Mars (planeet)
Van Wikipedia
| Mars | |
|---|---|
 in 1980 (NASA). In het midden is Valles Marineris duidelijk zichtbaar |
|
| Karakteristieken | |
| Aantal manen | 2 |
| Diameter | 6796 (±8) km (equator) 6752 km (polair) |
| Afplatting | 1 / 154,4 |
| Massa | 6,419×1023kg |
| Rotatietijd (dag) | 24,6 uur |
| Omlooptijd zon (jaar) | 686,98 dagen |
| Afstand tot de zon | 227,94×106 km |
| Atmosfeer | Zeer dun, voornamelijk CO2 |
| Temperatuur (gem) | 210 K (-63°C) |
| Kleur | Oker |
| Kern | IJzer/Nikkel |
Mars is vanaf de zon gezien, na de aarde, de vierde planeet van ons zonnestelsel. Deze rode planeet, die in werkelijkheid niet rood maar okerkleurig is, is vernoemd naar de gelijknamige Romeinse god van de oorlog.
Inhoud |
[bewerk] Veel overeenkomsten met de aarde
Van alle planeten in het zonnestelsel lijkt Mars nog het meest op de Aarde. Zo heeft Mars vier seizoenen, twee poolkappen, de lengte van een dag is nagenoeg gelijk (24h en 31min.) en de (dunne) atmosfeer maakt leven niet per definitie onmogelijk. De vele opgedroogde rivierbeddingen doen vermoeden dat er vroeger water heeft gestroomd. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat er zelfs nu nog vloeibaar water kort door droge kanalen stroomt vlak na geologische activiteit, alvorens het zich weer terug trekt in het zand. Dit onderzoek is verricht op foto's van 2005 door de NASA in 2006.
Op 15 maart 2007 werd door de MER iets nieuwe ondekt over Mars . Mars heeft evenals de aarde een ijskap op zijn Zuidpool. Het gaat om circa 1,6 miljoen kubieke kilometer ijs van vrijwel zuiver water. Als de ijskap zou smelten, zou het water op de hele planeet elf meter hoog staan. Dit blijkt uit metingen van Duitse wetenschappers met behulp van de ruimtesonde MER, aldus vakblad Science . De hoeveelheid ijs op de Zuidpool van Mars is twee derde van het ijs op Groenland. Verder vinden we op Mars bekende geologische formaties zoals vulkanen, breuklijnen en woestijnen.
[bewerk] Atmosfeer
| Samenstelling atmosfeer | |
|---|---|
| Koolstofdioxide (CO2) | 95,32% |
| Stikstof (N2) | 2,7% |
| Argon (Ar) | 1,6% |
| Zuurstof (O2) | 0,13% |
| Koolstofmonoxide (CO) | 0,07% |
| Water (damp) | 0,03% |
| Stikstofoxide (NOx) | 0,01% |
| Neon (Ne) | sporen |
| Krypton (Kr) | sporen |
| Xenon (Xe) | sporen |
| Ozon (O3) | sporen |
| Methaan (CH4) | sporen |
De atmosfeer van Mars is met een luchtdruk van slechts 750 Pa (6 mm kwikdruk) erg dun (op aarde bedraagt deze ongeveer 100.000 Pa). Dit wordt veroorzaakt door de geringe zwaartekracht op Mars (ongeveer 1/3 ten opzichte van de Aarde), waardoor gassen veel makkelijker "verdwijnen" naar de ruimte. De samenstelling vertoont veel gelijkenis met de atmosfeer die zo'n 4 miljard jaar geleden op Aarde voorkwam; hoofdzakelijk koolstofdioxide, aangevuld met stikstof en edelgassen zoals argon. Zuurstof, methaan en waterdamp komen slechts sporadisch voor. De aanwezigheid van methaan is opmerkelijk omdat methaan een vrij onstabiel gas is en er dus een bron moet zijn die continu (of hooguit tot enkele honderden jaren terug) methaan produceert. Als bronnen worden vulkanisme, komeetinslagen of micro-organismen voor mogelijk gehouden.
