Kabinet-Balkenende I
Van Wikipedia
Kabinet-Balkenende I | |
![]() |
|
Coalitie | CDA, LPF, VVD |
Zeteltal TK | 43 + 26 + 24 = 93 |
Premier | J.P. Balkenende |
Beëdiging | 22 juli 2002 |
Demissionair | 16 oktober 2002 |
Ontslagdatum | 27 mei 2003 |
Voorganger | Kok II |
Opvolger | Balkenende II |
Overzicht kabinetten |
Het kabinet-Balkenende I trad aan op 22 juli 2002 en viel 86 dagen later, op 16 oktober 2002. Het was daarmee het kortst zittende kabinet sinds de Tweede Wereldoorlog, en sinds het kabinet-Colijn V, dat slechts 16 dagen regeerde (25 juli - 10 augustus 1939).
Inhoud |
[bewerk] Totstandkoming
Tijdens de verkiezingen van 15 mei 2002 behaalde de nieuwe partij Lijst Pim Fortuyn 26 zetels en werd daarmee de tweede partij van Nederland. Koningin Beatrix benoemde op 17 mei 2002 CDA'er Piet Hein Donner, lid van de Raad van State, tot informateur. De formatie zou uiteindelijk 67 dagen duren. Na aanvankelijke terughoudendheid van de VVD, die als voormalig regeringspartij aanzienlijk verlies had geleden tijdens de verkiezingen, sloten VVD, CDA en LPF een strategisch beleidsakkoord. Jan Peter Balkenende, lijsttrekker van het CDA, werd op 4 juli benoemd tot formateur en werd premier van het kabinet-Balkenende, dat op 22 juli werd geïnstalleerd.
Het kabinet telde 14 ministers (CDA 6, LPF 4, VVD 4) en 14 staatssecretarissen, waaronder een minister zonder portefeuille - de Minister voor Vreemdelingenbeleid en Integratie, Hilbrand Nawijn - die onder het Ministerie van Justitie viel. Ook Ontwikkelingssamenwerking kreeg een bijzondere status. Anders dan voorheen werd deze portefeuille niet meer vervuld door een minister (in casu minister zonder portefeuille), maar door een staatssecretaris, zij het met de bevoegdheid zich in het buitenland als minister te presenteren.
[bewerk] Verloop en val
Binnen acht uur na installatie van het kabinet trad de eerste bewindspersoon, staatssecretaris Philomena Bijlhout, af. Zij kwam in opspraak toen bekend werd dat zij langer dan eerder door haar aangegeven, deel had uitgemaakt van de volksmilitie van Desi Bouterse in Suriname. Pas op 9 september 2002 werd zij vervangen door een nieuwe LPF-kandidaat, Khee Liang Phoa.
De periode daarna kenmerkte zich door onrust binnen de LPF. Aanvankelijk fractievoorzitter Mat Herben maakte plaats voor Harry Wijnschenk, die voor eenheid en stabiliteit moest zorgen. Interim-partijvoorzitter Ed Maas probeerde het partijbestuur en de landelijke organisatie op orde te krijgen. Intussen leidde vrijwel elke confrontatie van een LPF'er met de pers tot opmerkelijk nieuws. Bewindslieden lanceerden onuitgewerkte ideeën en werden daarvoor door de premier op het matje geroepen. Er ontstond een machtsstrijd tussen leden van het partijbestuur, de fractie en het kabinet.
Op 15 oktober 2002 werd tijdens een kabinetsoverleg duidelijk dat een conflict tussen LPF-ministers Eduard Bomhoff en Herman Heinsbroek tot een onhoudbare situatie leidde. Uit piëteit met de koningin - Prins Claus was die dag bijgezet in de Nieuwe Kerk te Delft - werd hervatting van de vergadering uitgesteld tot de volgende dag.
Op 16 oktober 2002 kondigde eerst minister Eduard Bomhoff en vervolgens Herman Heinsbroek zijn ontslag aan. Fractievoorzitter Harry Wijnschenk werd afgezet en vervangen door oud-fractievoorzitter Mat Herben. Volgens de eerste officiële lezingen zegde Fractievoorzitter Gerrit Zalm van de VVD vervolgens het vertrouwen in de LPF en het kabinet op en leidde daarmee de val van het kabinet in (LPF-crisis).
Mat Herben beweerde later echter dat het initiatief was uitgegaan van CDA-fractieleider Maxime Verhagen. Verhagen bevestigde dit in april 2006 en gaf hier voor als verklaring dat LPF-fractievoorzitter Wijnschenk op de dag van zijn afzetting de werkkamer van Verhagen was binnengestormd omdat hij zou zijn bedreigd met een vuurwapen.
Premier Balkenende diende dezelfde dag, na de kamer geïnformeerd te hebben, schriftelijk het ontslag van het kabinet in bij de koningin, wegens onvoldoende basis voor verdere vruchtbare en duurzame samenwerking binnen de coalitie.
Op 12 december trad Benk Korthals, die in het kabinet-Kok II minister van justitie was geweest, af als demissionair minister van defensie wegens de conclusies van de parlementaire enquêtecommissie Bouwnijverheid. Zijn portefeuille werd waargenomen door demissionair minister van VROM Henk Kamp.
