William Shakespeare

Van Wikipedia

Beluister +?

William Shakespeare (geboren 23 april 1564, gedoopt 26 april 1564, overleden 23 april OS , 1616) is een Engels toneelschrijver en dichter. Hij wordt door velen gezien als de beste schrijver die Engeland ooit heeft voortgebracht. Shakespeare schreef tragedies en komedies. Daarnaast schreef hij 154 sonnetten en een aantal langere gedichten.

Over het algemeen wordt gedacht dat de meeste van de aan hem toegeschreven stukken zijn geschreven in de periode 1585–1610.

Inhoud 1 Leven 2 Werken 2.1 Overzicht 2.2 Folio- en Quarto-uitgaven 2.3 Bronnen 2.4 Shakespeare in Nederlandse vertaling/bewerking 3 Legendarische Shakespeare-acteurs en -regisseurs 4 Verfilmingen 5 Shakespeare en muziek 6 Externe links

[bewerk] Leven

Shakespeare werd geboren in 1564 in de Engelse plaats Stratford-upon-Avon. Vermeld wordt dat hij op 26 april werd gedoopt, en daarom wordt 23 april over het algemeen gezien als zijn geboortedatum. Dit omdat men normaal 3 dagen na de geboorte werd gedoopt. Hij trouwt met Anne Hathaway in 1582, waarschijnlijk naar aanleiding van een zwangerschap. Er is uit deze tijd verder weinig van hem bekend. Dit wordt anders vanaf het moment dat hij opduikt in de theaters van Londen. Shakespeare was vader van 2 dochters (Susanna en Judith) en een zoon (Hamnet).

Shakespeare wordt acteur, schrijver en uiteindelijk mede-eigenaar van een toneelgezelschap dat bekend stond als The Lord Chamberlain's Men, genoemd naar de aristocraat die hen sponsorde. Jacobus I van Engeland adopteerde het gezelschap later. Daarna stond het gezelschap bekend als The King's Men. Uit verschillende documenten uit die tijd blijkt dat Shakespeare een rijk man werd in de jaren dat hij in Londen woonde en werkte. Hij stopte met werken in 1613 en hij overleed op 23 april 1616 - wellicht is dit de reden dat zijn geboortedatum ook op die dag wordt gezet. Over de religie van Shakespeare is altijd veel discussie en onzekerheid geweest. De Nederlandstalige onderzoeker drs. M.W.J. van Hout beargumenteert dat hij in het geheim katholiek moet zijn geweest [1].

[bewerk] Werken

De exacte data waarop de stukken geschreven zijn en ook de chronologische volgorde zijn niet allemaal met zekerheid bekend.

[bewerk] Overzicht

• Tragedies
  • The Tragedy of Romeo and Juliet (1591/1594)
  • The Tragedy of Titus Andronicus (1592/1593)
  • The Tragedy of Hamlet, Prince of Denmark (1594/1600)
  • The Tragedy of Julius Caesar (1599)
  • The Tragedy of Othello, The Moor of Venice (1604)
  • The Tragedy of King Lear (1605)
  • The Tragedy of Macbeth (1606)
  • The Life of Timon of Athens (1607)
  • The Tragedy of Antony and Cleopatra (1607)
  • Pericles, Prince of Tyre (1608)
  • The Tragedy of Coriolanus (1608)
  • The Winter's Tale (1610)
  • The Tempest (De storm) (1611)

• Komedies
  • Love's Labour's Lost (1590)
  • The Comedy of Errors (1591)
  • The Two Gentlemen of Verona (1591)
  • The Merchant of Venice (De koopman van Venetië) (1594/1596)
  • A Midsummer Night's Dream (1594)
  • The Taming of the Shrew (De getemde feeks) (1594)
  • All's Well That Ends Well (1598)
  • As You Like It (1598)
  • The Merry Wives of Windsor (1599)
  • Twelfth Night, or What You Will (1599)
  • Much Ado About Nothing (1600)
  • Measure for Measure (1604)
  • The Tragedy of Cymbeline (1610)

• Historische stukken
  • The First Part of King Henry the Sixth (1592)
  • The Second Part of King Henry the Sixth (1593)
  • The Tragedy of Richard the Third, With the Landing of Earl Richmond and the Battle at Bosworth Field (1593)
  • The Third Part of King Henry the Sixth (1595)
  • The Life and Death of King John (1596)
  • The Tragedy of King Richard the Second (1597)
  • The First Part of King Henry the Fourth (1597)
  • The Second Part of King Henry the Fourth (1597)
  • The Life of Henry the Fifth (1599)
  • The History of Troilus and Cressida (1602)
  • The Life of King Henry the Eighth (1613)

Daarnaast schreef hij ook sonnetten, de langere gedichten A Lover's Complaint, The Passionate Pilgrim, The Phoenix and the Turtle, The Rape of Lucrece en Venus and Adonis en een of twee scènes in de herziene uitgave van het toneelstuk Sir Thomas More.

