowe marynarki pod naczelnym dowództwem admirała Johna Fieldhouse'a, dowódcy marynarki. Pierwszą z nich dowodził admirał John Woodward, drugą komandor M. C. Clapp.
17 kwietnia 1982
Haig spotyka się ponownie z argentyńską juntą, a po zakończeniu rozmów powraca do Waszyngtonu 19 kwietnia.
21 kwietnia
Grupa rozpoznawcza SAS wylądowała na Georgii Południowej, jednak fatalne warunki atmosferyczne spowodowały kilka katastrof lotniczych i zmusiły komandosów do odwrotu.
23 kwietnia 1982
Brytyjski Minister Spraw Zagranicznych radzi brytyjskim obywatelom wysp opuścić Falklandy.
24 kwietnia
Kolejna operacja desantowa została wstrzymana z powodu alarmu podwodnego. Późnym wieczorem argentyński okręt podwodny "Santa Fe" został zaatakowany i unieruchomiony przez brytyjskie śmigłowce, a następnie opuszczony przez załogę.
25 kwietnia 1982
Rozpoczęcie operacji Paraquat. Małe siły brytyjskich komandosów SAS i piechoty morskiej dokonały desantu i odbiły z zaskoczenia Georgię Południową. Dowódca argentyńskich sił na wyspie, kapitan Largos, na pokładzie brytyjskiego okrętu HMS "Antrim" podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji. Alfredo Astiz, który był w tym czasie porucznikiem oddziału szturmującego na Stromness, poddał się wraz ze swoimi żołnierzami, podpisując na pokładzie HMS "Plymouth" identyczny dokument.
30 kwietnia 1982
Misja Alexandra Haiga została oficjalnie przerwana. Prezydent Reagan oficjalnie zadeklarował wsparcie dla Brytyjczyków oraz nałożył ekonomiczne sankcje na Argentynę. Brytyjska wojna "wykluczająca" przynosi efekty.
1 maja 1982
Atak lotniczy na Port Stanley (Puerto Argentino) - stolicę Falklandów. Jako, że wszystkie argentyńskie myśliwce zostały wycofane na kontynent, jedynie trzy samoloty pomocnicze zostały zniszczone. Dwa skrzydła argentyńskich myśliwców zostały wezwane na pomoc, jednak Brytyjczycy zestrzelili cztery z argentyńskich myśliwców typu Mirage, bez strat własnych. Kolejny Mirage został uszkodzony i zestrzelony przez własną obronę przeciwlotniczą nad Port Stanley.
2 maja 1982
Terry Belaunde, prezydent Peru, zgłosił się do stron konfliktu z propozycjami pokojowymi. Argentyński prezydent Leopoldo Galtieri zadeklarował wstępną zgodę na proponowane warunki. Przed ratyfikowaniem przez juntę tego dokumentu, brytyjski atomowy okręt podwodny HMS "Conqueror" zatopił argentyński krążownik "General Belgrano" poza strefą ogłoszoną przez Brytyjczyków jako strefa działań wojennych (320 km od brzegów wysp). 321 marynarzy argentyńskich zginęło w wyniku ataku. Junta odwołała swoje deklaracje.
Brytyjskie zwycięstwo spowodowało, że cała argentyńska flota została wezwana do portu i przestała stanowić zagrożenie dla brytyjskich działań.
4 maja 1982
Samolot marynarki argentyńskiej Super Etendard, startujący z bazy lądowej, zatopił pociskiem kierowanym AM39 Exocet brytyjski niszczyciel rakietowy HMS "Sheffield" (zginęło 22 marynarzy).
7 maja 1982
ONZ otwiera negocjacje pokojowe
9 maja 1982
Wyspy bombardowane są z nieba i wody.
11 maja 1982
Brytyjski okręt HMS "Alacrity" zatopił argentyński statek zaopatrzeniowy "Isla de los Estados".
14 maja 1982
Trzy argentyńskie samoloty A-4 Skyhawk zostały zestrzelone. Brytyjska premier Margaret Thatcher ostrzega, że spokojne osadnictwo na wyspach może już nie być możliwe. Brytyjskie siły specjalne najeżdżają w nocy Wyspę Pebble, niszcząc 11 samolotów na lotnisku.
18 maja 1982
Propozycja pokojowa zaprezentowana przez Sekretarza Generalnego ONZ, Pereza de Cuellara, została odrzucona przez Wielką Brytanię.
21 maja 1982
Siły brytyjskie próbują wylądować w pobliżu portu San Carlos, na północnym wybrzeżu wschodnich Falklandów. Z tej plaży brytyjska piechota przesuwa się na południe, aby odebrać osiedla Darwin i Goose Green z rąk argentyńskich, przed dotarciem do Port Stanley. Argentyńczycy podjęli ataki lotnicze, zatapiając bombami brytyjską fregatę HMS "Ardent" i uszkadzając "Argonaut". 12 argentyńskich samolotów zostaje zestrzelonych.
23 maja 1982
Brytyjska fregata HMS "Antelope" została zatopiona bombami argentyńskich samolotów. 6 argentyńskich samolotów zostało zniszczonych.
24 maja 1982
Zniszczone kolejne siedem samolotów argentyńskich.
