Uranus (planeet)
Van Wikipedia
| Uranus | |
|---|---|
 Voyager 2 |
|
| Aantal manen | 27 |
| Diameter | 51.118 (±8) km (equator) 49.946 (±40) km (polair) |
| Afplatting | 1 / 43,6 |
| Massa | 8,683×1025kg |
| Rotatietijd (dag) | 17 uur 14 min |
| Omlooptijd zon (jaar) | 84,07 jaar |
| Afstand tot de zon | 2,87×109 km |
| Atmosfeer | Dicht; H2, He en CH4 |
| Temperatuur (gem) | 68 K (-205°C) |
| Kleur | Cyaan |
| Kern | Vermoedelijk nikkelijzer en steen |
Uranus is de op twee na grootste en vanaf de Zon gezien de zevende planeet van ons zonnestelsel. Deze ijsreus is vernoemd naar de gelijknamige figuur Uranus uit de Griekse mythologie.
Inhoud |
[bewerk] Ontdekking van Uranus
In 1690 is deze planeet voor het eerst waargenomen door John Flamsteed. Deze Engelse astronoom veronderstelde dat het om een ster in het sterrenbeeld Stier (Taurus) ging en noemde zijn ontdekking "34 Tauri". Rond 1769 werd Uranus in totaal 12 keer waargenomen door Pierre Lemonnier, maar ook deze astronoom meende een ster te zien. De officiële ontdekking staat op naam van William Herschel die op 13 maart 1781 het object als planeet kwalificeerde. Hij gaf de planeet de naam "Georgium Sidus", naar de Engelse koning George III. Een andere naam die in die tijd gehanteerd werd was "Herschel". Pas in 1850 werd de eerder al door Johann Bode voorgestelde naam Uranus officieel in gebruik genomen.
[bewerk] Karakteristieken
[bewerk] Samenstelling
Samen met Neptunus vertoont Uranus grote overeenkomsten met de kern van de gasreuzen Jupiter en Saturnus. Het grote verschil met deze planeten is de afwezigheid van de omringende mantel van metallisch waterstof. De kern bestaat vermoedelijk uit nikkelijzer en silicaten met daaromheen een mantel van water, methaan, ammoniak en waarschijnlijk nog enkele losse elementen. Aan de buitenkant bevindt zich een laag van vloeibaar waterstof, helium en methaan, welke stoffen naar het oppervlak toe steeds meer gasvormig worden. Karakteristiek is ook dat de planeet gekanteld ligt.
[bewerk] Atmosfeer
| Samenstelling atmosfeer | |
|---|---|
| Waterstof (H2) | 82,5% |
| Helium (He) | 15,2% |
| Methaan (CH4) | 2,3% |
| Waterstofdeuteride (HD) | 148 ppm |
| Ammoniak (NH3) | sporen |
| Water (H2O) | sporen |
De voor Uranus karakteristieke cyaan tot blauwe kleur wordt veroorzaakt door de atmosfeer die relatief veel methaan (2,3%) bevat en daardoor rood licht absorbeert. Wolken worden vrijwel niet in de atmosfeer waargenomen. Alleen op in de zon gelegen delen rondom de evenaar komen wolkenformaties wel eens voor. In de hogere lagen van de atmosfeer komen stormen voor waarbij de windsnelheid op kan lopen tot 720 km/u.
[bewerk] Manen en ringen rondom Uranus
In maart 1977 werd ontdekt dat er dunne ringen rondom Uranus aanwezig zijn. In eerste instantie werden negen ringen gedetecteerd die bestaan uit donkerkleurige brokken met een grootte van maximaal 10 m. De afstanden van deze ringen tot de planeet liggen tussen de 41.800 en 51.100 km. Tijdens de Voyager 2 missie (1986) werden in hetzelfde gebied nog twee zwakke ringen gevonden, alsmede een aantal onvolledige ringen. Op foto's die in 2003-2005 met de Hubble ruimtetelescoop zijn gemaakt, werden opnieuw twee ringen ontdekt, op onverwacht grote afstanden van Uranus: 67.000 en 98.000 km.
De vorm van de ringen is elliptisch, vermoedelijk onder invloed van de aantrekkingskracht van naburige rondcirkelende manen. De ringen bestaan waarschijnlijk uit materiaal dat afkomstig is van de maantjes. Zo delen het maantje Mab en ring R/2003 U1 dezelfde baan: inslagen van meteorieten op het maantje zorgen voor een voortdurende aanvoer van ijs en gruis waarmee de ring in stand kan blijven. En de acht maantjes tussen 62.000 en 76.000 km van Uranus komen zo dicht bij elkaar in de buurt dat binnen een paar miljoen jaar botsingen te verwachten zijn die zullen leiden tot nieuwe ringen.