[bewerk] Folio- en Quarto-uitgaven

In 1623, zeven jaar na Shakespeares dood, werden al zijn stukken (op twee na) uitgegeven in wat nu bekend staat als de zgn. First Folio-uitgave. Deze bijzonder waardevolle uitgave wordt meestal als basistekst gebruikt. Van achttien stukken bestaan er oudere, zgn. quarto-uitgaven, die vaak zonder medewerking van Shakespeare tot stand waren gekomen en waarvan er acht heel corrupt zijn, wellicht omdat ze uit de mond van acteurs werden opgetekend. Toch zijn ook deze quarto's heel interessant voor vergelijkende studies.

Folio en quarto verwijst naar het papierformaat waarop ze gedrukt waren. Folio= 1 X gevouwen papiervel (maakt 2 bladen / 4 bladzijden, ongeveer 38 cm hoog); Quarto= 2 X gevouwen papiervel (maakt 4 bladen / 8 bladzijden, en kleiner dan folio, ongeveer 23 cm hoog).

In 2006 werd een Folio-uitgave van 1623 geveild. De waarde werd door het veilinghuis geschat op 4.3 miljoen euro.

• Digitale facsimile van de First Folio, 1623, (Engels)
• Vrtnieuwsbericht over de veiling van een Folio-uitgave (met video)
• Vergelijking van de Quarto's (Engels)

[bewerk] Bronnen

Shakespeare verzon slechts zelden het verhaal. Meestal baseerde hij zich op bekende verhalen. Van Romeo en Julia bijvoorbeeld circuleerden in zijn tijd verschillende toneelversies van andere auteurs, en het verhaal was ten minste honderd jaar oud. Voor zijn historische stukken haalde hij zijn inspiratie bij klassieke geschiedschrijvers en Britse kroniekschrijvers, of hij bewerkte oude, bestaande toneelstukken.

[bewerk] Shakespeare in Nederlandse vertaling/bewerking

Van Shakespeare verschenen in de loop der geschiedenis goede vertalingen in de Nederlandse taal. De eerste complete vertaling was van Leendert Burgersdijk en werd uitgegeven bij Brill te Leiden in 1886. Willy Courteaux vertaalde het volledige Verzameld Werk in de jaren tachtig.

Tom Lanoye liet zich voor zijn moderne, gewaagde trilogie Ten Oorlog inspireren door Shakespeares koningsdrama's:

Citaten ter vergelijking (uit Richard III):

• "Catesby: Te hulp, Lord Norfolk, vlug, te hulp, te hulp!/ De koning doet meer wondren dan een mens/ En stort zich in het heetst van elk gevaar./ Zijn Paard is dood en hij vecht voort te voet/ En zoekt naar Richmond in de muil des doods./ Te hulp, mylord, of alles is verloren.// K.Richard: Een paard, een paard, mijn koninkrijk voor 'n paard." (Willy Courteaux, Richard III, 1966)

• "Sweet Modder die mij in de wereld scheet:/ De lafheid van je liefde liet mij leven/ Waar echte liefde me gewurgd zou hebben./ Ik vraag je schoon, verlos mij, help mij please,/ Zoals ik jou verlost heb uit jouw lijden./ Ik rijd naar jou en cut je kut aan stukken/ Waarin ik rotten moest, voor ik mocht rijpen.../ A horse! Mijn fokking kroon voor maar één paard." (Tom Lanoye, Ten Oorlog, 1997)

Het zal duidelijk zijn dat Courteaux dichter bij het origineel blijft. Tom Lanoye wijkt sterker af, en Ten Oorlog moet daarom als een adaptatie beschouwd worden.

[bewerk] Legendarische Shakespeare-acteurs en -regisseurs

Shakespeare zelf nam in zijn tijd zelden de hoofdrol voor zijn rekening. Hij speelde vaak de rol van een minder belangrijk personage. Zo is bekend dat hij in Hamlet de rol van het spook speelde. Heel wat legendarische acteurs hebben zijn stukken op het witte doek gebracht. De bekendste hedendaagse Shakespeare-vertolkers zijn Laurence Olivier, John Gielgud, Orson Welles, Kenneth Branagh, Emma Thompson, Mel Gibson, Leonardo diCaprio, Claire Danes, Ian McKellen.

