Bertrand Russell

Test an lenga piemontèisa

Bertrand Russell

Filòsof e matemàtich.
Bertrand Arthur William Russell, cont ëd Kingston, a l'era nassù a Trellek, ant ël Monmouthshire (Gàles), ël 18 ëd mars dël 1872.

Scond ëd doe masnà, sò pare a l'era fieul ëd John Russell, ch'a l'era stàit prim ministr, soa mare fija dël second Lord Stanley d'Alderley. Restà orfanin ch'a l'avìa tre agn, a l'era andàit a abité da sò grand ëd pare; contra la volontà 'd sò pare a arsèiv na rèida educassion puritan-a.
Apress avèj arseivù n'anstrussion për la pì part privà, durant la qual a l'avìa ëdcò amprendù bin fransèis e alman, dl'otóber 1890 a intra al Trinity College a Cambridge, andoa a studia matemàtica e filosofìa e anté ch'a treuva ëd professor tanme Whitehead e McTaggard e a fa amicissia con gent 'me G.E. Moore, Lytton Strachey, G. Trevelyan a ancor d'àutri. Për tuta la vita a l'é stàit angagià ant ël sossial e la polìtica.
Apress avèj vagnà un concors an matemàtica, as vira vers la metafìsica, dont as diplòma. Finì jë studi a vintedoi agn, as trasferiss a l'ambassà dël Regn Unì a Paris e l'ann apress, dlë dzèmber 1894, as maria con Alys Pearsall Smith a Westminster. Anteressà ai problema sossiaj, a decid ëd tramudé a Berlin, tèra dël sossialism; da costa vìsita a scriv German social democracy. Apress, la cobia a va abité ant un cit ciabòt davzin a Haslemere, anté che Russell a dédica sò temp ai sò studi ëd filosofìa.
Apress un viage ëd doi agn ant jë Stat Unì, andoa a studia le geometrìe nen uclidée, a términa dël 1897 un travaj ansima ai fondament ëd la geometrìa, anté ch'a sërcava ëd dimostré l'indipendensa e la superiorità ëd metafìsica e epistemologìa rispet a la lògica matemàtica ch'a nassìa an coj agn. A mostra peuj siense polìtiche a Leeds. Fondamental për l'evolussion ëd sò pensé a l'é la partissipassion ant ël 1900 al congress antërnassional dij matemàtich a Paris, anté ch'a intra an relassion con la scòla ëd Peano, lòn ch'a-j fa cambié idèja an sla lògica. Apress ël congress a studia ij travaj ëd Peano. Peuj a travaja a dësvlupé e estende la lògica matemàtica ëd Peano e Frege. Con soa fomna, a tramudo ant na cita ca davzin a Oxford. Ëd tansantan a chita la filosofìa për n'angagg polìtich pì diret.
Dël 1910 a-i seurt ël prim volum dij Principia mathematica e a torna a Cambridge tanme letor an lògica. A passa n'àutr perìod an Mérica, antè ch'a mostra 'n cors (frequentà ëdcò da T.S. Eliot) a l'Università ëd Harvard.
Dventà passifista, a chita sò ideaj liberaj e dël 1914 a rintra ant ël Partì Laborista. A lë s-ciòp dla guèra soe idèje a lo fan ëslontané da l'ansegnament e a ven licensià dal Trinity College. Aj eufro un pòst a l'Università ëd Harvard, ma a riess nen a oten-e ël passapòrt. Dël 1918 as fa ses mèis ëd përzon për via d'un sò artìcol passifista publicà an sël Tribunal; an cost perìod a scriv Introduction to mathematical philosophy. Ant ël 1920 a vìsita la Russia e a stërma nen soe crìtiche al sistema totalitari ch'as prontava. Peuj a va an Cin-a a ten-e ëd lession ëd filosofìa a l'Università 'd Pechin; ant la prima dël 1921 a pija la polmonite e për tre sman-e a resta an broa dla mòrt (chèich giornal giaponèis a dan fin-a la notissia ch'a l'é mòrt).
Rintrà dlë stèmber 1921, a maria Dora Black. Për ses agn la cobia a viv d'invern ant na cita ca a Chelsea e d'istà davzin a Lands End (anté che chiel a travaja a lìber amportant). As vagna da vive an fasend ëd lession, con ël giornalism e an ëscrivend lìber ëd sucess 'me A.B.C. of atoms, The A B C of relativity, On education. Ant ël 1922 e 1923 a l'é candidà laborista al parlament a Chelsea; soa fomna a l'é candidà ant ël 1924. Ant ël 1924 e 1927 a ten ëd lession ant jë Stat Unì.
An tra 'l 1927 e 'l 1932, con soa fomna, a duverta na scòla për masnà a Petersfield për podèj verifiché soe idèje pedagògiche, ma j'arzultà a son deludent. A resta a Petersfield fin-a ch'a divòrsia dël 1935. Dal 1938 al 1944 a mostra an vàire università merican-e e anglèise; dal City College ëd New York a l'é barà fòra për comportament imoral. A resta pòch ëdcò a la Fondassion Barnes, an Pennsylvania. Dël 1944 a l'é torna anvità a andé a Cambridge.
Ant ël 1948 a l'ha n'assident ëd reoplan, ma as salva an noand. Ant ël 1950 a vagna ël premi Nobel dla literatura. Dël 1961 (a otanteneuv agn) as pija n'àutra curta condan-a për l'organisassion ëd na manifestassion anti-militarista. Dël 1962 a adressa un message a Kennedy e Krutchev për na solussion passìfica dla cris ëd Cuba. A armonta al 1963 la fondassion dl'Atlantic Peace Foundation e dla Bertrand Russell Peace Foundation, la prima con ëd but dë studi e arserca, la sconda për sosten-e j'assion mirà a frené la corsa a j'armament e a giuté ij pòpoj oprimù. Mersì a costa, dël 1966 Russell a riess a anstituì un tribunal antërnassional contra ij crìmen ëd guèra (ciamà Tribunal Russell) ch'a arconòss jë Stat Unì colpèivoj ëd genossidi an Vietnam. E për contrast an sla situassion dël Vietnam, a seurt dal Partì Laborista.

