Tolosa

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Segonda vila d'Occitània (e quatrena vila de França), traversada per Garona e lo canal de las Doas Mars, Tolosa es la prefectura de Nauta Garona e de la region Miègjorn-Pirenèus. Son escais es la Vila Ròsa a causa de la color del principal material de construccion tradicional local : la brica de tèrra cuècha. Dins lo passat se disiá tanben La Ciutat Mondina, per referéncia a la dinastia dels comtes de la vila que se son sovent sonats Raimon.

Lo gentilici es tolosenc -a (e tanben: tolosan -a, tolzan -a).

Somari 1 Geografia 1.1 Demografia 1.2 Clima 1.3 Urbanisme 1.4 Transpòrts 2 Istòria 2.1 Antiquitat 2.2 Edat Mejana 3 Lengas 4 Administracion 5 Ensenhament superior e recèrca 6 Economia 6.1 Agricultura, cultura ortalana 6.2 Aeronautica e espaci 6.3 Quimia 6.4 Informatica 6.5 Meteorologia 6.6 Mèdias 7 Cultura 7.1 Teatre 7.2 Musica 7.3 Espectacles 7.4 Fotografia 7.5 Gastronomia 8 Monuments e luòcs toristics 8.1 Bastiments e luòcs publics remarcables 8.2 Bastiments religioses 8.3 Musèus 9 Tolosa, vila d'Espòrt 10 Personas celèbras nascudas a Tolosa 11 Embessonatges e acòrdis de cooperacion

[Modificar] Geografia

L'altitud mejana es de 141 mètres.

La vila es situada sus un coide de Garona que proven dels Pirenèus, s'orienta al nòrd-èst vèrs la Mediterranèa, cambia de direccion a Tolosa e se dirigís al nòrd-oèst vèrs l'Atlantic .

Lo relèu es marcat per la convergéncia de las valadas d’afluents a Garona :

-Arièja al sud dominat pels versants pentuts del Lauragués de Tolosa Vièlha que venon dominar la vila sul Puèg David .

- l'Hers Mòrt que se geta al nòrd de Tolosa en una plana vasta dicha de « Lalande » separat a l’èst del siti de la vila per una linha feblament accidentada, amb particularament los puèges de Montaudran e de Jolimont .

- A l'oèst de la vila, a bèla distància del centre urban (6 a 7 km en mejana), tres terrassas s'estajan per aténher los travèrses de Gasconha . Sus la riba esquèrra entre lo rieu Toch que s'escampa al nòrd de Purpan e l’actuala diga del Bazacle ga natural agençat, la corba del flume a evoluit forçant l’implantacion urbana antica de la vila sus la riba drecha platèu mai naut al recès de las inondacions .

Lo canal del Miègjorn que repren una corsa artificiala de la Garona vèrs la Mediterranèa remana al sud-èst la valada de l’Hers mòrt .

La comuna de Tolosa fa 11 830 ectaras de superficia, es a dire un pauc mai que París : 10 539 ectaras .

[Modificar] Demografia

Al recensament de 2004, Tolosa es la quatrena vila de França amb 426 700 abitants (populacion intra muros - cf. tablèu çai contra), lo cinquen airal urban de França amb 964 797 abitants (recensament de 1999) e la seisena aglomeracion de l'estat amb 761 090 abitants (recensament de 1999) (aprèp París, Lion, Marselha, Lille-Roubaix-Tourcoing e Niça-Canas). Es tanben lo pus grand centre universitari en defòra de la region parisenca amb mai de 120 000 estudiants.

La populacion de la vila augmenta principalament gràcias a un saldo migratòri largament positiu, degut a un posicionament geografic interessant (climat, situacion estrategica entre mai d'un bacin toristic - Pirenèus, mar Mediterranèa, còstas basca e lanesa, terradors miègjorn-pirenencs) e a un imatge fòrtament positiu (qualitat de vida, varietat de las filièras de formacion, posicionament socio-economic sus d'industrias e de servicis de fòrta valor ajustada aeronautica, espaci, biotecnologias, sistèmas embarcats, electronica...).

