Komuna Paryska
Z Wikipedii
| Ten artykuł powiązany jest z serią Komunizm  |
|
Symbole Szkoły w komunizmie Partie polityczne Państwa uznawane Tematy powiązane Znani komuniści |
Komuna Paryska - zryw rewolucyjny plebsu Paryża. Trwała od 18 marca 1871 do 28 maja 1871.
Spis treści |
[edytuj] Przesłanki
W 1870 Francja doznała upokarzającej klęski w wojnie z Prusami, gdy wojska pruskie w czasie dwóch miesięcy przełamały obronę granicznych twierdz, zdobywając Metz oraz Sedan i biorąc do niewoli 100 tys. armię francuską wraz z cesarzem Napoleonem III. W jej wyniku nastąpiła likwidacja II Cesarstwa i proklamowanie 4 września 1870 III Republiki, z Rządem Obrony Narodowej, na którego czele stanął generał Louis Jules Trochu.
[edytuj] Przebieg
W połowie września 1870 wojska pruskie otoczyły Paryż szczelnym pierścieniem, a próby przerwania czteromiesięcznego oblężenia głodującej stolicy nie powiodły się. Paryż ostrzeliwany był z dalekonośnych dział Kruppa. Z miasta wydostał się w balonie tylko sam Gambetta, by organizować wojnę ludową na prowincji. Nowy, ugodowy rząd francuski, kierowany przez monarchistę Louisa Thiersa, przeciwnika wojny z Prusami, przyjął 26 lutego 1871 propozycje pokojowe pruskiego kanclerza Bismarcka. Zgodnie z nimi Francja miała przekazać Niemcom Alzację, część Lotaryngii oraz zapłacić wielką kontrybucję (5 mld franków[1]). 1 marca w Paryżu odbyła się defilada wojsk pruskich, jednak już następnego dnia Prusacy wycofali swoje oddziały poza Paryż. Lud paryski przyjął tę kapitulację jako zdradę narodową, zwłaszcza, że Thiers zapowiedział restaurację monarchii. W Paryżu działało ponad 30 klubów politycznych, szczególnie w dzielnicach Saint-Antoine, Saint-Martin, Saint-Denise i Saint-Marcel. Największy wpływ wywierał Komitet Centralny gwardii narodowej. W nocy z 17 na 18 marca Thiers rozkazał odebrać paryskiej gwardii narodowej jej działa. Gwardziści i paryżanie przekonali żołnierzy, by odmówili wykonania rozkazu i zaaresztowali dowódcę, generała Lacomte'a oraz generała Thomasa. Oburzony tłum wywleka generałów z więzienia i ich rozstrzeliwuje. Thiers z ministrami opuścił Paryż udając się do Wersalu, a na Ratuszu wywieszono czerwony sztandar. Rewolucjoniści paryscy mieli do dyspozycji 200 tys. gwardzistów narodowych i żołnierzy, artylerię i wystarczające zasoby amunicji. Thiers rozporządzał niespełna 20 tys. żołnierzy.
Po wyborach 26 marca, w których wzięło udział 47% uprawnionych do głosowania paryżan, do władz Komuny Paryża (90 członków) weszli w większości radykalni republikanie, tzw. neojakobini i blankiści, opowiadający się za rewolucją społeczną, dyktatorską władzą polityczną i dalszą wojną z Prusami. Ważniejszymi działaczami byli Charles Delescluze, Felix Pyato i Raoul Rigault; w Radzie znalazł się malarz Gustave Courbet. Początkowo, zwłaszcza czynili to proudhoniści, głoszono ideę utworzenia z Paryża wolnego miasta. Jak pisano w Le Cri du Peuple Paryż miał uzyskać autonomię wobec rządu wybranego przez prowincję. Autorami nazwy Komuna Paryża byli blankiści, którzy zgłosili taki projekt na posiedzeniu Rady Komuny 29 marca. Wniosek przyjęto przez aklamację. Rada Komuny zaproponowała Thiersowi zwolnienie wziętych zakładników m.in. arcybiskupa Paryża Darboya w zamian za uwolnienie aresztowanego wcześniej Augusta Blanqui. Propozycja została odrzucona. Rada przejęła w mieście pełnię władzy, jednak nie potrafiła uporządkować chaosu. Rada ogłosiła szereg dekretów i uchwał, ustalających nowy ustrój społeczny. Dotyczyły min. przejęcia przez robotników opuszczonych fabryk, powszechnego nauczania, rozdziału Kościoła od państwa, równouprawnienia kobiet, minimum płacowego.
2 kwietnia rządowe wojska wzmocnione przez 100 tys. zwolnionych z pruskich obozów jenieckich żołnierzy spod Sedanu, rozpoczęły walki uliczne z uzbrojoną ludnością Paryża. Komunardzi bronili się zaciekle na ulicznych barykadach, nie mieli jednakże żadnych szans w starciu z regularnym wojskiem. Dowódcą wojskowym Komuny został, po dymisji gen. Bergereta, polski generał Jarosław Dąbrowski. Na barykadach walczyła spora grupa ochotników zagranicznych, w tym także 400-600 Polaków, m.in. gen. Walery Wróblewski, gen. August Okołowicz i gen. Roman Czarnomski. 21 maja wojska rządowe wdarły się do Paryża. Następnego dnia Dąbrowski przestał pełnić funkcję dowódcy i zginął w ataku na barykadę przy ul. Myrruha. Walki trwały do 28 maja, gdy opór komunardów został stłumiony. Wersalczycy stracili 1 tys. żołnierzy i 84 osoby, wśród nich arcybiskup Paryża, rozstrzelane przez komunardów. Straty komunardów były większe, zabito i rozstrzelano około 30 tys. paryżan. Po zakończeniu walk aresztowano tysiące powstańców i wielu stracono min. z rozkazu gen. Galliffeta pod mur des fédérés na cmentarzu Père-Lachaise.
[edytuj] Skutki
Komuna Paryska dała wiarę europejskim ruchom socjalistycznym w możliwość realizacji ich idei. Po raz pierwszy nad wielkim miastem europejskim wisiał czerwony sztandar. Rewolta uniemożliwiła restaurację monarchii we Francji. W latach 80. XIX wieku we Francji rozpoczęto reformy społeczne. Zwycięzcy na znak triumfu wznieśli na Montmartrze Bazylikę Sacré Coeur. Pieśń poety-komunarda Eugène Pottiera L'Internationale ( Międzynarodówka) stała się hymnem komunistycznych spadkobierców Komuny Paryskiej.
Komunardzi zniszczyli poprzez wzniecenie pożaru wielki zabytek kultury francuskiej - pałac królewski Les Tuileries w pobliżu Luwru i spalili Hôtel de Ville - ratusz paryski oraz Palais-Royal. Obalili także sławną kolumnę Napoleona I na placu Vendôme (później odbudowaną).
[edytuj] Główni przywódcy Komuny Paryskiej
[edytuj] Przypisy
- ↑ jedna uncja (ok. 30 gramów) czystego złota warta była wówczas około sto franków, zatem cała zapłacona Prusom kontrybucja warta była do półtora tysiąca ton czystego złota