A meuir a Plas Penrhyn, ant j'anviron ëd Penrhyndeudraeth Merioneth (Gàles setentrional), ël 2 ëd fërvé dël 1970, ëd na fòrta anfluensa. Trantetré agn prima a l'avìa già scrivù sò tilèt da mòrt: A coj ch'a son restaie, chiel a smijava, bele da vej, n'òm content e sodësfàit e sòn, sensa gnun dùbit, dzortut për soa salute ecelenta, da già che da na mira polìtica ant ij darié agn chiel a l'era pà men isolà che Milton apress dla restaurassion. A l'era ël darié survivù ëd n'época giumai mòrta.

[modìfica] Soe contribussion

[modìfica] Filosofìa

L'aspet fondamental ant la filosofìa ëd Russell a l'é la lògica. Soe idèje ansima a la metafìsica e l'ética, an sla natura e le relassion ëd materia e ment a son fòrt modificasse ant ël cors ëd soa vita, 'me conseguensa d'aplicassion tavòta pì ancreuse ëd sò métod lògich. Chiel a preferìa classifiché soa filosofìa pa 'me idealism o realism, ma pitòst coma atomism lògich, dagià che lòn ch'a caraterisa sò travaj a l'é l'usage dl'anàlisi lògica tanme metodologìa e soa convinsion che con sòn as peul rivé ai fàit atòmich.
Sò prim arzultà amportant a l'é stàit ëd liberé l'anàlisi lògica da la dominassion ëd la gramàtica ordinaria e d'armarché che la forma gramatical ëd n'enonsià soens a faliss ëd rend-ne la forma lògica ëd sò significà. A dësvlupa peuj la teorìa dle descrission.
Russell a fortìa che ij component ancreus ëd ment e materia a son dl'istess tipo e che la diferensa an tra ment e còrp a l'é an soa strutura e pà ant j'element dont a son formà. La ment ëd l'òm a l'é compòsta ëd sensassion e imàgin ch'a son identificà da Russell con event fìsich ant ël servel; la diferensa an tra fìsica e psicologìa a resta nen ant j'event ch'a studio, ma ant ij tipo ëd laj a propòsit ëd costi event ch'a serco dë stabilì: la fìsica a s'anteressa a la strutura, la psicologìa a la qualità. Costa teorìa a l'é stàita studià da Russell an conession con la fìsica moderna.
Ant la teorìa dla conossensa, ël rassionalism ëd Russell dij prim temp a l'é stàit viaman modificà ant na diression pragmatista o comportamentalista.

[modìfica] Matemàtica

Ël camp d'arserca ëd Russell ant la matemàtica a l'é stàit la lògica matemàtica. Sò rëncontr con Whitehead a-i men-a a arflete ansima ai fondament ëd la matemàtica; a fortisso che tuta la matemàtica as peul arporté a la lògica. Ansema, ij doi a dësvlupo ël logissism e a fondo la teorìa dij tipo. Russell a l'é arnomà për un paradòss dla teorìa dj'ansem ch'a pòrta sò nòm.

[modìfica] Euvre prinsipaj

• German social democracy (1896).
• Tractatus logico-philosophicus (con Wittgenstein).
• Principles of mathematics (1903, scrivù për la pì part ant ël 1900). Sò prim lìber amportant. La tesi fondamental ëd l'euvra a l'é che la matemàtica e la lògica a son idèntiche.
• Principia mathematica (1910-1913, con Whitehead).
• Introduction to mathematical philosopy (1918).
• Political ideals (1918). Publicà an Mérica. A l'é na serie ëd lession ch'a vorìa dé ma che j'autorità militar britàniche a l'han arfudaje ël përmess ëd fé.
• Practice and theory of bolshevism (1920). Scrit apress sò viage an Russia.
• Analysis of mind (1921). Arzultà ëd chèich lession ch'a l'avìa fàit a Londra, organisà da amis ch'a l'avìò duvertà na sot-scrission për podèj fèje. An cost'euvra, Russell a arfuda la cossiensa tanme caraterìstica fondamental ëd la ment; a adòta na sòrt ëd monism neotral a propòsit dla percession.
• A.B.C. of atoms (1923).
• The A B C of Relativity (1925).
• On education (1926).
• The analysis of matter (1927).
• Outline of philosophy (1928).
• Stòria dla filosofìa ossidental e 'd sò rapòrt con j'aveniment polìtich e sossiaj da l'antichità al dì d'ancheuj (1945).

E be'? :) È facile imparare a leggere una lingua che si parla già. Consulti

St'utent-sì a l'é un bogianen

¿Y que? :) Es fácil aprender a leer un idioma que ya se habla. Consulte usted esta pagina y verá, en un momento tendrá usted su Badge de Bogianen :)

'cò ti it peule travajé a fé pì granda e bela la wikipedia piemontèisa. Tùit a peulo gionté dj'anformassion, deurbe dij neuv argoment, deje na man aj volontari che a travajo ambelessì 'ndrinta. Rintra ant la Piòla e les coma avnì a fé toa part. I soma na gran famija e i l'oma da manca dël travaj ëd tùit.

a lese e a scrive mej an piemontèis, e che an fan d'arferiment a tùit për la coression ortogràfica dij test ant sle pàgine marcà koiné piemontèisa.

E che a manca pa dë vardesse la pàgina d'agiut për chi as anandia da zero.