Pieniądze brytyjskie
Z Wikipedii
Od XVIII wieku walutą Wielkiej Brytanii jest funt szterling (pound sterling), który od 15 lutego 1971 jest równy 100 pensom (pence).
Zwyczajowo, na awersie każdej monety brytyjskiej znajduje się popiersie obecnie panującego monarchy.
Spis treści |
[edytuj] Dawny system
Wcześniej, jeden funt był równy 20 szylingom, zaś jeden szyling (shilling) - 12 pensom (pence). Jeszcze wcześniej, 1 pens dzielił się na dwie półpensówki (halfpenny), lub na 4 fartingi (farthings).
Funt oznaczany był symbolem "£", szyling literą "s.", pens - "d." Obecnie, dla rozróżnienia między "starym" pensem a nowym stosuje się oznaczenie tego ostatniego "p."; szyling wyszedł z użycia a oznaczenie funta symbolem "£" pozostało bez zmian. Przykładowo, zapis 2£ 5s. 3d. lub analogicznie "2/5/3" oznaczał: "2 funty, 5 szylingów, 3 pensy". Jeżeli podano tylko dwie cyfry, oznaczało to szylingi i pensy, np. "5/3" oznacza to samo, co "5s. 3d.", czyli 5 szylingów i 3 pensy.
Wartość 5 szylingów (1/4 funta) odpowiadała koronie (crown), zaś pół korony stanowiły dwa szylingi i sześć pensów (2s. 6d.).
Ceny artykułów wysokiej jakości oraz honoraria przedstawicieli wolnych zawodów (lekarzy, adwokatów itp.) liczone były w gwineach. 1 gwinea (guinea, gn.) stanowiła funta i szyling, czyli 1gn. = 1£ 1s = 21s.
Obecnie najczęściej stosowany jest zapis dziesiętny kwot, podobnie jak w pozostałych krajach, przy czym symbol £ umieszcza się przed kwotą, np. £23,50 oznacza 23 funty 50 pensów.
[edytuj] Monety obecnego systemu
Obecnie w użyciu są następujące monety:
- półpensówka (halfpenny), o wartości £0,005, w latach 1971-1984
- pensówka (one penny), £0,01, od 1971 r.
- dwupensówka (two pence), £0,02, od 1971 r.
- pięciopensówka (five pence), £0,05 od 1968 r.
- dziesięciopensówka (ten pence), £0,10, od 1968 r.
- dwudziestopensówka (twenty pence), £0,20, od 1982 r.
- pięćdziesięciopensówka (fifty pence), £0,50, od 1969 r.
- moneta jednofuntowa (one pound), £1,00, od 1983 r. - do tego momentu krążył banknot o tym nominale
- moneta dwufuntowa (two pounds), £2,00, od 1986 na specjalne okazje, od 1997 r. w normalnym obiegu
- moneta pięciofuntowa (five pounds), £5,00, od 1990 r., nie znajduje się w obiegu
| Wartość | Średnica [ mm ] |
Grubość [ mm ] |
Waga [ g ] |
Skład | Brzeg |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 p. | 20,03 | 1,65 | 3,56 | stal pokryta miedzią | gładki |
| 2 p. | 25,90 | 1,85 | 7,13 | stal pokryta miedzią | gładki |
| 5 p. | 18,00 | 1,70 | 3,25 | miedź z niklem | ząbkowany |
| 10 p. | 24,50 | 1,85 | 6,50 | miedź z niklem | ząbkowany |
| 20 p. | 21,40 | 1,70 | 5,00 | miedź z niklem | gładki, siedmiokątny |
| 50 p. | 27,30 | 1,78 | 8,00 | miedź z niklem | gładki, siedmiokątny |
| 1 £ | 22,50 | 3,15 | 9,50 | nikiel z mosiądzem | ząbkowany, z różnymi inskrypcjami |
| 2 £ | 28,40 | 2,50 | 12,00 | wewnątrz miedź z niklem, na zewnątrz nikiel z mosiądzem |
ząbkowany z tekstem STANDING ON THE SHOULDERS OF GIANTS ("stojąc na barkach olbrzymów" - słowa Izaaka Newtona) |
[edytuj] Monety stosowane dawniej
Poniżej znajduje się lista stosowanych dawniej monet w Anglii. Do czasów zjednoczenia (1707 r.) w Szkocji niektóre monety miały inne wartości i wymiary.
Do grudnia 1717 r. gwinea stanowiła wartość od 20 do 30 szylingów; w tym roku ustanowiono ją na stałą wartość 21 szylingów.
Większość monet było wykonywanych ze srebra.
- 5 gwinei, o wartości 100 szylingów, od 1717 r. 105 s. (1668-1753)
- 5 funtów, ze złota (1826-1990)
- Triple Unite, o wartości 60s. (1642-1644)
- 50 szylingów (1656)
- 2 gwineje, 42s. (1664-1753)
- 2 funty, 40s. (1823-1937)
- Rose Ryal", 30s. (1604-1625)
- 1 gwinea, 21s. (1663-1799, (1813)
- Broad, 20s. (1656)
- suweren (Sovereign), 20s. (1489-1604; (1817-1914)
- Laurel, 20s. (1619-1644?)
