Lidzbark Warmiński
Z Wikipedii
Współrzędne: 54°07' N 020°35' E
Lidzbark Warmiński | |||
|
|||
Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
Powiat | lidzbarski | ||
Gmina - rodzaj |
Lidzbark Warmiński miejska |
||
Prawa miejskie | 1308 | ||
Burmistrz | Artur Wajs | ||
Powierzchnia | 14,34 km² | ||
Położenie | 54° 07' N 20° 35' E |
||
Liczba mieszkańców (2004) - liczba ludności - gęstość |
16 545 1153,8 os./km² |
||
Strefa numeracyjna (do 2005) |
89 | ||
Kod pocztowy | 11-100 do 11-102 | ||
Tablice rejestracyjne | NLI | ||
Położenie na mapie Polski
|
|||
TERC10 (TERYT) |
6283609011 | ||
Miasta partnerskie | Milanówek Oud-Beijerland |
||
Urząd miejski3
ul. Ratuszowa 511-100 Lidzbark Warmiński tel. 89 767-22-31; faks 89 767-23-03 |
|||
Strona internetowa miasta |
Lidzbark Warmiński (niem. Heilsberg) – miasto i gmina w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. Lidzbark od 1350 r. do XIX wieku był stolicą Warmii i dawniej jej największym miastem.
Według danych z 30 czerwca 20042, miasto miało 16 545 mieszkańców.
Spis treści |
[edytuj] Geografia
[edytuj] Położenie
Lidzbark położony jest w północno - zachodniej części województwa warmińsko - mazurskiego. Leży w historycznej Warmii, w widłach rzek Łyny i jej dopływu Symsarny oraz na styku trzech mezoregionów: Niziny Sępopolskiej, Pojezierza Olsztyńskiego i Wzniesień Górowskich. Na obszarze samego miasta zaznaczają się wyraźnie następujące jednostki geomorfologiczne:
- Wysoczyzna morenowa pagórkowata, położona na wysokości 80 - 130 m n.p.m. to południowa i wschodnia część miasta.
- Wysoczyzna morenowa płaska położona w północnej części miasta. Jej wysokość to 80 - 90 m n.p.m.
- Poziomy wodno - lodowcowe o szerokości 0,5 - 1 km, w których osi położona jest dolina Łyny. Rozdzielają one obszar wysoczyzny.
- Dolina Łyny to teren najniżej położony na obszarze miasta. Powyżej miasta znajduje się na poziomie około 60 m n.p.m., a w rejonie Koniewa - na wysokościach w granicach 50 - 55 m n.p.m. Deniwelacje terenu w rejonie miasta przekraczają 70 m.
[edytuj] Klimat
Dominują tu wpływy morza. Objawia się to dużym zachmurzeniem w okresie zimowym i jesiennym. Lato rozpoczyna się dosyć późno przy czym jest chłodne i krótkie. Zima jest długa i bardzo zimna. Średnie roczne opady wynoszą 620 mm.
[edytuj] Tereny podmiejskie
Koniewo, Pilnik, Wielochowo wraz z jeziorem Wielchowskim.
[edytuj] Struktura powierzchni
Według danych z roku 20026, Lidzbark Warmiński ma obszar 14,34 km², w tym:
- użytki rolne: 31%
- użytki leśne: 5%
Miasto stanowi 1,55% powierzchni powiatu.
[edytuj] Demografia
Dane z 30 czerwca 20042:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 16 545 | 100 | 8636 | 52,2 | 7909 | 47,8 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
1153,8 | 602,2 | 551,5 |
Według danych z roku 20026, średni dochód na mieszkańca wynosił 1187,47 zł.