[bewerk] Verfilmingen

Veel van Shakespeares werken zijn (herhaaldelijk) verfilmd. De bekendste hiervan zijn:

• Othello (1952), regie: Orson Welles
• Julius Caesar (1953), regie: Joseph L. Mankiewicz
• Kumonosu Jô (1957), regie: Akira Kurosawa (naar het verhaal van MacBeth)
• Hamlet (1964), regie: Bill Coleran en John Gielgud
• The Taming of the Shrew (1967), regie: Franco Zeffirelli
• King Lear (1970), regie: Grigori Kozintsev
• Macbeth (1972), regie: Roman Polanski
• Antony and Cleopatra (1974), regie Trevor Nunn en John Scofield
• Ran (1985), regie: Akira Kurosawa (naar het verhaal van King Lear)
• Henry V (1989), regie: Kenneth Branagh
• Much Ado About Nothing (1993), regie: Kenneth Branagh
• Othello (1995), regie: Oliver Parker
• Romeo + Juliet (1996), regie: Baz Luhrman
• Twelfth Night (1996), regie: Trevor Nunn
• Titus (1999), regie: Julie Taymor
• A Midsummer Night's Dream (1999), regie: Michael Hoffman
• Love's Labour's Lost (2000), regie: Kenneth Branagh

De romantische komedie 'Shakespeare in Love' (1998, teksten van Marc Norman en Tom Stoppard, regie: John Madden) bevat vele verwijzingen naar zijn werk.

[bewerk] Shakespeare en muziek

Vele componisten werden geïnspireerd door leven en werk van William Shakespeare. Deze lijst geeft aan welke componist, wat voor werk heeft gecomponeerd op welk werk van Shakespeare. Deze lijst is niet volledig.

• Antony and Cleopatra
  • Kurt Atterberg – Toneelmuziek
  • Samuel Barber – Anthony and Cleopatra – Opera en Two scenes from the opera ‘Anthony and Cleopatra’
  • Mario Castelnuovo-Tedesco – Overture, op. 134
  • Vincent d’Indy – Antoine et Cléopatre, poème symphonique
  • Anton Rubinstein – Overture op. 116

• All’s Well That Ends Well
  • Mario Castelnuovo-Tedesco - Opera

• As You Like It
  • Arthur Bliss – Toneelmuziek
  • Mario Castelnuovo-Tedesco – Overture op. 166
  • Engelbert Humperdinck – Toneelmuziek
  • John-Knowles Paine – Overture
  • Wilhelm Stenhammar – Toneelmuziek
  • William Walton – Filmmuziek

• The Winter’s Tale
  • Kurt Atterberg – Toneelmuziek (En vintersaga)
  • Lennox Berkeley – Toneelmuziek & Suite op.54
  • Engelbert Humperdinck – Toneelmuziek

• Hamlet
  • Kurt Atterberg – Toneelmuziek
  • Hector Berlioz – Tristia #2 ‘La mort d’Ophélie’, #3 Marche funèbre pour la dernière scène d’Hamlet
  • Boris Blacher – Symphonische Dichtung op.17 en Ballet in 3 Szenen
  • Frank Bridge – There’s a Willow Grows aslant a Brook
  • Niels Gade – Concertoverture op. 37
  • Arthur Honegger – Toneelmuziek
  • Joseph Joachim – Hamlet Ouvertüre op. 4
  • Franz Liszt – Symfonisch gedicht
  • Saverio Mercadante – Opera
  • Sergej Prokofjev – Toneelmuziek op. 77
  • Dmitri Sjostakovitsj – Toneelmuziek op. 32 & Filmmuziek op. 116
  • Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – Toneelmuziek en Overture
  • William Walton – Filmmuziek

• Henry IV
  • Joseph Joachim – Ouvertüre zu Heinrich IV
  • Ralph Vaughan Williams – Incidental music

• Henry V
  • Saverio Mercadante – Opera, La gioventu di Enrico V
  • Ralph Vaughan-Williams – Incidental music
  • William Walton – Filmmuziek

• Henry VIII
  • Paul Gilson – Prélude pour le drama Henry VIII
  • John Foulds – Incidental music & Suite in the Olden Style
  • Arthur Sullivan – Incidental music