Door grote verschillen tussen de dag- en nachttemperatuur (ongeveer 25°C tot -130°C) bevriest 's nacht een deel van de atmosfeer dat kan oplopen tot ongeveer 40%. Op de meeste plaatsen slaat dat neer als een dunne laag rijp en op de polen pakt dat opeen tot ijskappen. Door deze temperatuurs- en mede hierdoor ontstane drukverschillen, komen regelmatig stormen voor waarbij grote stofwolken opwaaien. Als gevolg van het vrijwel ontbreken van ozon en de zeer geringe hoeveelheid waterdamp, kan UV-straling ongehinderd het oppervlak van de planeet bereiken. Het is lastig in te schatten of hierdoor eventueel leven onmogelijk wordt gemaakt.
In 2005 schreven Amerikaanse wetenschappers in het blad Science dat Mars al zeker 4 miljard jaar lang bevroren is, waardoor het nooit warm genoeg is geweest voor het ontstaan van leven. Dit leidden zij af uit meteorieten op aarde die van Mars afkomstig zijn.
[bewerk] Oppervlak
Aan het oppervlak van Mars wisselen gebergten en grote vlaktes elkaar af. De grote vlaktes zijn bedekt met een laag ijzeroxiderijk stof (beter bekend als roest) en gestolde lava en op de polen komen ijskappen van bevroren water en koolstofdioxide voor, die afhankelijk van het seizoen groeien of krimpen. Rond de evenaar ligt een gebied genaamd Tharsis dat bezaaid is met enorme vulkanen. Voor zover bekend is de niet (meer) actieve vulkaan Olympus Mons de hoogste berg in ons zonnestelsel. Andere hoge bergen in het Tharsisgebergte zijn Ascraeus Mons, Pavonis Mons en Arsia Mons. Meer naar het oosten ligt Valles Marineris; een 4000 km lange slenkensysteem met een breedte van maximaal 250 km en tot 7 km diep. Deze kloof loopt langs de evenaar door tot aan Noctis Labyrinthus (Latijn: Doolhof van de nacht). Dit is een gebied waarin allerlei diepe steilwandige valleien chaotisch door elkaar liggen.
Omdat er op Mars geen "zeeniveau" is dat als nulpunt kan worden gebruikt bij hoogtemetingen, is de nullijn gelijk gesteld op de hoogte waar de luchtdruk op Mars gelijk is aan het tripelpunt van water. Dat wil zeggen: op dit punt smelt ijs niet meer, maar gaat het van de vaste fase direct over in waterdamp. Op de onderstaande afbeelding is aan de linkerkant het Tharsisgebergte duidelijk zichtbaar. Ook opvallend is dat het noordelijk halfrond aanmerkelijk vlakker en lagergelegen is dan het zuidelijk halfrond. Waar dit zijn oorsprong vindt is onbekend, spectaculair is de hypothese dat het volledige noordelijke halfrond van Mars ooit bedekt werd door een enorme oceaan. De bewijzen hiervoor zijn uiteenlopend, en suggereren meer lokale zeeën. De maximaal 9 km diepe ronde inslagkrater rechtsonder is het Hellas Bassin en heeft een diameter van ongeveer 2300 km. Deze krater is in het verleden vermoedelijk ontstaan tijdens de inslag van een grote meteoriet. Het is één van de grootste bekende inslagkraters in het zonnestelsel en wordt omringd door een 2 km hoge bergrug.
Zie ook het artikel over het gezicht op Mars.
[bewerk] Het Inwendige
De buitenste laag van Mars, de korst, bestaat voornamelijk uit silicaten van met name ijzer en magnesium, veelal in de vorm van het vulkanische gesteente basalt. De gemiddelde dikte van de korst is waarschijnlijk zo'n 50 kilometer. Er is een duidelijk verschil in korstdikte van enkele tientallen kilometers tussen het noordelijk en het zuidelijk halfrond. Hiermee gepaard gaat een hoogteverschil van het oppervlak van gemiddeld enkele kilometers. Dit verschijnsel wordt de dichotomie van Mars genoemd.