Evolucion de la populacion

	Aglomeracion	Airal urban
1695	43 000
1750	48 000
1790	52 863
1801	50 171
1831	59 630
1851	95 277
1872	126 936
1911	149 000
1936	213 220
1946	264 411
1954	268 865
1962	329 044
1968	439 764	474 000
1975	509 939	585 000
1982	541 271	645 000
1990	650 336	797 373
1999	761 090	964 797
2004 (estimacion)	844 910	entre 1 065 000 e 1 080 000

font : INSEE

[Modificar] Clima

La vila benefícia, de per sa posicion a l'interseccion de las influéncias oceanicas e mediterranèas, d'un clima temperat doç de davalada a la prima e pro caud e sec d'estiu. Los vents dominants son, per òrdre d'importància, lo vent d'oèst (que mena generalament l'umiditat de l'ocean Atlantic), lo vent de sud-èst (tanben apelat vent d'autan, puslèu caud e sec) e lo vent del nòrd, netament mens frequent e generalament freg e sec (que mena l'aire de las massas anticiclonicas frejas plaçadas sul nòrd de l'Euròpa).

[Modificar] Urbanisme

La vila es organizada en mantuna zòna mai o mens concentrica :

• la vila romana de las carrièras estrechas e tòrtas, que garda mai o mens lo plan de la ciutat romana;
• S'i ajusta la ciutat de l'edat mejana (lo borg Sant Sernin);
• los barris del XVIIIe al XIXe sègle ;
• la banlèga contemporanèa, bastida a l'entorn d'ancians vilatges (Sant Simon, La Landa) o de residéncias nòblas (Lo Miralh) annexats a la comuna ;

La ciutat se desvolopèt primièr lo long de la riba drecha de Garona, al nivèl del ga del Basacle, lo sol mejan natural per passar Garona. Atanben la riba drecha es plan mai elevada a respècte del flume que non pas la riba esquèrra e se tròba naturalament aparada de las aigadas. La posicion privilegiada d'aquel punt d'inflexion del flume (que ven del sud e que vira cap al nòrd-oèst), al contacte de la val d'Ers, perlongament de la via naturala cap a la mar Mediterranèa, faguèt de Tolosa un caireforc comercial.

A las vias de comunicacions que constituisson los rius naturals se son ajustadas lo long dels sègles de vias que ligan la ciutat a sas vesinas : via romana, de la Mediterranèa fins a Aquitània, lo Canal del Miègjorn e lo Canal lateral, ligasons rotièras e ferroviàrias cap al nòrd (rota de Montalban), cap al sud (rota de Fois), sud-oèst (Murèth puèi Tarba), oèst (cap a Aush) e èst (cap a Albi, Rodés). Aquelas vias son totjorn presentas dins lo teissut urban e fòrman lo rastèl d'esquina dels Barris, avengudas mercadièras dels ancians quartièrs populars (Avenguda de Murèth, dels Minimes, del barri Bonafe...).

Al centre urban, vironat dels Baloards qu'emplacèron las muralhas ancianas, s'ajustèron al sègle XVIII los grands jardins (de las plantas, Reial e lo Redond Grand) estructurats per una tièra d'andanas largas e plantadas (Jules Guesde, Pau Feuga, Frederic Mistral).

Lo sègle XIX foguèt lo del traucament de tres grandas avengudas Haussmanianas : la carrièra de Metz, l'avenguda Alsàcia Lorrena/del Lengadòc e la carrièra Ozenne. Aquel traucament destruguèt de carrièras e d'ostals dels mai vièlhs de la ciutat. Se dobriguèron al meteis moment los grands axes cap al canal puèi la gara (Joan Jaurés, Matabuòu, Raimon IV).

Un element emblematic del bastit, un còp èra reservat als ortalans de la periferia, es representats per las tolosencas "tolosencas", ostalets amb un òrt, sens estatge ne cava mas provesit d'un trast.

L'espandiment urban de Tolosa es de còps qualificat d'extrèm, amb una densitat de populacion flaca per una ciutat tan granda. Caquelà la crisi de creissença actuala de la ciutat buta a una densificacion del bastit amb la realizacion de mantun programa d'urbanisme.