[edytuj] Historia
Lidzbark (niem. Heilsberg, pierwotna nazwa Lecbark) powstał na miejscu zdobytego przez Krzyżaków ok. 1240 r. pruskiego grodu. W 1241 r. Krzyżacy postawili na miejscu zniszczonego grodu zamek drewniany, który został zdobyty przez Prusów w następnym roku. W 1243 r. zamek odzyskali Krzyżacy. Zamek przekazany został w 1251 r. pierwszemu biskupowi diecezji warmińskiej Anzelmowi. Wkrótce (1261 r.) w czasie II powstania pruskiego zamek zmienił właściciela. Odzyskany został po upadku powstania w 1274.
Lidzbark prawa miejskie otrzymał 12 sierpnia 1308 z nadania biskupa warmińskiego Eberharda. Miasto wybudowano w zakolu rzeki Łyny. Zamek powstał w rozwidleniu między rzekami Łyną i Smysarną. Miasto lokowane zostało na prawie chełmińskim. W nadaniu otrzymało 140 włók ziemi. Herbem miasta jest Baranek Boży z pastorałem. Herb ten nawiązuje do figury herbowej diecezji warmińskiej.
Mury miejskie wybudowano w połowie XIV w., a do miasta prowadziły trzy bramy: Wysoka (Królewiecka), Młyńska i Kościelna oraz Furta Zamkowa. W połowie XIV w. w Lidzbarku trwały intensywne prace budowlane. Budowano: zamek, kościół farny i ratusz. Pod koniec XIV w. w Lidzbarku był już wodociąg.
W latach 1350-1795 Lidzbark był siedzibą biskupów warmińskich i stolicą Warmii. W czerwcu 1440 Lidzbark przystąpił do Związku Pruskiego, a po zakończeniu wojny trzynastoletniej w 1466 r. znalazł się w granicach Polski. Miasto rozsławiały nazwiska znanych biskupów warmińskich oraz Mikołaja Kopernika, który w latach 1503-1510 przebywał na zamku w Lidzbarku u swego wuja Łukasza Watzenrode. W latach 1703-1709 Lidzbark okupowali Szwedzi, a w 1703 r. król Szwecji Karol XII spędzał tu zimę. W 1749 r. biskup warmiński Adam Grabowski odnalazł Kronikę Galla, która została ogłoszona drukiem.
W 1807 r. miasto zajęte było przez wojska francuskie, które stoczyły tu bitwę z wojskami Rosyjskimi, a w 1914 r. przez wojska rosyjskie. Miasto najbardziej ucierpiało w czasie II wojny światowej, kiedy to doszczętnie zniszczone zostało stare miasto. Ocalał jednak zamek biskupów warmińskich i kościół farny. W okresie komunizmu doszło do systematycznej dewastacji miasta i barbarzyńskiej jego zabudowy. W 1958 roku podjęto np. decyzję o nieodbudowaniu z ruin Starego i Nowego Miasta, a w następnych dziesięcioleciach na pozostałościach lidzbarskiej Starówki wzniesiono szpetne betonowe blokowiska. Wyburzono również wiele cennych zabytkowych budynków, między innymi osiemnastowieczne domy w rejonie Placu Młyńskiego i ulicy Klasztornej i dziewiętnastowieczną pierzeję ulicy Wysokiej Bramy. Całkowitej dewastacji uległy również dwa poniemieckie cmentarze, a prawie doszczętnie zniszczony został tzw. cmentarz rumuński (cmentarz jeńców wojennych różnych narodów z okresu I wojny światowej), którego resztki objęto opieką i uporządkowano dopiero po 1989 roku. Po 1945 roku miasto zostało zaludnione i jako tako przystosowane do życia przez ludność napływową z Polski centralnej oraz Kresów (prawie wszyscy autochtoni – Niemcy i Warmiacy – uciekli wraz z armią hitlerowską albo wyemigrowali z Lidzbarka do Republiki Federalnej Niemiec po 1956 roku). Miasto tym samym stanowiło początkowo niejednorodny konglomerat ludzi różnych kultur, języków i religii – Polaków, Ukraińców, Tatarów; katolików, prawosławnych, protestantów różnych nurtów, a także (nielicznych) muzułmanów. Obecnie ta różnorodność zatarła się, choć w Lidzbarku dominują nadal sentymenty i tradycje kresowe. W okresie komunizmu, który był jednocześnie okresem "wyżu demograficznego", w Lidzbarku i jego okolicach istniało wiele dynamicznych szkół podstawowych i średnich, których liczba w ostatnim okresie znacznie zmalała. Istnieje jednak nadal znakomite Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Jagiellończyka, którego absolwentem jest m.in. wybitny filozof i historyk religii, a także eseista – Zbigniew Mikołejko.
