Tarihî ve Çağdaş Türk devletleri
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Türk Tarihi içerisinde pek çok Türk devletini barındırır. Bunlar imparatorluklar, devletler, beylikler, hanlıklar şeklinde örgütlenmelerini yapmışlardır. Çin ve Rus kaynakları tarandıkça daha pek çok Türk devletinin olduğu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca Hun örgütlenmesinden önce Bir-Oy Bil ve At- Oy Bil konfederasyonları olduğuna dair tezler vardır fakat kanıtlanmadığı için listeye dahil edilmemesi uygun olur.
Hun ve Göktürk Birliği dışında Türkler, aynı dönem zarfında pekçok devlet yapılanmasına gitmişler; çoğu kez birbirleriyle savaşmışlardır. Türklerde var olan bu devlet kurma yeteneği Türk Tarihi'nin yatay ve dikey derinliğini arttırmaktadır.
Kurulan devletlerin bir süre sonra bölünmeleri, çoğu yabancı unsurların faaliyetleri nedeniyle olan boylar arasında yaşanan iktidar kavgaları Türk devletlerinin en büyük yıkım nedeni olmaktadır.
Türk devletlerinin büyük çoğunluğu kurucusu, yöneticileri ve halkı Türk olan örgütlenmelerdir. Bu tip örgütlenmelerde birçok Türk boyunun tek çatı altında toplandığı kimi zamanda başka ırkları da himayesine aldığı görülmektedir. ( İranlılar, Araplar, Moğollar gibi)
Birkaç devlette ise kurucu ve yönetici sınıfının Türk; halkın başka unsurlar olduğu görülmektedir. Örneğin Eyyubi ve Memlük devletlerinde halk Sami ırkından olmasına rağmen yöneticiler, kurucular ve askerin çoğunluğu Türk idi. Delhi Türk Sultanlığı ve Babür devletinde ise kurucu ve yöneticiler ile askerin bir kısmı Türk olmasına rağmen halk ise Hindu kökenliydi.
Moğol hakimiyeti sonrasında kurulmuş hanlıklar da kurucu ve yöneticiler Moğol, halk Türk olarak örgütlenmişti. Altınordu, İlhanlılar ve Çağatay hanlıklarında Moğol kurucu ve yöneticileri gittikçe hakimiyeti kaybetmişler, halkın ve Türk dilinin etkisiyle Türkleşmişlerdir.
Selçuklu, Gazneli, Harezm gibi Türk Tarihi'ne kalın harflerle ismini yazdırmış olan devletlerde ise kurucu unsur, yöneticiler ve halkın çoğunluğu Türk olmasına rağmen resmi dil Farsçaydı. Bu durum bir kısım yabancı Tarih çevrelerinde bu gibi devletlerin "Turkic-Pers devleti" kategorisine soktukları, bu devletleri Farslar'a mal etmeye çalıştıkları görülmektedir. Bu durum Türk tarihçilerince kesinlikle reddedilmektedir. Çünkü bir ülkenin resmi dili o ülkenin kökenini belirleme de belirleyici unsur değildir.
İran topraklarında kurulmuş kimi Türk devletleri de Farslar'a mal edilmeye çalışılmaktadır. İlhanlılar, Safeviler gibi. Son İran devrimine kadar İran'da kurulan devlet ve örgütlenmelerin kurucu ve yönetici sınıfı ile halkın bir kısmı Türk boylarıydı. Fars kökenliler ise yönetilen konumundaydı.
18. yüzyıldan sonra Orta Asya'da yaşayan Türk boyları'nın hanlık örgütlenmelerinden bir türlü devlet yapısına geçemedikleri, tek çatı altında toplanamadıkları, kolay devlet kurabilme yeteneğinin durgunlaştığı görülür. Bu durum bölgede Rus ve Çin hakimiyetine zemin hazırlamıştır.
20. yüzyılda SSCB'nin dağılmasıyla dünyadaki Türk devleti sayısı tekrar eskide olduğu gibi fazlalaşmış 7'ye çıkmıştır.