[Modificar] Transpòrts

Lo rastèl d'esquina de la ret de transpòrts en comun de la ciutat son las doas linhas de metro inauguradas en junh de 1993, un VAL e una linha SNCF cadençada. En setembre de 2003 la linha C foguèt completada per quatre estacions intermediàrias en mai de las tres inicialas. En decembre de 2003, la linha A foguèt alongada de Jolimont a Balma de tres estacions mai, per un nombre de 18 estacions per 12 km de linhas. Una segonda linha de metro, la B que corrirà segon un ais nòrd-sud serà normalament mesa en servici al començament de 2007, amb 20 estacions per 15 km.

Un malhum de 64 linhas de busses en estèla permet de religar los barris periferics tan coma las comunas de la corona al centre, mai que mai mercé a de plataformas multimodalas (Metro-Busses-Parcatges) coma las Arenas, Bassa Camba o Jolimont. D'autras linhas de transpòrts en siti pròpri son previstas o son a s'acabar per asondar los bacins d'emplècs de las comunas perifericas (Blanhac, Colomièrs, Labeja) e limitar la congestion automobila suls grands axes (d'exemple las linhas E e E' que desserviràn respectivament Blanhac centre e aeroconstellacion e l'aeropòrt internacional de Blanhac o la linha F cap a Murèth).

Los projèctes d'urbanisme començon atanben a estudiar los mejans de demesir l'empresa automobila pel profièch dels transpòrts en comun o de la bicicleta que Tolosa es una de las ciutats mens avançada sus aquel sicut de l'estat francés a causa de son urbanisme pauc densificat e plan espandit.

[Modificar] Istòria

[Modificar] Antiquitat

Abans l'instalacion romana, la region de Tolosa èra ocupada per una tribu celtica, los Vòlques Tectosags qu'arribèron al sègle III abans Crist en dominar d'auctotòns de mal definir, benlèu d'ibèrs o d'aquitans. Los celtes s'èran installats non pas sul siti actual mas sus las sèrras al sud de la ciutat, mai que mai a Vièlha Tolosa ont los arqueològs trobèron mantun potz que contenon d'objectes pre-romans e romans.

Lo territòri dels Volques Tectosags foguèt integrat a l'empèri roman en 118 abans Crist e èra lo punt mai a l'oèst de la novèla Provincia de Narbonesa. Los romans fondèron Tolosa sus son siti actual e la vila s'espandissiá del Capitòli als Salins. Lo fòrum se situava a l'entorn de la plaça Esquiròl sul Cardio Maximus (l'ais actual carrièra Sant Roman/ carrièra dels filatièrs). Tolosa èra un centre administratiu e intellectual màger de la Provincia.

[Modificar] Edat Mejana

A l'Edat Mejana, la vila foguèt longtemps independenta. Los comtes de Tolosa espandiguèron lor domeni sus la mai granda partida del Miègjorn de la França constituent atal la província de Lengadòc. Aprèp la crosada contra los Albigeses lo Lengadòc es restacat al reialme de França en 1271. Testig de la preséncia dels comtes de Tolosa, las rèstas de las fondacions del castèl comtal son estadas recentament mesas a jorn prèp de la pòrta sud de la vila medievala a l'emplaçament de la plaça del salin.

Durant la Renaissença (fin del sègle XV, XVI, Tolosa coneguèt un periòde de granda prosperitat, gràcias a l'industria del pastèl. Dos simbòls de la vila, lo Pan-Nòu e lo Canal del Miègjorn, son realizats respectivament en 1632 e en 1682.

Lo Capitòli es construch, ele, al sègle XVIII. En 1762 se desròtla l'afar Calas : lo cas d'un protestant injustament condemnat provòca una intervencion celèbra de Voltaire.

En 1814, la batalha de Tolosa opausa los anglo-espanhòls de Wellington als franceses del marescal napoleonian Soult, que mentre qu'aguèsson capitat a resistir son constrenhs de se retirar.

Dins las annadas 1920, Tolosa foguèt la vila dels pionièrs de l'aviacion, jos l'impulsion de Pierre-Georges Latécoère, qu'instaurèt de ligasons ambe Casablanca e Dakar. En 1927, l'Aeropostala foguèt creada, ambe de figuras coma Antoine de Saint-Exupéry e Jean Mermoz.

Durant la Segonda Guèrra mondiala, la vila foguèt estalviada pels combats, mas la resisténcia s'i desvolopèt fortament. Foguèt abandonada per las tropas d'ocupacion alemandas pauc aprèp lo desbarcament de Normandia.