• Julius Caesar
  • Mario Castelnuovo-Tedesco – Giulio Cesare, op. 78, Overture
  • Felix Draeseke – Overture
  • Georg Friedrich Händel – Opera
  • John Ireland & Geoffrey Bush – Scherzo & Cortège from Julius Caesar
  • Miklós Rózsa – Filmmuziek
  • Robert Schumann – Ouverture op. 128
  • Rudolf Tobias – Ouverture

• King Lear
  • Hector Berlioz – Ouverture
  • Aribert Reimann – Lear, Opera
  • Aulis Sallinen – A Solemn Overture op. 75
  • Heinrich Schulz-Beuthen – Sinfonie #6 ‘König Lear’
  • Dmitri Sjostakovitsj – Korol’Lir, Toneelmuziek op.58a
  • Johan Wagenaar – Ouverture op. 9
  • Felix Weingartner – König Lear op. 20, Symphonische Dichtung

• Love’s Labor Lost
  • Mario Castelnuovo-Tedesco – Four dances from Love’s Labor Lost, op.167

• Macbeth
  • Granville Bantock – Incidental music & Overture
  • Ernest Bloch – Opera
  • Aleksander Borodin – Muziek bij de tragedie King Lear
  • Jacques Ibert – Filmmuziek
  • William Fry – Overture
  • Herman D. Koppel – Opera
  • Paul LeFlem – La folie de Lady Macbeth, ballet & radiomuziek
  • Joachim Raff – Overture
  • Emil Nikolaus von Rezniček – Hexenszene aus Macbeth
  • Louis Spohr – Overture op.75
  • Nikolaj Tsjerepnin - Scène dans la caverne des sorcières de Macbeth, op.12
  • Richard Strauss – Tongedicht op.23
  • Arthur Sullivan – Overture & incidental music
  • Giuseppe Verdi – Opera
  • William Walton – Incidental music

• The Merchant of Venice
  • Hector Berlioz - Les Troyens
  • Boris Blacher – Der Mohr von Venedig, Ballet in 8 Szenen, op.50
  • Mario Castelnuvo-Tedesco – Opera en Il mercante di Venezia, op.76 – Overture
  • Buhuslav Foerster – Opera (Jessika)
  • Engelbert Humperdinck – Incidental Music
  • Gösta Nystroem – Köpmannen i Venedig
  • Arthur Sullivan – Incidental music
  • Ralph Vaughan Williams – Serenade to Music
  • Johan Wagenaar – Opera

• The Merry Wives of Windsor
  • Edward Elgar – Falstaff, symphonic study
  • Ernst von Nicolai – Die lustige Weiber von Windsor, Opera
  • Antonio Salieri – Falstaff, Opera
  • Arthur Sullivan – Incidental music
  • Ralph Vaughan Williams – Sir John in Love, Opera
  • Giuseppe Verdi – Falstaff, Opera

• A Midsummer Night’s Dream
  • Benjamin Britten – Opera
  • Mario Castelnuovo-Tedesco - Overture, op.108
  • Roberto Mancinelli – Sogno di unna notte d’estate – Opera
  • Felix Mendelssohn-Bartholdy – Toneelmuziek
  • Erich Korngold – Filmmuziek
  • Ernst Kreňek – Incidental music op.46

• Much Ado About Nothing
  • Hector Berlioz – Béatrice et Bénédict, Opera comique
  • Mario Castelnuovo-Tedesco – Overture op.164
  • Erich Korngold – Toneelmuziek
  • Charles Villiers Stanford - Much Ado about nothing, op.76a (The marriage of a Hero), opera

• Othello
  • William Alwyn – The Moor of Venice, ouverture
  • Sergej Bortkiewicz – Symfonisch gedicht
  • Samuel Coleridge-Taylor – Othello Suite op.79
  • Antonín Dvořák – Symfonisch gedicht
  • Zdeněk Fibich – Symfonisch gedicht
  • Aram Chatsjatoerjan – Filmmuziek
  • Joseph Raff – Overture
  • Gioacchino Rossini – Opera
  • Giuseppe Verdi – Opera

• The Rape of Lucrece
  • Ottorino Respighi – Lucrezia, Opera
  • Benjamin Britten - The Rape of Lucretia, opera
  • Harald Sæverud – Lucretia Suite

• Richard II
  • Frederic Austin – Concert overture
  • Ralph Vaughan Williams – Incidental music

• Richard III
  • Ralph Vaughan William – Incidental music
  • Bedřich Smetana – Ouverture
  • Robert Volkmann – Ouvertüre op. 68
  • William Walton – Film Music