Konu başlıkları |
[değiştir] 16 Büyük Türk Devleti
- Büyük Hun İmparatorluğu M.Ö. 4. asır - M.S. 4
- Batı Hun İmparatorluğu 374-496
- Avrupa Hun İmparatorluğu
- Ak Hun İmparatorluğu 4. asır sonları - 577
- Göktürkler İmpararorluğu 552-582-744
- Uygur İmparatorluğu 744-840
- Avar İmparatorluğu 6. asır - 805 (Avrupa)
- Hazar İmparatorluğu 7. asır - 965
- Karahanlılar Devleti 840-1212
- Gazneliler Devleti 962-1187
- Büyük Selçuklu Devleti 1038-1194
- Harzemşahlar Devleti 1097-1231
- Altınordu Devleti
- Osmanlı İmparatorluğu 1299-1922
- Timur İmparatorluğu
- Babürlüler Devleti 1526-1858
[değiştir] Diğer İmparatorluklar
- Saka İskit Devleti
- Doğu Göktürk İmparatorluğu 582-630
- Batı Göktürk İmparatorluğu/582-630
- İkinci Göktürk İmparatorluğu 681-744 - Kutluk devleti
[değiştir] Büyük Devletler
- Eyyubiler Devleti 1171-1348
- Delhi Türk Sultanlığı/1206-1413
- Mısır Memlük Devleti 1250-1517
- Çağatay Devleti
- İlhanlılar Devleti
- Safeviler Devleti
[değiştir] Devletler
- Çu Devleti (M.Ö. 1116-247)
- Kuzey Hun Devleti 48-156
- Güney Hun Devleti 48-216
- Doğu Hun Devleti
- Birinci Chao Hun Devleti/304-329
- İkinci Chao Hun Devleti/328-352
- Hsia Hun Devleti/407-431
- Kuzey Liang Hun Devleti/401-439
- Lov-lan Hun Devleti/442-460
- Tabgaç Devleti/386-557
- Doğu Tabgaç Devleti/534-557
- Batı Tabgaç Devleti/534-557
- Asya Avar Devleti (Juan Juan)
- Pencikend Devleti 603 - 700
- Taşkent Tudun Devleti 658 - 742
- Fergana İhşidi Devleti 627 - 670
- Tuharistan Yabgu Devleti 630 - 700
- Konglu Devleti 712 - 730
- Doğu Türkistan Turfan- Uygur Devleti/911-1368
- Liang Şa-t'o Türk Devleti/907-923
- Tana Şa-t'o Türk Devleti/923-936
- Tsin Şa-t'o Türk Devleti/937-946
- Kansu Uygur Devleti/905-1226 (Sarı Uygurlar) (Kanç-o)
- Türgiş Devleti 717-766
- Karluk Devleti 766-1215
- Kırgız Devleti/840-1207
- Sabar Devleti/5. asır - 7. asır arası
- Basaraba Türk Devleti
- Dokuz Oğuz Devleti/5. asır sonu - 6. asır sonu
- Otuz Oğuz Devleti/5. asır sonu - 6. asır sonu
- Onogur Devleti 5. asır sonu - 6. asır sonu
- Tolunoğulları/868-905
- Akşitler/935-969
- Macarlar Devleti
- Doğu Karahanlı Devleti/1042-1211
- Batı Karahanlı Devleti/1042-1212
- Fergana Karahanlı Devleti/1042-1212
- Oğuz-Yabgu Devleti/10. asrın ilk yarısı - 1000
- Suriye Selçuklu Devleti/1092-1117
- Kirman Selçuklu Devleti/1092-1307
- Türkiye Selçuklu Devleti 1092-1307
- Irak Selçuklu Devleti/1157-1194
- Karakoyunlu Devleti 1380-1469
- Akkoyunlu Devleti 1350-1507
[değiştir] Hanlıklar
[değiştir] İlk Dönem Hanlıkları
- Büyük Bulgarya Hanlığı/630-665
- İtil Bulgar Hanlığı/665-1391
- Tuna Bulgar Hanlığı/981-864
- Sibir Hanlığı
- Peçenek Hanlığı/860-1091
- Uz Hanlığı/860-1068
- Kuman-Kıpçak Hanlığı/9. asır - 13. asır
[değiştir] Altınordu Sonrası Hanlıkları
- Kazan Hanlığı 1437-1552
- Kırım Hanlığı 1440-1475
- Kasım Hanlığı/1445-1681
- Astrahan Hanlığı 1466-1554
- Küçüm Sibir Hanlığı/1556-1600
[değiştir] Azerbaycan Türk Hanlıkları
- Şirvan Hanlığı
- Şeki Hanlığı
- Kuba Hanlığı
- Gence Hanlığı
- Revan Hanlığı
- Karabağ Hanlığı
- Bakü Hanlığı 1747 - 1806.