Onder de korst bevindt zich de mantel, die zich uitstrekt tot een diepte van zo'n 1500-1800 kilometer (de precieze diepte van de overgang is vooralsnog onbekend). De mantel van Mars is vast en bestaat, net als de aardmantel, voornamelijk uit silicaten van ijzer en magnesium, maar in vergelijking met de aardmantel is die van Mars iets rijker aan ijzer. In de mantel vinden op verschillende dieptes enkele fase-overgangen van het belangrijkste mantelmineraal olivijn plaats, dat daar van kristalstructuur verandert. In de aarde is de belangrijkste van deze de overgang van de spinel- naar de perovskiet-structuur, die de boven- van de ondermantel scheidt. Omdat de druk in Mars door de geringere zwaartekracht minder snel toeneemt met de diepte dan in de Aarde, bevinden de fase-overgangen zich in Mars op een grotere diepte. Vanwege de onzekerheid over de diepte van de mantel van Mars is het vooralsnog niet duidelijk of de spinel-perovskiet-overgang ook in de mantel van Mars optreedt, of dat de mantel daar gewoon niet 'diep genoeg' voor is. Men denkt dat, net als de aardmantel, de mantel van Mars langzaam convecteert.
Besloten in de mantel ligt de kern van Mars. Deze bestaat waarschijnlijk uit een legering van ijzer met zwavel en een reeks andere elementen (bijvoorbeeld nikkel) in geringere hoeveelheden. Metingen aan de minuscule vervorming van de planeet onder invloed van de aantrekkingskracht van de zon die zich uiten in het zwaartekrachtveld van de planeet suggereren dat op zijn minst een deel van de kern van Mars vloeibaar moet zijn. Hoewel convectie in de vloeibare buitenkern van de aarde verantwoordelijk wordt gehouden voor het aardmagnetisch veld, heeft Mars tegenwoordig geen actief magnetisch veld meer. In grote delen van de korst van Mars, met name op het zuidelijk halfrond, houden magnetische mineralen echter nog steeds de richting van het magneetveld vast dat Mars gedurende de eerste 500 miljoen jaar van zijn geschiedenis bezat.
[bewerk] Aardeovergang
Zoals op Aarde soms een Venusovergang of Mercuriusovergang voorkomt, kent Mars daarnaast ook nog een Aardeovergang waarbij de zon, aarde en Mars op een rechte lijn staan. Vanaf Mars gezien trekt de aarde dan als een klein stipje voor de Zon langs. Een interessant verschijnsel hierbij is dat, met een telescoop en zonnefilter, niet alleen de Aarde dan zichtbaar is, maar ook de maan. Op 11 mei 1984 deed dit verschijnsel zich voor het laatst voor. Een aardeovergang is nog nooit door de mens waargenomen, maar het eerstvolgende moment vindt plaats op 10 november 2084.
[bewerk] Manen rond Mars
Rondom Mars draait een tweetal natuurlijke manen. Beide hebben een onregelmatige, aardappelachtige vorm. De kleinste is Deimos, die Mars omcirkelt in ruim 30 uur. De andere maan, genaamd Phobos(Grieks: vrees), is met afmetingen van 27 × 22 × 18 km een maatje groter en beweegt op een hoogte van zo'n 6000 km boven het Marsoppervlak. De omlooptijd bedraagt slechts 7 uur 40 minuten, zodat een waarnemer op het Marsoppervlak de maan dagelijks drie keer kan zien opkomen en ondergaan. Over de oorsprong van beide maantjes lopen de meningen uiteen, maar vermoedelijk zijn het ingevangen planetoïden.
| Naam | Diam. (km) | Massa (1018 kg) | Baan- straal (km) |
Omloop- tijd (dagen) |
Inclin. (t.o.v. equator) | Baan- Exc. |
Visuele Magn. | Albedo | Ont- dekt |
Opmerkingen |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Phobos | 26,8×22,4×18,4 | 0,010.7 | 9379 | 0,318.910 | 1,08° | 0,015 | 11,4 | 7,1% | 1877 (Asaph Hall) | |
| Deimos | 15,0×12,2×10,4 | 0,002.2 | 23.461 | 1,262.441 | 1,79° | 0,000 | 12,4 | 6,8% |
[bewerk] Verkenning
Sinds 1960 zijn er tientallen onbemande ruimtevaartuigen naar Mars gestuurd. De meeste daarvan waren bedoeld om vanuit een baan rond de planeet onderzoek te verrichten, enkele vluchten hadden als doel om daadwerkelijk op de Mars te landen. Er is een volledig overzicht van ruimtevluchten naar Mars, hieronder worden een aantal opmerkelijk vluchten genoemd.