[edytuj] Znane osoby związane z Lidzbarkiem
- Jan Dantyszek
- Maurycy Ferber
- Tiedeman Giese
- Adam Stanisław Grabowski
- Stanisław Hozjusz
- Mikołaj Kopernik
- Ignacy Krasicki
- Marcin Kromer
- Zbigniew Mikołejko
- Andrzej Niewiadomski
- Pius II
- Szymon Rudnicki
- Piotr Szwedes
- Łukasz Watzenrode
- Jan Stefan Wydżga
- Andrzej Chryzostom Załuski
- Danuta Dunin-Holecka
[edytuj] Zabytki
- Zamek biskupów warmińskich
- Kościół farny
- fragmenty murów z przedbramiem Bramy Wysokiej z XV-XVI w. (obecnie schronisko PTTK)
- dawny kościół ewangelicki (obecnie cerkiew), wzniesiony w drewnie w latach 1821-23 według projektu opracowanego w Wyższej Deputacji Budowlanej
- tzw. oranżeria, barokowo-klasycystyczny pawilon ogrodowy wzniesiony w latach 1711-24 dla biskupa Teodora Potockiego, rozbudowany ok. 1770 roku dla biskupa Ignacego Krasickiego
[edytuj] Edukacja
- Wszechnica Warmińska, Wyższa Szkoła Zawodowa – niepaństwowa uczelnia wyższa utworzona decyzją Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 20 listopada 2003 roku
- Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Kazimierza Jagiellończyka
- Zespół Szkół Zawodowych im. Stanisława Staszica
- Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego
- Szkoła podstawowa nr 1 im. Mikołaja Kopernika – szkoła łączy się z gimnazjum nr 1
- Szkoła podstawowa nr 3 im. Ignacego Krasickiego
- Szkoła podstawowa nr 4 im. Jana Pawła II – szkoła łączy się z gimnazjum nr 2
- Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia
- Młodzieżowy Dom Kultury im. Ireny Kwinto
- Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Elblągu/ Filia w Lidzbarku Warmińskim
[edytuj] Instytucje kultury
- Lidzbarski Dom Kultury
- Miejska Biblioteka Bubliczna im. Marcina Kromera
[edytuj] Sąsiednie gminy
[edytuj] Zobacz też
- Trójkąt Lidzbarski
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy i zdjęcia satelitarne:
- Oficjalna strona miasta
- Lidzbark Warmiński
- Oficjalna strona Wszechnicy Warmińskiej
- Fortyfikacje Prus Wschodnich - Trójkąt Lidzbarski
- Sender Heilsberg
Miasta powiatowe
Bartoszyce • Braniewo • Działdowo • Elbląg • Ełk • Giżycko • Gołdap • Iława • Kętrzyn • Lidzbark Warmiński • Mrągowo • Nidzica • Nowe Miasto Lubawskie • Olecko • Olsztyn • Ostróda • Pisz • Szczytno • Węgorzewo
Miasta gminne
Barczewo • Biała Piska • Biskupiec • Bisztynek • Dobre Miasto • Frombork • Górowo Iławeckie • Jeziorany • Kisielice • Korsze • Lidzbark • Lubawa • Mikołajki • Miłakowo • Miłomłyn • Młynary • Morąg • Olsztynek • Orneta • Orzysz • Pasłęk • Pasym • Pieniężno • Reszel • Ruciane-Nida • Ryn • Sępopol • Susz • Tolkmicko • Zalewo