De vijf grote en ruim twintig kleine manen zijn vernoemd naar Shakespeare figuren en karakters uit gedichten van Alexander Pope.
| Naam | Middellijn (km) | Massa (1018 kg) | Straal van de baan (km) | Omlooptijd** (d) | Ontdekking | Opmerkingen | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| U VI | Cordelia | 40 | ~0,04 | 49.800 | 0,335.034 | 1986 | |
| U VII | Ophelia | 43 | ~0,05 | 53.800 | 0,376.400 | 1986 | |
| U VIII | Bianca | 51 | ~0,09 | 59.200 | 0,434.579 | 1986 | |
| U IX | Cressida | 80 | ~0,3 | 61.800 | 0,463.570 | 1986 | |
| U X | Desdemona | 64 | ~0,2 | 62.700 | 0,473.650 | 1986 | |
| U XI | Juliet | 94 | ~0,6 | 64.400 | 0,493.065 | 1986 | |
| U XII | Portia | 135 | ~1,7 | 66.100 | 0,513.196 | 1986 | |
| U XIII | Rosalind | 72 | ~0,25 | 69.900 | 0,558.460 | 1986 | |
| U XXVII | Cupid (was: S/2003 U2) |
24 | ~0,01 | 74.800 | 0,618 | 2003 | |
| U XIV | Belinda | 81 | ~0,4 | 75.300 | 0,623.527 | 1986 | |
| U XXV | Perdita (was: S/1986 U10) |
80 | ~0,3 | 76.400 | 0,638 | 1986 | herontdekt 2003 |
| U XV | Puck | 162 | 2,9 | 86.000 | 0,761.833 | 1985 | |
| U XXVI | Mab (was: S/2003 U1) |
32 | ~0,02 | 97.700 | 0,923 | 2003 | baan valt samen met ring R/2003 U1 |
| U V | Miranda | 472 | 66 | 129.900 | 1,413.479 | 1948 | zwaar gegroefd (coronae) |
| U I | Ariel | 1158 | 1350 | 190.900 | 2,520.379 | 1851 | |
| U II | Umbriel | 1169 | 1170 | 266.000 | 4,144.176 | 1851 | ijs en steen, talloze kraters |
| U III | Titania | 1578 | 3530 | 436.300 | 8,705.867 | 1787 (William Herschel) | helderste maan van Uranus (magnitude 13,7) |
| U IV | Oberon | 1523 | 3010 | 583.500 | 13,463.234 | 1787 (William Herschel) | ijs en steen, talloze kraters |
| U XXII | Francisco (was: S/2001 U3) |
12 | ~0,001 | 4.276.000 | –266,56 | 2001 | |
| U XVI | Caliban | 98 | ~0,7 | 7.231.000 | –579,73 | 1997 | |
| U XX | Stephano | 20 | ~0,01 | 8.004.000 | –677,36 | 1999 | |
| U XXI | Trinculo | 20 | ~0,01 | 8.504.000 | –749,24 | 2001 | |
| U XVII | Sycorax | 190 | ~5 | 12.179.000 | –1288,3 | 1997 | |
| U XXIII | Margaret (was: S/2003 U3) |
12 | ~0,001 | 14.345.000 | 1687,0 | 2003 | |
| U XVIII | Prospero | 30 | ~0,02 | 16.256.000 | –1978,3 | 1999 | |
| U XIX | Setebos | 30 | ~0,02 | 17.418.000 | –2225,2 | 1999 | |
| U XXIV | Ferdinand (was: S/2001 U2) |
12 | ~0,001 | 20.901.000 | –2887,2 | 2001 | |
** Uranus roteert met de wijzers van de klok mee. Ook de meeste manen bewegen "rechtsom". Een negatieve omlooptijd geeft een rotatie aan die hieraan tegengesteld is ("linksom").
[bewerk] Gekantelde as
Eén van de meest opvallende eigenschappen van Uranus is de as die 98° slagzij maakt ten opzichte van de baan die de planeet rond de Zon draait. Een mogelijk verklaring daarvoor is een enorme botsing met een ander groot hemellichaam in het verleden. Dat zou tevens een verklaring kunnen zijn voor het grote aantal manen rond deze planeet. De gekantelde as heeft grote invloeden op de seizoenen; er is een uiterst langzame licht-donker cyclus en op de polen duren de zomers en winters tientallen jaren.
[bewerk] Magnetisch veld
Ten opzicht van de rotatieas vertoont het magnetisch veld een hoek van ongeveer 60°. Dit magnetisch veld wordt vermoedelijk veroorzaakt door bewegende massa's diep onder het oppervlak.
[bewerk] Verkenning
Uranus is de eerste planeet die niet bekend was in de oudheid omdat deze met het blote oog niet te zien is vanaf de Aarde. Tot en met 2004 is er slecht één ruimtesonde in de buurt van Uranus geweest. De in 1977 gelanceerde Voyager 2 passeerde de planeet op 24 januari 1986 op een afstand van circa 9,1 miljoen km. Tijdens deze missie heeft de sonde foto's van de planeet en de ringen naar de Aarde gestuurd en is vervolgens doorgereisd naar Neptunus.
[bewerk] Waarnemen
Met het blote oog is Uranus net niet te zien, alleen als hij in oppositie staat, onder zeer gunstige omstandigheden en als bekend is waar gezocht moet worden komt de helderheid in de buurt van de grens van wat nog met het blote oog gezien kan worden. Met een gewone verrekijker is Uranus wel te zien als een zwak "sterretje", maar zelfs met een grote telescoop blijft Uranus niet meer dan een groenachtig schijfje.
[bewerk] Externe links
| {{{afb_links}}} | Ons zonnestelsel | {{{afb_rechts}}} | {{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
|