[bewerk] Marsnik programma
De eerste ruimtesonde werd op 10 oktober 1960 gelanceerd door de Sovjet-Unie. Deze Marsnik 1 had langs Mars moeten vliegen, maar bij de lancering ging het al mis. Vier dagen later werd een nieuwe poging ondernomen met de Marsnik 2, maar ook deze missie faalde toen op een hoogte van 120 km de draagraket terugviel naar de Aarde. Hierna volgde nog enkele Russische pogingen, maar geen van allen bereikte de planeet.
[bewerk] Marinerprogramma
De eerst succesvolle missie naar Mars werd uitgevoerd met de Amerikaanse Mariner 4, welke op 28 november 1964 werd gelanceerd en acht maanden later langs Mars scheerde. Op 14 juli 1965 werden de eerste close-up foto's van een andere planeet op aarde ontvangen waarop onder meer kraters zichtbaar waren. Mariner 9 is het eerste vaartuig dat succesvol in een baan rond Mars werd gebracht. Een jaar lang heeft deze ruimtesonde meetgegevens en 7329 foto's naar de aarde gestuurd.
[bewerk] Marsprogramma
De eerste poging om een vaartuig op Mars te landen mislukte toen de Russische Mars 2 als gevolg van een rekenfout veel te snel afdaalde en de harde landing niet overleefde. De Mars 3 missie liep iets beter af, maar 20 seconden na de landing gaf deze lander de pijp aan Maarten. Ook de latere missies verliepen erg stroef.
[bewerk] Vikingprogramma
De Viking 1 en Viking 2 die op 20 augustus en 9 september 1975 werden gelanceerd en later succesvol op Mars landden, deden gedurende lange tijd onderzoek en stuurden veel gegevens terug naar de aarde. Ze beschikten over seismometers, camera's, een gaschromatograaf, een massaspectrometer en andere apparatuur om de atmosfeer te onderzoeken. De Viking 1 was de eerste die foto's zond van het Cydonia-gebied. Daarop is onder andere een rotsformatie in de vorm van een gezicht te zien.
[bewerk] Mars Express
De ESA lanceerde op 2 juni 2003 de Mars Express. Op 25 december bereikte deze ruimtesonde een baan rondom Mars en fotografeerde de gehele planeet. Daarnaast werd er onderzoek verricht naar de minerale samenstelling. De op 19 december losgemaakte Beagle 2 die op het oppervlakte van Mars landde, liet na aankomst echter niets meer van zich horen en werd enkele weken later als verloren beschouwd.
[bewerk] Mars Exploration Rover (MER)
Op 10 en 28 juni 2003 werden door de NASA de MER-A en MER-B gelanceerd. Op 4 en 25 januari 2004 landden deze robotwagens met zes wielen en aangedreven door zonne-energie op Mars en voerden veel onderzoek uit en maakten (panorama)foto's. De eerste MER landde in een krater genaamd Gusev, de tweede MER landde op Meridiani Planum. Verwacht werd dat de robotwagens zo'n 3 maanden rond zouden rijden om hun onderzoek te verrichten, waarna de slechte omstandigheden op Mars, zoals temperatuurswisselingen, stormen en dergelijke, de levensduur van de wagens zou beëindigen. Tot op heden rijden ze echter nog rond, en sturen hun foto's naar de Aarde. Uit de onderzoeksresultaten van beide MER's werden eerdere voorspellingen over de aanwezigheid van water op Mars aannemelijker.
In Meridiani Planum zijn duidelijke aanwijzingen dat er eens een ondiepe zee was, afgewisseld met lange perioden van droogte. Het milieu hier zou allerminst aards kunnen zijn geweest, uit metingen is gebleken dat de zuurgraad van deze zee heel hoog was, en ongeschikt voor leven.
Hoewel Ma'adam vallis, een 600 kilometer lang (droogliggend) kanaal, uitmondt in Gusev krater zijn de geologische bewijzen voor water in deze regio zeer uiteenlopend. Het gangbare beeld wat rijst is dat de krater een zeer woelige historie heeft met inslagen, vulkanisme, en daartussenin ergens de inmenging van water uit Ma'adam vallis. Het meer wat enkele miljarden aardse jaren geleden in gusev heeft gestaan droogde op een gegeven moment op, de restanten van dit meer werden later bedekt door lavastromen van een vulkaan 100 kilometer noordelijker gelegen.