25 maja 1982
Niszczyciel rakietowy HMS "Coventry" został zatopiony bombami przez argentyńskie Skyhawki, 19 Brytyjczyków zginęło. Transportowiec wojska MV "Atlantic Conveyor" został zniszczony przez argentyński pocisk Exocet, zginęło 12 Brytyjczyków. Wraz z transportowcem utracono 3 z 4 ciężkich helikopterów Chinook, które miały wspierać marsz armii brytyjskiej po wylądowaniu na wyspach (jeden opuścił statek przed atakiem).
28 maja 1982
Brytyjskie naloty na Port Stanley.
Brytyjski 2. batalion pułku spadochroniarzy (2-Para), odbił Darwin i Goose Green. Wybuchła walka, którą wygrali Brytyjczycy pomimo dużej dysproporcji sił, braku amunicji i wsparcia ognia z morza czy powietrza. Co więcej, bitwa rozegrała się na otwartym terenie, naprzeciw przygotowanych argentyńskich pozycji. Wielki sukces militarny Brytyjczyków, 2-Para wygrywa ważną bitwę na Falklandach. Śmierć poniósł podpułkownik Jones, odznaczony Krzyżem Wiktorii. Podsumowując, w bitwie zginęło 18 Brytyjczyków i 200 Argentyńczyków. Około 1400 żołnierzy argentyńskich poddało się.
29 maja 1982
Flota brytyjska atakuje argentyńskie pozycje na wyspach.
30 maja 1982
Ataki nadal trwają, a Brytyjczycy posuwają się nadal na południe. Brytyjskie 45 Commando broni osiedla Douglas, 3-Para zajmuje Teal Inlet.
31 maja 1982
Stolica Falklandów - Port Stanley zostaje otoczona przez Brytyjczyków.2 myśliwce typu Mirage są zatakowane przez klucz Harierów i w obronie zestrzeliwują 2 samoloty brytyjskie bez strat własnych.
1 czerwca 1982
Brytyjczycy raz jeszcze proponują zawieszenie ognia.
4 czerwca 1982
Wielka Brytania wetuje panamsko-hiszpańską rezolucję zawieszenia ognia, która przedstawiona była radzie ONZ.
8 czerwca 1982
Atak argentyńskich samolotów uszkadza okręty desantowe "Sir Galahad" (następnie samozatopiony) oraz "Sir Tristram", dokonujące desantu w Porcie Pleasant, na południe od Bluff Cove. Zginęło 50 Brytyjczyków.
12 czerwca 1982
Brytyjski 3-Para atakuje Mount Longdon. Bitwa toczy się na z góry upatrzonych pozycjach. Uważano, że trwać będzie jedynie noc, ale okazało się, że trwała o wiele dłużej. W końcu Mount Longdon została otoczona przez siły brytyjskie i poddała się. Zginęło 23 Brytyjczyków, w tym sierżant Ian John McKay z 3-Para, który pośmiertnie został uhonorowany Krzyżem Wiktorii. Czterdziestu siedmiu Brytyjczyków zostało rannych w bitwie. Zginęło 50 żołnierzy argentyńskich, wielu zostało rannych.
2. Gwardia Szkocka wdaje się w krwawą bitwę o Mount Tumbledown. Ginie 9 Brytyjczyków i 50 Argentyńczyków. Trzydziestu czterech Argentyńczyków dostaje się do niewoli, 32 żołnierzy brytyjskich jest rannych.
14 czerwca 1982
Duży argentyński garnizon w Port Stanley został zdobyty i konflikt praktycznie dobiegł ku końcowi. Dowódca argentyńskich sił Mario Menendez podpisał akt zawieszenia broni. W tym momencie poddało się 9800 żołnierzy argentyńskich.
20 czerwca 1982
Brytyjczycy odzyskali Południowy Sandwich. Wojna o Falklandy została formalnie zakończona. Wydzielona została 200 milowa strefa wokół wysp (była to nowa strefa, szersza o 50 mil od starszej strefy "FIPZ - Falkland Island Protection Zone").
[edytuj] Podsumowanie
Ta niewypowiedziana wojna po 72 dniach zakończyła się niekwestionowanym zwycięstwem Wielkiej Brytanii, która zajęła cały sporny obszar, po tym jak pozbawiła zdolności operacyjnej argentyńską marynarkę wojenną i lotnictwo, straty wynosiły;
Wielka Brytania: 261 brytyjskich żołnierzy, 7 okrętów i 36 samolotów.
Argentyna: 745 argentyńskich żołnierzy, 6 okrętów i 99 samolotów.
Łącznie kosztowała 2 miliardy dolarów. Z politycznego punktu widzenia wojna przyniosła znaczący wzrost poparcia społecznego dla Margaret Thatcher, której notowania przed konfliktem falklandzkim były mocno obniżone, zapewniając jej zwycięstwo w wyborach 1983. Upadł także rząd Leopoldo Galtieriego, który szybko podał się do dymisji, a Argentyna otrzymała szansę powrotu do demokracji.
Po wojnie Brytyjczycy znacznie wzmocnili garnizon wysp i ogromnym kosztem zbudowali nowe lotnisko wojskowe, na którym stale stacjonuje klucz myśliwców Tornado. Kosztowny i odległy garnizon jest utrzymywany do dnia dzisiejszego.
[edytuj] Linki zewnętrzne