- Nahcivan Hanlığı
[değiştir] Özbekistan Türk Hanlıkları
- Şeybani Hanlığı 13. asır
- Özbek Hanlığı 1428-1599
- Hive Hanlığı/1512-1920
- Buhara Hanlığı/1599-1785
- Hokand Hanlığı/1710-1876
[değiştir] Kazak Türklerinin Hanlıkları
- Nogay Hanlığı
- Kazak Hanlığı 13. asır (Kazak cüzleri)
- Kazak Kırgızları Hanlığı
[değiştir] Kırgız Türklerinin Hanlıkları
[değiştir] Yaka Türkmenlerinin Hanlıkları
- Türkmenistan Hanlığı/1860-1885
[değiştir] Doğu Türkistan Hanlıkları
- Kaşgar-Turfan Hanlığı/15. asır başları - 1877
[değiştir] Anadolu Beylikleri
- Çaka Beyliği/1081-1098
- Dilmaçoğulları Beyliği/1085-1192
- Çubukoğulları Beyliği 1085-1092
- Danişmendli Beyliği 1092-1178
- Saltuklu Beyliği 1092-1202
- Ahlatahlar Beyliği/1100-1207
- Artuklu Beyliği/1102-1408
- İnaloğulları Beyliği/1098-1183
- Mengüçlü Beyliği/1072-1277
- Erbil Beyliği/1146-1232
- Çobanoğulları Beyliği/1227-1309
- Karamanoğulları Beyliği 1256-1483
- İnançoğulları Beyliği/1261-1368
- Sâhipataoğulları Beyliği/1275-1342
- Pervaneoğulları Beyliği/1277-1322
- Tacettinoğulları 12. yy
- Canikoğulları 12. yy
- Menteşeoğulları Beyliği 1280-1424
- Candaroğulları Beyliği 1299-1462
- Karesioğulları Beyliği 1297-1360
- Germiyanoğulları Beyliği 1300-1423
- Hamitoğulları Beyliği 1301-1423
- Saruhanoğulları Beyliği 1302-1410
- Aydınoğulları Beyliği 1308-1426
- Tekeoğulları Beyliği 1321-1390
- Eretna Beyliği 1335-1381
- Dulkadıroğulları Beyliği 1339-1521
- Ramazanoğulları Beyliği 1325-1608
- Dobruca Türk Beyliği/1354-1417 - Balkanlar'da
- Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti 1381-1398
- Eşrefoğulları Beyliği 13. asır ortaları - 1326
- Berçemeoğulları Beyliği/12. asır
- Yarluklular Beyliği/12. asır
[değiştir] Atabeylikler
- Böriler/1117-1154 (Suriye Atabeyliği)
- Zengiler 1127-1259 (Musul Atabeyliği)
- İl-Denizliler/1146-1225 (Azerbaycan Atabeyliği)
- Salgurlular 1147-1284 (Fars Atabeyliği)
[değiştir] Modern İran Yönetimindeki Türk Hanedanları
- Afşar Hanedanlığı
- Kaçar Hanedanlığı
- Pehlevi Hanedanlığı
[değiştir] Cumhuriyetler
- Batı Trakya Türk Cumhuriyeti 31 Ağustos 1913 - 29 Ekim 1913, 1920-1921.
- Türkistan Milli Devleti 1917 - 1920.
- Alaş Orda Milli Devleti 1917 - 1920.
- İdil Ural Devleti 1918- 1919.
- Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 1918 - 1920.
- Güney Azerbaycan Azadistan Cumhuriyeti 1919 - 1920.
- Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1919.
- Doğu Türkistan Cumhuriyeti 1920-1925, 1932-1934, 1944-1949.
- Tannu Tuva Halk Cumhuriyeti 1921-1944.
- Hatay Cumhuriyeti 1938 - 1939.
[değiştir] Sovyet Dönemi Cumhuriyetleri
- Azerbaycan USSR
- Kazakistan USSR
- Kırgızistan USSR
- Özbekistan USSR
- Türkmenistan USSR
[değiştir] Çağdaş Cumhuriyetler
[değiştir] Çağdaş Özerk Cumhuriyetler
Türk Devletleri: 
Azerbaycan • 
Kazakistan • 
Kırgızistan • 
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti • 
Özbekistan • 
Türkiye • 
Türkmenistan
Özerk Türk Devletleri: Altay • Başkırdistan • Çuvaşistan • Dağıstan • Doğu Türkistan • Taymir • Gagauzya • Hakasya • Balkarya • Karaçay • Karakalpakistan • Kırım Özerk Cumhuriyeti • Nahçıvan • Saha Yakutistan • Tataristan • Tuva
Diğer Türk Halkları: Afganistan Türkleri • Ahıska Türkleri • Arnavutluk Türkleri • Batı Trakya • Bosna Türkleri • Bulgaristan Türkleri • Güney Azerbaycan • Finlandiya Türkleri • İran Türkleri • Karaim Türkleri • Kosova Türkleri • Makedonya Türkleri • Moğolistan Türkleri • Romanya Türkleri • Sancak • Kansu Uygurları • Rusya Türkleri • Suriye Türkleri • Tacikistan Türkleri •Türkmeneli • Türk Diasporası