[bewerk] Mars Global Surveyor
 Mars Global Surveyor |
[bewerk] Toekomstige verkenning
[bewerk] Rusland
Als voorbereiding voor een bemande reis naar Mars, wordt onderzoek gedaan naar een luchtmengsel van zuurstof en argongas, wat de brandveiligheid zou moeten verhogen. Tevens staat de isolatie van zes vrijwilligers voor 500 dagen op het programma, voor een onderzoek naar de psychische en fysieke gevolgen van een reis naar Mars.
[bewerk] Amerika
Reclamevideo van NASA over toekomstvisie Mars (Engels): zie externe links. Robotmissies naar de Maan in 2008 en een menselijke missie in 2015 zullen de basis leggen voor de exploratie van Mars. Een nieuw ruimteschip, de Crew Exploration Vehicle zal hiervoor getest worden voor het eind van de jaren '00.
[bewerk] Darische kalender
Om bij eventuele toekomstige kolonisatie van Mars de tijd bij te kunnen houden is in 1985 door Thomas Gangale de Darische kalender ontwikkeld. Als uitgangspunten nam hij de duur van een dag op Mars en de tijd die Mars er over doet om een rondje om de Zon te maken. Eén Marsjaar is onderverdeeld in 24 maanden van 27 of 28 Marsdagen.
[bewerk] Intelligent leven
Tot rondom 1900 was de algemene overtuiging dat er intelligent leven op deze planeet bestond. In 1666 ontdekte de astronoom Cassini poolkappen op Mars. De Italiaan Angelo Secchi ontdekte in 1858 'canali', ofwel geulen op het oppervlak van Mars. Op de kaart die Giovanni Schiaparelli in 1877 schetste, kwamen deze canali nog prominenter voor. Ze werden bovendien later door Lowell en Lampland bevestigd en gefotografeerd. Doordat het woord canali in Engelse publicaties foutief werd vertaald als canals (kanalen), werd driftig gespeculeerd over de mogelijkheid dat intelligente Marsbewoners voor het graven van deze kanalen verantwoordelijk waren. De overtuiging dat er leven op Mars was, was bij velen zo sterk dat Orson Welles in 1938 met het hoorspel War of the Worlds grote paniek veroorzaakte in de VS. Hoewel na 1900 twijfel ontstond over leven op Mars duurde het nog tot het ruimtevaarttijdperk voordat men algemeen aanvaardde dat de kanalen op Mars slechts gezichtsbedrog waren.
[bewerk] Stromend water
Op 6 december 2006, maakte NASA bekend, dat ze fotografisch bewijs hebben van stromend water op Mars. Op de foto's zijn stroompjes te zien die er bij eerdere foto's niet waren. [1]
Uit recent Russisch onderzoek van Habibullo Abdussamatov (hoofd van St. Petersburg's Pulkovo Astronomical Observatory), blijken de poolkappen van Mars te smelten en af te nemen in grootte.
[bewerk] Foto's
|
|
[bewerk] Waarnemen
Mars is makkelijk met het blote oog te zien, vooral als hij in oppositie staat. Mars is dan een heldere roodachtige ster die niet flikkert. Door de telescoop geeft mars niet veel geheimen prijs. De kleine schijf laat lichtere en donkere gebieden zien, en zelfs een poolkap. Maar details blijven achterwege, met behulp van digitale fotografie is het mogelijk meer details te onderscheiden.
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Bronnen
[bewerk] Externe links
- NRC 17 maart 2007: Genoeg ijs op Mars voor 11 meter zee
- (en) Mars Exploration Rover Mission - homepage van de twee op Mars rondrijdende robots Spirit en Opportunity.
- (en) Reclamevideo toekomstige visie Mars door Nasa
- (en) Darianse kalender
- (en) Global Topography of Mars
(PDF) 
Afbeeldingen NASA
Google Mars - kaart van de oppervlakte van Mars.- 360° Panoramafoto Mars - gemaakt in oktober 2005, vanaf de top van "Husband Hill".
| {{{afb_links}}} | Ons zonnestelsel | {{{afb_rechts}}} | {{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
|