Aprèp la victòria de Franco en 1939 nombroses refugiats republicans espanhòls venguèron a Tolosa, e a la debuta de las annadas 1960, fòrça rapatriats d'Argeria venguèron tanben s'installar, çò que modifiquèt sensiblament lo païsatge demografic de la vila. Tolosa venguèt prefectura de la region Miègjorn Pirenèus.

Lo nombre d'abitants de la comuna augmenta fòrça rapidament, de 269 000 abitants en 1954 a 380 000 en 1968 puèi 390 350 abitants en 1999 per aténher los 426 700 abitants en 2004.

Veire Istòria de Tolosa. Istòria de Miègjorn Pirenèus.

[Modificar] Lengas

La lenga istorica de Tolosa es l'occitan. La particularitat de la ciutat es qu'es situada sus la termièra entre los parlars lengadocians e los gascons. Mai se la legenda vòl que se parle gascon a Sant Çubran (riba esquèrra de Garona) e lengadocian al centre de la ciutat, los primièrs vilatges gascons son, dins la comuna de Tolosa, Sant Martin e Sant Simon. Lo parlar lengadocian de Tolosa, lo tolosan, de còps sonat mondin (de "Raimondin", referéncia a la dinastia comtala), es un parlar sud-lengadocian. Foguèt mai que mai illustrat per Pèire Godolin. L'occitan quitèt d'èsser regularament ausit per carrièras dins las annadas 20 fòra cèrts quartièrs populars coma la Landa, Sant Çubran o Bonafé ont se lo podiá ausir fins a las annadas 60.

Lo francés penetrèt las classas nautas de la ciutat a la fin de l'edat mejana e lo cambiament de lenga (al mens a l'escrich e dins los registres formals) per l'eleit se passèt entre 1500 e 1530. Lo francés parlat a Tolosa aguèt longtemps una marca occitana, que siá dins la prononciacion (l'accent caracteristic), dins la sintaxi o dins lo vocabulari. Aquel francés regional (francitan) es tanben a se perdre.

Cal notar l'importància qu'aguèron las comunautats castelhanofòna e catalanofòna dins las annadas 50 e 60 a causa de la massissa immigracion, politica (la retirada) o economica. Tolosa foguèt un centre de creacion teatrala, mai que mai antifranquista, en castelhan e catalan dins aquel periòde.

[Modificar] Administracion

Veire la lista dels cònsols de Tolosa.

Los cònsols precedents èran :

• 6 de mai de 2004 : Joan-Luc Moudenc
• 2001-2004 : Felip Douste-Blazy (UMP), demissionari lo 30 d'abril, aprèp son accession al Govèrn, coma Ministre de la Santat
• 1983-2001 : Domenge Baudis (UDF)
• 1971-1983 : Pèire Baudis
• 1958-1971 : Loís Bazerque
• 1944-1958 : Ramon Badiou

Tolosa es devesida en 15 ; veire tanben cantons de la Garona Nauta :

• Lo Canton de Tolosa-1 es format d’una partida de Tolosa (26 342 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-2 es format d’una partida de Tolosa (26 890 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-3 es format d’una partida de Tolosa (36 207 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-4 es format d’una partida de Tolosa (31 016 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-5 es format d’una partida de Tolosa (26 686 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-6 es format d’una partida de Tolosa (18 578 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-7 es format d’una partida de Tolosa (28 578 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-8 es format d’una partida de Tolosa e de las comunas de Balma, Beaupuy, Dremil-Lafage, Florens, Mondozil, Mons, Manrabé, Pin-Balma e Quint-Fonsegrivas (46 383 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-9 es format d’una partida de Tolosa e de la comuna de Ramonvila Sant-Agne (42 467 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-10 es format d’una partida de Tolosa (37 298 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-11 es format d’una partida de Tolosa (29 456 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-12 es format d’una partida de Tolosa (42 892 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-13 es format d’una partida de Tolosa e de la comuna de Colomièrs (37 809 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-14 es format d’una partida de Tolosa e de las comunas d'Aucamvila, Castelginest, Fenouillet, Fonbeauzard, Gagnac-sus-Garona, Launaguet e Saint-Alban (41 093 abitants)
• Lo Canton de Tolosa-15 es format d’una partida de Tolosa e de las comunas de Castelmaurou, Manberon, Pechbonnieu, Rouffiac Tolosan, Saint-Geniès-Bellevue, Saint-Jean, Saint-Loup-Cammas e L'Union (51 774 abitants)

[Modificar] Ensenhament superior e recèrca

Los tres pòles universitaris son :

• L'Universitat Tolosa I - Sciéncias Socialas (UT1 - Tolosa-I) : sciéncias sociales, particularament amb l'Institut d'Estudis Politica de Tolosa, lo drech e l'economia.