[bewerk] Samenstelling
[bewerk] Ministers
Minister-President, minister van Algemene Zaken | Mr.Dr. J.P. Balkenende | CDA | |
Viceminister-President | Dr. E.J. Bomhoff | LPF | afgetreden 16 oktober 2002 |
J.W. Remkes | VVD | ||
R.H. de Boer | LPF | 18 oktober 2002 | |
Minister van Buitenlandse Zaken | Mr. J.G. de Hoop Scheffer | CDA | |
Minister van Justitie | Mr. J.P.H. Donner | CDA | |
Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie | Mr. H.P.A. Nawijn | LPF | |
Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties | J.W. Remkes | VVD | |
Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap(pen) | M.J.A. van der Hoeven | CDA | |
Minister van Financiën | Drs. J.F. Hoogervorst | VVD | |
Minister van Defensie | Mr. A.H. Korthals | VVD | afgetreden 12 december 2002 |
H.G.J. Kamp | VVD | 12 december 2002 | |
Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer | H.G.J. Kamp | VVD | |
Minister van Verkeer en Waterstaat | R.H. de Boer | LPF | |
Minister van Economische Zaken | Mr. H.Ph.J.B. Heinsbroek | LPF | afgetreden 16 oktober 2002 |
Drs. J.F. Hoogervorst | VVD | 16 oktober 2002 | |
Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij | Dr. C.P. Veerman | CDA | |
Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | Mr. A.J. de Geus | CDA | |
Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport | Dr. E.J. Bomhoff | LPF | afgetreden 16 oktober 2002 |
Mr. A.J. de Geus | CDA | 16 oktober 2002 |
[bewerk] Staatssecretarissen
- Buitenlandse Zaken
- Mr.Drs. A. Nicolaï (VVD) (Europese Zaken)
- A.M.A. van Ardenne-van der Hoeven (CDA) (Ontwikkelingssamenwerking) (**)
- Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties: R.H. Hessing (LPF)
- Onderwijs, Cultuur en Wetenschap(pen)
- Mr.Drs. C.H.J. van Leeuwen (LPF) (Cultuur en Media)
- Drs. A.D.S.M. Nijs MBA (VVD)
- Financiën:Drs. S.R.A. van Eijck (LPF)
- Defensie: C. van der Knaap (CDA)
- Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer: Drs. P.L.B.A. van Geel (CDA)
- Verkeer en Waterstaat: Drs. M.H. Schultz van Haegen-Maas Geesteranus (VVD)
- Economische Zaken: Mr.Drs. J.G. Wijn (CDA) (**)
- Landbouw, Natuurbeheer en Visserij: Ir. B.J. Odink (LPF)
- Sociale Zaken en Werkgelegenheid:
- Drs. M. Rutte (VVD) (Pensioenen en Arbeidsmarkt)
- R.R.Ph. Bijlhout (LPF), afgetreden 24 juli 2002 (Emancipatie en Familiezaken)
- K.L. Phoa (LPF), 9 september 2002 (Emancipatie en Familiezaken)
- Volksgezondheid, Welzijn en Sport: Drs. C.I.J.M. Ross-van Dorp (CDA)
(**) Mag in het buitenland de titel minister voeren
[bewerk] Kabinetsformatie
- Tweede Kamerverkiezingen: 15 mei 2002
- Beëdiging kabinet: 22 juli 2002
- Duur formatie: 67 dagen
- Informateurs: mr. J.P.H. Donner (CDA), 49 dagen
- Formateur: J.P. Balkenende (CDA), 18 dagen
[bewerk] Zie ook
Schimmelpenninck · De Kempenaer/Donker Curtius · Thorbecke I · Van Hall/Donker Curtius · Van der Brugghen · Rochussen · Van Hall/Van Heemstra · Van Zuylen van Nijevelt/Van Heemstra · Thorbecke II · Fransen van de Putte · Van Zuylen van Nijevelt · Van Bosse/Fock · Thorbecke III · De Vries/Fransen van de Putte · Heemskerk/Van Lynden van Sandenburg · Kappeyne van de Coppello · Van Lynden van Sandenburg · Heemskerk Azn. · Mackay · Van Tienhoven · Röell · Pierson · Kuyper · De Meester · Heemskerk · Cort van der Linden · Ruijs de Beerenbrouck I · Ruijs de Beerenbrouck II · Colijn I · De Geer I · Ruijs de Beerenbrouck III · Colijn II · Colijn III · Colijn IV · Colijn V · De Geer II · Gerbrandy I · Gerbrandy II · Gerbrandy III · Schermerhorn/Drees · Beel I · Drees/Van Schaik · Drees I · Drees II · Drees III · Beel II · De Quay · Marijnen · Cals · Zijlstra · De Jong · Biesheuvel I en II · Den Uyl · Van Agt I · Van Agt II · Van Agt III · Lubbers I · Lubbers II · Lubbers III · Kok I · Kok II · Balkenende I · Balkenende II · Balkenende III · Balkenende IV