• Romeo and Juliet
  • Hector Berlioz – Symphonie Dramatique
  • Leonard Bernstein – West Side Story, Musical & Symphonic Dances from …
  • Boris Blacher – Kameropera
  • Charles Gounod – Opera
  • Dmitri Kabalevsky – Toneelmuziek
  • Geoffrey Pierson – Overture
  • Sergej Prokofjev – Ballet
  • Joachim Raff – Overture
  • Wilhelm Stenhammar – Toneelmuziek
  • Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – Overture
  • Dire Straits - Romeo and Juliet (Pop/Rock)

• The Taming of the Shrew
  • Herman Goetz – Der widerspänstigen Zähmung – Opera, Overture
  • Jakob Rheinberger – Ouverture
  • Ernano Wolf-Ferrari, – Sly, ovvero La legenda del dormiente risvegliato, Opera
  • Johan Wagenaar – Ouverture De getemde feeks

• Twelfth Night
  • Mario Castelnuovo-Tedesco – La dodicesima notte, op. 73, Ouverture
  • Alexander Mackenzie – Incidental music
  • Johan Wagenaar, Ouverture Driekoningenavond

• Coriolanus
  • Ludwig van Beethoven, Ouverture Coriolan
  • Mario Castelnuovo-Tedesco - The tragedy of Coriolanus, op. 135, Ouverture
  • Jan Cikker, Jan – Opera
  • Alexander Mackenzie – Incidental music

• The Tempest
  • Kurt Atterberg – Toneelmuziek
  • Lennox Berkeley – Incidental music
  • Hector Berlioz - Fantaisie sur la Tempête
  • Arthur Bliss – Incidental music
  • Ernest Chausson - Toneelmuziek voor 'La Tempête' (1888-89)
  • Engelbert Humperdinck – Toneelmuziek
  • Zdeněk Fibich – Symfonisch gedicht ‘Boure’ op. 46
  • Arthur Honegger – La tempête, prelude
  • Frank Martin – Opera & Suite uit de Opera ‘Der Sturm’
  • Gösta Nystroem – Toneelmuziek
  • Joseph Raff – Overture
  • Jean Sibelius – Toneelmuziek op. 119
  • Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – Symfonische fantasie ‘Burya’ op. 18
  • Felix Weingartner – Der Sturm: Ouverture & Suite
  • Egon Wellesz – Prosperos Beschwörungen, 5 Symphonische Stücke op. 53

• Overige
  • Malcolm Arnold – Shakespearean Celloconcerto op. 136
  • Richard Rodney Bennett - Sonnet Sequence for tenor and strings
  • Bohuslav Foerster – Shakespeare Suite
  • Engelbert Humperdinck – Shakespeare-Suiten #1 & #2
  • Jules Massenet – Suite d’orchestre #3
  • Gösta Nystroem, – Sinfonia Shakespeariana (#4)
  • Alexandre Tansman – 6 sonnets for voice & orchestra
  • Ralph Vaughan Williams – Serenade to Music

De Engelse jazz-zangeres Cleo Laine nam met haar man en bandleider John Dankworth in 1964 een succesvol album op met de titel Shakespeare and All that Jazz.

[bewerk] Externe links

• Werken van Shakespeare op Wikisource
• British Library; 93 originele kopieën in quarto
• Internet Shakespeare Edition: teksten en facsimiles van originele uitgaven
• eBooks@Adelaide
• Shakespeares sonnetten in vertaling

	De werken van William Shakespeare
Tragedies:	Romeo and Juliet | Macbeth | King Lear | Hamlet | Othello | Titus Andronicus | Julius Caesar | Antony and Cleopatra | Coriolanus | Troilus and Cressida | Timon of Athens
Komedies:	A Midsummer Night's Dream | All's Well That Ends Well | As You Like It | Cardenio (verloren gegaan) | Cymbeline | Love's Labour's Lost | Love's Labour's Won (verloren gegaan) | Measure for Measure | The Merchant of Venice | The Merry Wives of Windsor | Much Ado About Nothing | Pericles, Prince of Tyre | The Taming of the Shrew | The Comedy of Errors | The Tempest | Twelfth Night | The Two Gentlemen of Verona | The Two Noble Kinsmen | The Winter's Tale
Historische stukken:	King John | Edward III (aan Shakespeare toegeschreven) | Richard II | Henry IV, part 1 | Henry IV, part 2 | Henry V | Henry VI, part 1 | Henry VI, part 2 | Henry VI, part 3 | Richard III | Henry VIII
Andere werken:	Sonnetten | Venus en Adonis | The Rape of Lucrece | The Passionate Pilgrim | The Phoenix and the Turtle | A Lover's Complaint