• L'Universitat de Tolosa-Lo Miralh (UTM - Tolosa-II) : sciéncias umanas, disciplinas artisticas e literàrias.

• L'Universitat Pau Sabatièr (UPS - Tolosa-III) : medecina, farmacia e sciéncias duras.

L'importància de la vida universitària a Tolosa se manifèsta tanben per la riquessa e la diversitat dels laboratòris de recèrca presents suls campus universitaris e dels centres ospitalo-universitaris.

Las grandas escòlas principalas :

• L'Institut d'Estudis Politics de Tolosa (IEP Tolosa)
• L'Escòla Superiora de Comèrci de Tolosa (ESC Tolosa)
• L'Escòla nacionala veterinària de Tolosa
• L'Escòla Superiora d'Agricultura de Purpan
• L'Escòla d'arquitectura de Tolosa
• Supaéro (ENSAE)
• L'ENAC
• L'ENSIACET
• L'ENSEEIHT
• L'ICAM
• L'INPT
• L'INSA
• L'ENSICA
• L'ENSAT.

[Modificar] Economia

[Modificar] Agricultura, cultura ortalana

Coma la màger part de las grandas vilas situadas en plana alluviala, Tolosa a desvolopat una cultura ortalana que li permet un aprovesiment regular de produits frescs. Atal, lo sud-èst e lo nòrd de la vila son de zònas tradicionalament dedicadas a aquel tipe de culturas. Çaquelà, aquesta pratica es a desparéisser, las superfícias disponiblas se demesisson a causa de la pression fonzièra.

Tolosa es tanben coneguda per la cultura de la violeta, per sas flors e son perfum.

[Modificar] Aeronautica e espaci

Dempuèi la Primièra Guèrra Mondiala, Tolosa entreten una relacion particulara amb l'aviacion. Per aquel periòde las industrias aeronauticas mudèron a Tolosa, pr'amor la vila èra considerada coma pro aluenhada de las zònas de combat. Las usinas Latécoère dispausan aital d'obradors en plena vila.

D'autras entrepresas o centre de recercas seguiguèron, que siá dins lo domeni de l'aviacion e de lo de l'espaci: lo CNES, MATRA, ALCATEL, la SNPE (carburant de fusèa), e AIRBUS. Tolosa possedís las cadenas d'assemblatge dels avions de l'entrepresa europèa (amb Amborg) mas tanben de centres de recercas e d'ensages. Las usinas del grop se situisson a l'oèst de l'aglomeracion sus las comunas de Tolosa (Sant Matin de Toch), Blanhac e Bauzèla. Las usinas son una de las destinacions màgers dels viatges de cap d'estat: Juan Carlos Ièr d'Espanha, Elisabeta II d'Anglatèrra, lo primièr ministre chinés.

[Modificar] Quimia

Situat principalament dins la zòna sud de la vila, lo pòl quimic compren d'entrepresas dels sectors de la quimia lorda (AZF : engrais azotats), de carburants, explosius e fuòcs d'artifici (SNPE, Ets Lacroix), de la quimia farmaceutica, de la pintura (pigments)...

Lo pòl quimic tolosenc a conegut una importanta activitat fins a la catastròfa del 21 de setembre de 2001 : la explosion de l'usina AZF a fach 30 mòrts e environ 2500 ferits, e mai de degalhs materials considerables (Universitat de Tolosa-Lo Miralh, barris Empalòt, La Reinariá, Ranguèlh e l'espital psiquiatric Marchand en particular).

Aquesta activitat tend dempuèi a se reorientar vèrs la quimia fina e la quimia farmaceutica, jutjadas mens polluentas e mens menaçantas per la populacion.

[Modificar] Informatica

De nombrosas entrepresas del sector son implantadas a Tolosa, beneficiant de la qualitat de la formacion universitària e de las grandas escòlas localas. Especialament las SSII Atos Origin, Capgemini, Unilog, CS, Coframi e IBM.