- Unite, 20s. (1604-1619; (1649-1662)
- Spur Ryal, 15s. (1604-1625)
- pół gwinei (Half Guinea), 10s. 6d. (1669-1813)
- pół suwerena (Half Sovereign), 10s. (1544-1553; (1603-1604; (1817-1937)
- dwie korony (Double Crown), 10s. (1604-1619; (1625-1662)
- pół funta (Halfpound), 10s. (1559-1602; (1642-44)
- Half Unite, 10s. (1642-43)
- Half Laurel, 10s. (1619-1625)
- Rose Noble, albo Ryal, początkowo 10s., od 1553 15s. (1464-1470, (1487, (1553-1603)
- trzecia część gwinei (Third Guinea), 7s. (1797-1813)
- nobel (Noble), początkowo 6s. 8d., od 1464 r. 8s. 4d. (1344-1464)
- anioł (Angel), 6s. 8d. (1461-1643)
- floren (Florin) lub dwa lamparty (Double Leopard) 6s. (1344)
- ćwierć gwinei (Quarter Guinea) 5s. 3d. (1718, (1762)
- korona (Crown) 5s. (1526-1965)
- korona róży (Crown of the Rose), 4s. 6d. (1526-1547)
- dwa floreny (Double Florin) 4s. (1887-1890)
- Half Noble pocz. 3s. 4d., od 1464 4s. 2d. (moneta bita w latach 1346-1438)
- pół anioła (Half Angel) 3s. 4d., potem 5s. 6d. (1470-1619)
- pół florena (Half Florin), lampart (Leopard) 3s. (1344) - bardzo rzadka
- pół korony (Half Crown) 2s. 6d. (1526-1969)
- ćwierć anioła (Quarter Angel) 2s., moneta ze złota (1547-1600)
- floren (Florin), 2s. (1848-1970) (**)
- dwadzieścia pensów 1s. 8d., moneta ze złota (1257-1265) - bardzo rzadka
- ćwierć nobla (Quarter Noble), 1s. 8d. (1344-1470)
- ćwierć florena lub Helm 1s. 6d., moneta ze złota (1344)
- szyling 1s. (1502-1970) (**)
- sześciopensówka (Sixpence) 6d (1547-1970)
- Groat 4d (1279-1662, 1836-1862)
- trzypensówka (Threepence) 3d (1547-1970)
- Half Groat, 2d (1351-1662)
- dwupensówka (Twopence), 2d, miedziana w latach 1797-1798 (od 1668)
- półtora pensa (Three Halfpence) 1,5d (1561-1582, (1834-1870) (*)
- pensówka (Penny) 1d (757-1970)
- trzy fartingi (Three Farthings) 0,75d (1561-1582)
- półpensówka (Halfpenny) 0,5d (1272-1969)
- farting (Farthing) 0,25d (ok. 1200-1960)
- pół fartinga (Half Farthing), 0,125d (1828-1868) (*)
- trzecia część fartinga (Third Farthing), 0,08333d (1827-1913) (*)
- ćwierć fartinga (Quarter Farthing), 0,0625d (1839-1868) (*)
Monety oznaczone gwiazdką (*) miały być używane tylko w koloniach, ale były stosowane na całym obszarze Imperium Brytyjskiego.
Monety oznaczone dwiema gwiazdkami (**) od 1970 r. służyły jako monety o wartości 10p. (moneta 1 floren = 2s.) oraz jako monety 5p. (moneta 1 szyling). Równocześnie, w obiegu były nowe monety 10p. i 5p., które miały taki sam rozmiar jak stare monety 2s. i 1s. W 1990 r. i 1993 r. wprowadzono nowe monety 10p. i 5p., mniejsze od wcześniej używanych, zaś stare (2s. i 1s.) wycofano.
[edytuj] Banknoty
Obecnie w obiegu znajdują się cztery banknoty o nominałach 5, 10, 20 i 50 funtów. Na awersie każdego z nich widnieje postać królowej Elżbiety II. (patrz: http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/current/index.htm). Banknot pięciofuntowy ma wymiary 135 mm × 70 mm, na rewersie ma wizerunek Elizabeth Fry a utrzymany jest w kolorystyce turkusowej. Banknot dziesięciofuntowy ma wymiary 142 mm × 75 mm, na rewersie ma wizerunek Karola Darwina a utrzymany jest w kolorystyce pomarańczowej. Banknot dwudziestofuntowy ma wymiary 149 mm × 80 mm, na rewersie ma wizerunek Edwarda Elgara a utrzymany jest w kolorystyce fioletowej. Banknot pięćdziesięciofuntowy ma wymiary 156 mm × 85 mm, na rewersie ma wizerunek Johna Houblona a utrzymywany jest w kolorystyce czerwonej.
[edytuj] Pieniądze używane na terytoriach zależnych Wlk. Brytanii
Na wszystkich terytoriach zamorskich Wielkiej Brytanii: Wyspie Św. Heleny, Falklandach, Wyspie Man, Wyspach Normandzkich (w baliwatach Guernsey i Jersey) oraz w Gibraltarze) w obiegu znajdują się waluty - funty Św. Heleny, falklandzkie, Guernsey, Jersey, Man i gibraltarskie związane w stosunku 1:1 z brytyjskim funtem szterlingiem, ale zasadniczo samodzielnie emitowane przez rządy tych terytoriów. W praktyce jednak używane są jednak równolegle z funtami brytyjskimi (np. bankomaty oferują możliwość wypłaty zarówno w funtach brytyjskich, jak i w funtach lokalnych), oraz (zwłaszcza na terytoriach położonych w Europie) z euro.
Zasadniczo funty terytoriów zależnych nie mogą być używane poza tymi terytoriami, w praktyce jednak banki brytyjskie - zwykle po zbadaniu legalności ich pochodzenia - akceptują je i wymieniają na funty brytyjskie.