La comunautat d'aglomeracion de la Grand Tolosa s'es dotada dempuèi la fin de 2001 d'una excellenta infrastructura metropolitana de telecomunicacions (IMT). Compausada de 5 boclas totalizant 77 km de fibra optica l'IMT s'espandís sus la Grand Tolosa del nòrd al sud e d'èst en oèst altorn de Tolosa, de Blanhac a Labèja e de L'Union a Tornafuèlha. Passant principalament pel mètro tolosenc, lo Periferic e lo Canal del Miègjorn. Cada cable es compausat de 144 fibras opticas negras, cada para de fibra ofrís una capacitat de 2,5 Gbit/s dins los dos senses.

Veire lo siti oficial de l'IMT dins los ligams.

[Modificar] Meteorologia

Lo Centre Nacional de Calcul de Météo-France es installat dempuèi 1982 a Tolosa. Es en particular dins aquel centre que son efectuadas las previsions meteorologicas per França tota.

Lo "Météopôle" de Tolosa regropa en mai lo Centre Nacional de Recèrcas Meteorologicas (CNRM).

[Modificar] Mèdias

• Unas televisions son installadas a Tolosa :
  • TLT es la television locala de Tolosa. Es installada dins la novèla Médiathèque José Cabanis, a Marengo (a l'origina son sèti èra a Compans-Cafarelli).
  • Tv Bruits son de televisions associativas qu'emeton tanben a Tolosa.
  • OC-TV es una télévision sus Internet
  • France 3 Sud es la television regionala del Sud, sos estudios son situats a la Cepièra.
  • M6 a tanben un decrocatge local a Tolosa.

• Tolosa abrita los estudios de las radios :
  • Sud Radio
  • lo Mouv'
  • Canal sud
  • FMR, Radio-Radio (partejan la meteissa frequéncia)
  • Booster Fm, Radio Plus (partejan la meteissa frequéncia)

• Per la premsa escrita, se trapan essencialament lo sèti social del quotidian regional La Dépêche del Miègjorn.
• Sèti dels Edicions Hubert (Murèth)

[Modificar] Cultura

La vida culturala tolosenca es rica :

• d'apòrts particulièrs ligats a divèrsas ondas d'immigracion (espanhòla mentre la guerre civile, pè-negre dins las annadas 1960, maghrebina dins las annadas 1970) ;
• de la diversitat e de la joinesa de la populacion dels estudiants;
• dels moviments culturals alternatius ;

[Modificar] Teatre

Tolosa foguèt lo breç de companhias de teatre de carrièra coma Royal de Luxe e de tot un movement d'artistes ligats a la scèna urbana.

Mantuna scèna coma lo Théâtre de la cité, lo Grenier-Théâtre acuèlhisson de pèças cada annada. La vida teatrala amatora coneis tanben una activitat importanta.

[Modificar] Musica

Las opèras son prepausadas per lo Teatre del Capitòli de Tolosa dins l'Orquèstra Nacionala del Capitòli de Tolosa que s'es fait una reputacion internacionala dins lo domeni de la musica classica, jos la direccion de Michel Plasson. Entre autres, la "halle aux grains", sala prestigiosa reputada per son acostica, e qu' abritava un mercat. Tolosa a tanben une reputacion de vila dinamica dins lo domeni de la musica de las annadas 80 e 90.

Dins un autre domeni, mantun artistes e grops tolosencs se son fait una reputacion nacionala en chanson française coma :

• Claudi Nogaròu amb entre autras sa cançon intitulada Tolosa ;
• Emile e Images ;
• Zebda ;
• KDD
• Projet Factor X
• Dadoo
• Sang-Mêlé
• Fabulous Trobadors
• Les Capitoligams
• "Les beautés vulgaires"

Doblidem pas subretot la celèbra « Tolosenca » del compositor Louis Deffès. (candata aicí per Benjamin Auriol).

[Modificar] Espectacles

Salas :

• Lo Bikini, pichona sala mitica de Tolosa, ont de nombroses artistes renomenats se son produits. La sala es estada bufada per l'explosion d'AZF. Sa reconstruccion al bòrd del Canal del Miègjorn es prevista, dins una configuracion un pauc mai granda (1200 personas) ; dins l'espèra, la sala de las fèstas de Ramonvila acuelhís la programmacion.
• Lo Zénith de Tolosa, la sala cobèrta mai granda de França (9000 pers.) aprèp Bercy (15 000 pers.) ;
• Lo Palais dels Espòrts de Tolosa. Es estat entièrament rasat, sas estructuras portairas an sofèrt tanben de la catastròfa d'AZF ;
• La glèisa Sant Pèire de las Cosinas es estada recentament dobèrta coma auditorium e sala d'espectacle.

Festivals :

• Piano aux Jacobins
• Prima de Septembre
• Houfastival
• Ça bouge encore
• Festival del cinéma d'America latina
• Rio Loco
• Aiguill'ART
• Tolosa les Orgues
• Convivencia
• Lo Forum de l'Imatge
• Festival N7
• Printemps de l'INP

[Modificar] Fotografia

La Galeria del Castèl d'Aiga met en scèna regularament d'exposicions fotograficas. Jean Dieuzaide ne foguèt un actor renomenat e sovent exposat. D'eveniments a l'entorn de la fotografia coma lo « prima de setembre » o « lo Forum de l'Imatge » son parièrirament organizats jos forma de festivals.

[Modificar] Gastronomia

Al còr del Sud-Oèst, Tolosa ocupa una plaça estrategica a proximitat de Gasconha. Los restaurants de la vila servisson donc fòrça especialitats a basa d'anet grais. Çaquelà lo plat mai conegut es sens dobte lo cassoulet, a basa de salsissa de Tolosa e de mongetas, qu'apaissa atal una brega ancestrala entre los partisans del cassolet de Castelnòu d'Arri e los del cassolet de Tolosa sus sas originas. De remarcar tanben lo Cachou Lajaunie, inventat en 1880 a Tolosa per Léon Lajaunie, farmacian.

[Modificar] Monuments e luòcs toristics

Tolosa es classificada vila d'art e d'istòria. Los baloards de cintura determinan lo sector salvagardat mai grand de França (220 ha). Fòrça luòcs tolosencs son de descobrir en landrejant. Lo patrimòni de bastiments religioses es particularament ric, amb qualques curiositats coma la glèisa dels Jacobins (qu'a una nau amb de corondas centralas en palmièrs). Tolosa es la vila francesa que compta lo pus grand nombre d'ostals particulars de la Renaissença, aquò es degut a l'edat d'aur del pastèl.

L'Ostal de la Comuna, plaça del Capitòli

Lo Pont Nòu

Lo Pont Sant Pèire la nuèit

La Prada dels Filtres

Los teulats de Tolosa dempuèi la carrièra Boulbonne

[Modificar] Bastiments e luòcs publics remarcables

• lo Capitòli qu'es l'ostal de comuna, sus la plaça del meteis nom ;
• lo Donjon del Capitòli (ofici del torisme) ;
• los cais e las ribas de Garona ;
• lo Basacle ;
• lo Jardin de las Plantas, lo Grand Redond e lo Jardin Reial ;
• lo Pont Nòu ;
• l'espital de la Grava e son dòma de coire ;
• lo castèl d'aiga ;
• lo Canal del Miègjorn ;
• lo pont Sant Pèire ;
• la plaça Wilson ;
• la Gara Matabuòu ;
• l'ostal del Vièlh Rasim.
• la preson Sant-Miquèl (Fotografies)

[Modificar] Bastiments religioses

• la basilica Sant Sernin ;
• la glèisa Nòstre Dama del Taur amb son campanal-mur ;
• la glèisa dels Jacobins e sa clastra ;
• la catedrala Sant Estève ;
• la basilica de la Daurada ;
• la tourelle des Ursulines.

[Modificar] Musèus

Los nombroses musèus de la vila presentan un patrimòni istoric important. Demest elis, podèm citar :

• lo Musèu Georges Labit ;
• lo Musèu dels Augustins ;
• lo Museum d'Istòria Naturala ;
• lo Musèu d'Art Modèrn als vièlhs tuadors de Sant Subran ;
• la Ciutat de l'espaci ;
• l'Ostal d'Assezat (Fondacion Bemberg) ;
• Goethe-Institut ;
• lo Musèu del Vièlh Tolosa ;
• lo Musèu de l'Aficha ;
• lo Musèu Despartamental de la Resisténcia e de la Deportacion ;
• lo Musèu dels Antics de Tolosa (Musèu Sant Ramond) ;
• lo Musèu Paul Dupuy (Arts aplicadas de l'edat mejana a uèi).

[Modificar] Tolosa, vila d'Espòrt

• Fotbòl : amb lo Tolosa Fotbòl Club
• Rugbi de XV : amb l'Estadi Tolosenc
• Rugbi de XIII : amb la Tolosa Olimpica XIII
• Beisbòl : amb l'Estadi Tolosenc BaseBall
• Voleibòl : amb l'Spacer's de Tolosa Volley-Ball

[Modificar] Personas celèbras nascudas a Tolosa

• Sylvain Augier (1955- ), animator radiò
• Laetitia Barlerin (1968-), doctor veterinari
• Georges de Caunes (1919-2004), jornalista (paire d'Antoine de Caunes e grand paire d'Emma de Caunes)
• Jean Dausset (1916- ), metge
• Jean-Louis Debré (1944- ), òme politic francés, president de l'Assemblée Nacionale dempuèi lo 25 de junh 2002
• Louis Deffès (1819 - 1900) Compositor (notamment de l'Imne tolosenc :"O Moun Païs")
• Marine Delterme (1970-), actritz
• Filippe Druillet (1944- ),dessenhator e scenarista
• Jean-Étienne Esquirol ( 1772 - 1840 ) , Psiquiatre
• Ticky Holgado (1944-2004), actor
• Gabriel Koenigs (1858-1931), matematician
• Marguerite Marin (1951- ), dançaira e coreografa
• Art Mengo (1962- ), cantaire
• Frédéric Michalak (1982- ), jogaire francés de rugby a XV
• Moos (1974- ), cantaire
• Claude Nougaro (1929-2004), cantaire, compositor
• Fabien Pelous (1973- ), jogaire francés de rugby a XV
• Jacques Polieri (1928- ), metaire en scèna
• Jean-Luc Reichmann (1960- ), animator television
• Antoine Rivalz (1667-1735),pintor
• Sébastien Roch (1972- ), cantaire, actor (Elèna e los dròlles)
• Laurent Terzieff (1935- ), comedian
• Jacques de Tourreil en 1656 membre de l'Acadèmia Francesa
• Jean Antoine Verdier (1767-1839) general de Napoleon
• Bernard Werber (1961- ), escrivan

[Modificar] Embessonatges e acòrdis de cooperacion

La vila de Tolosa es bessonada amb las vilas seguentas (per òrdre cronologic) :

• Tel-Aviv ( Israèl) dempuèi 1962,
• Atlanta ( Estats Units) dempuèi 1975,
• Kiev ( Ucraïna) dempuèi 1975,
• Bolonha ( Itàlia) dempuèi 1981,
• Elx ( Espanha) dempuèi 1981,
• Chongqing ( China) dempuèi 1981.

Nosèt d'acòrdis de cooperacion amb :

• Ndjamena ( Chad) dempuèi 1980,
• Saragossa ( Espanha) dempuèi 2000,
• Hanòi ( Vietnam).

Tolosa a tanben una vila d'adopcion : Câmpia Turzii (Modèl:ROU).

Vilas d'Occitània de mai de 100 000 abitants

Ais de Provença | Baiona-Anglet-Biàrritz (conurbacion) | Bordèu | Clarmont-Ferrand | Limòtges | Marselha | Montpelhièr | Niça | Nimes | Pau (aglomeracion) | Tolon | Tolosa | Valença (aglomeracion) |

Vilas francesas de mai de 100 000 abitants

Ais de Provença | Amians | Angieus | Argenteuil | Besançon | Bordèu | Boulogne-Billancourt | Brèst | Can | Clarmont-Ferrand | Dijon | Estrasborg | Grenòble | Le Havre | Lilla | Limòtges | Lion | Lo Mans | Marselha | Mètz | Montpelhièr | Montreuil-sous-Bois | Mülhausen | Nancí | Nantas | Niça | Nimes | Orleans | París | Perpinhan | Rems | Rennes | Roan | Sant Estève | Tolon | Tolosa | Tors | Villeurbanne